Gangleri - 30.12.1871, Page 4

þessi stærö stjarnanna íer eptir fjarlægð þeirra,
j)á cr og skiljanlegt að tala stjarnanna í hverj-
um ílokki fer vaxandi að því skapi, sein þær
eru fjær; það cr eins og ein festingin sje ut-
an um aðra, og því hin innsta minnst, en
hin yzta mest. Pannig eru í 8. flokknum
40,000 stjörnur; í 9. (1. 120,000, og í 10.
fl. 360,000, Arago hinn frægi frakkneski
spekingur, taldi 9,566,000 stjörnur f 13.
flokkinum , og 28,697,000 f 14. flokkinum ;
lionuin taldist svo til, að í 14 íyrstu flokk-
unum mundu vera 43 millj. stjarna. Lalande
og fl. telja svo til, að í öllum 16 flokkunum
sjeu 75 millj stjarna, en sumir aðrir stjörnu-
meistarar ætla að þær muni fleiri, og allt að
100 milljönum
Þetta eru stjörnurnar, sem oss er unnt
að eygja í beztu sjönpípum ; en þött augu
mannsins nái skammt, þá nær andi mannsins
þö langt; honum hefir almættið veitt Ijós,
sem ekki er ljeð auganu, og hann getur skynj-
að, að geimurinn cr takmarkalaus, og að fyr-
ir utan það svið , sein augað sjer, cru nýir
heiinar, festingar, sólir, jarðstjörnur, tungl og
halastjörnur, sem fylgja sömu lögum, og þeir
hnettir, er oss eru nær. Að sönnu getur
andi mannsins aldrei s k i 1 i ð það scm ó-
endanlegt er og cilíft, því að hann getur ekki
innibyrgt það, cn hins vegar er í honum fólg-
inn neisti guðlegrar speki , er leyfir honum
að draga ályktun sína af því sem augað sjer,
til hins sem því er hulið.
í hinum stærstu sjónpípum, t. a. m.
Herschels, Stcnves o. fl. , má sjá, að víða eru
þar 2 stjörnur, er með berum augum sýnist
1. Pví nær hver 40. stjarna er tvístirni, og þá
tvö sólkerfi, og sumstaðar eru þar 3,4 eða fleiri
sólkerfi saman, er oss sýnist stjarna. t*á eru
„stjörnuþokurnar“, sem svo eru nefndar, af því
að þær sýnast ckki annað en þokublettir, en
eru í raun rjettri hver um sig ótölulegur grúi
af stjörnum, sem eru eins og út af fyrir sig í
gciminum. Ein af þessum stjörnuþokuin er
Vetrarbrauin, ogeitt sólkerfið í Vetrarbraut-
inni er aptur vort sólkerfi. Iíerschel (hinn
eldri) taldi í hinni miklu sjónpípu sinni stjörn-
urnar á litlum parti af Vetrarbrautinni, og
reiknaði að eptir því væru í lienni allri 18
millj. sóla ; og Mædler nokkur, frægur stjörnu-
meistari á þessari öld, segir svo írá stærð
hennar, að Ijósið sje meira en 9000 ár á
leiðinni þvert yfir hana ; en eptir henni endi-
langri segja menn það vera 15,000 árá leið-
inni. Aðrar stjörnuþokur eru að sfnu leyti
eins og Vetrarbrautin , en margar þeirra eru
svo langt i burtu að þær í bcztu sjónpípuin
líkjast daufum þokublettum.
Arago heílr sagt, að , ef Vetrarbrautin
væri 334 lengdir sínar burtu frá oss, þá mundi
hún, hjeðan að ííta, hafa sama útlit, og sjörnu-
þokurnar almennt hafa, en þá væri og Ijósið
5 millj. og 10 þúsundir ár á leiðinni frá henni
til vor, og er eflaust, að svo er um sumar
af stjörnuþokum þeim sem sjást í stórum sjón-
pípum.
Þegar vjer athugum fjölda stjarnanna,
hinar afarstóru stjörnuþokur, og vegalengdina
millum þeirra; þegar vjer athugum, að fyrir
utan alla þá heima, er vjer með nokkru móti
getum eygt, taka enn við nýir heimar koll af
kolli, í svo miklum fjarska, að allar töluraðir
vorar enga grein geta gjört fyrir honum, —
þá fyllumst vjer bæði ótta og undrunar yfir
hinni ómælanlegu endaleysu, er vjer ekki íá-
um skilið, og vjer neyðumst til að segja með
skáldinu:
„Arnfleygur hugur
hættu nú sveimi;
sárþreytta vængi
sfga láttu niður ;
skáldhraður skipstjóri,
sköpunarmagn!
fleini farmóður
flýttu hjer úr stafni“*.
*) Sjd Ljódmœli eptir J, Hallyríinssoii bls, 306