Víkverji - 23.03.1874, Síða 4

50
og loksíns í Vestmannaliöfn 3 daga. Taíir Jjesaar
orsökuöust af stökum ’óveörum, er kömluðu öllum
ItkipaferÖum. l»annig lágu á 'Leirvikrhöfn auk póst-
skipsins, 16 hvalveiðaskip, erfyrst fóru á staö sama
dag og póstskipið, 12. J). m. Farpegar á skipinu
voru nú fröken Thomsen fri Borðeyri, málaflutn-
ingsmaðr Jón Guðmundsson, faktor Jón Stefansson,
kand. Oddr Gíslason, sira Matthías Jokumsson og
Btyrimaðr Markús Bjarnason.
— pjóðhátíðin að sumri. paðorðhefirbor-
ist hingað, að konungsefni vort Friðrikr kronprins
mundi koma hingað í sumar, ef til vill með mági
sinum konungsefni Engla, íra og Skota Alberti Ed-
vardi prinsi af Wales.
— Kektorsembættið varóveitt pegargufu-
skipið fór frá llöfn, og var það í almæli, að Jóni
Sigurðssyni hefði nú snúist hugr, og að hann hefði
skorast undan að taka cmbættinu.
— íslensk mál í enskum blóíum. Aðalblað Skota
„Tlie Scotsman" lieflr 24. f m. grein um stjórnarbót-
armál vor, er vðr álítom þess verða,að hún komi fyiir
almennings sjónir hér á iandi þegar af þeirri ástæðu,
að 06S fkiptir miklu,hvernig Skotar tala og rita um oss:
Kptir 30 ára baráttn heflr íslendingum lokeins tekist
að fá nýja stjórnarskrá eðr stjórufrelsi í sérstaklegum
málefiium. Aldregi hetir þjóðin gleymt því, að eitt
sirrii var hún öðrum óháð. þegar íslendingar bundust
þeguskyldu við Noregskouung 1262 var stjóruarfjrir-
komulag á sérstökum málefnum landsins nær því ó-
skert á þeirra valdi. þegar Islaud, þessu næst, ásamt
Noregi, vaið háð Banmörku 1380, olli það engri breyt-
ingu á stjómariegum réttindum Islendinga, þangað til
ótakmarkað einveidi var lögleitt í Darimörku á 17.öld;
tók þá konnugr serþað vaid að vera einvaldr áíslaudi líka
lð gamla þing eyjariuuar —alþing— hélt samt nokkr-
um af inuin fornu réttindom sínum, og helt þingset-
um síuum reglulega ait fram að byrjun þessarar aldar,
þegar það var upphaflð. Islendingum félst mjög þungt
um missir fornra rettinda siuna og kvörfuðu hástöfom
undau óþægindum þeim, að þeim skyldi stjóruað af
mönuum, er hefðu aðsetr sitt í Kaupmaunahöfu ogheftn
mjög ófullkomna þekkingu á inurn sérstöku kiinguin-
stæðum Islands; úr hverju einu, hversn auðvirðilegt
sem það var, átti að skera I Kaupmannahöfn. þegar
menn íhuga fjarlægð Hafnar frá Islandi, og ónógar
milliferðir, ættn meuu Ijóslega að skilja, hver óþægindi
að slíkt fyrirkomulag hafði I för með sér,
þegar Danir, fyrir hðr um bil 30 árum, fengu fyrri
hluta stjórnar-réttinda sinna, hlotuaðist Islendingum
sú fullnægja að ið gamla Alþing var eudrnýað. Samt
sem áðr var það að eins skuggi ins forua þings. það
hafði ekkert löggjafarvald, þar sem stjórnin hafði ein-
ungis skuldbundið sig til að ráðfæra sig við það om
þær ákvarðanir, er að lögum skyldu gjörðar á íslaudi;
var samt lítill ganmr geflnn tillögnm þess, nema því
að eins, að þær ættu við skoðanir stjórnarinuar. Ar
1848 var Ulendingum lofað rýmkuu á stjórnarréttind-
um þeirra, svo að þeir yrðu á sama stigi og sam-
þegnar þeirra í Daumörku, Til þess að euda þetta
loforð bauð Danastjóru Islendingum nýa stjórnarskrá
fyrir rúmum 20 árum, en þetta boð álitu íslendingar
fjarlægt inu kononglega frumboði. Alvarlegasta mót-
báran var sú, að það væii bygt á þeirri skoðun, að
Island þegar væri sanreinað Danmörku og óaðgreiuan-
legr hluti benuar, og Islaud þess regna háð ákvörðun-
nm ins danska ríkisdags. þessu hafa Islendingar á-
valt ueitað af aiefli Samkvæint frumskilniáluniinr með
hverjum Island sameinaðist Noregi og siðan Danmörkn,
votta Isleridingar, að Island haú aldrei verið hluii
Danmerkr, og að ríkisdagr Dana halt aldrei haft rétt
til þess að setja þeim lög. Stjórnarréttinda-barátta
inna síðustu tuttugu ára niilií Islendinga og Datia-
stjómar heflr því verið fólgin I ýmsuiri boðnm sljórn-
arinnarnm sljórnarskrá ogftrekuðum ifcvörum Islendinga,
af þeim ástæðum, að frelsi Islands væri þar eigi viðr-
keut, og að þeir eigi sleptu þeim iéttindum, er ið
koiiunglega frumloforð hefði ætlað þeim. peir álitu,
að þeiin mundi engu betr farnast eu áðr, þótt þeir
tækju þeirri stjóruarskipnu, er Iram var boðin; þar
sem þeir, með þvi að aðhyllast hana, leystu konung-
iun eða stjórniua frá þeim sknldbiiidingum, er iðkon-
unglega loforð af 1848 var bundið. ,þetta Ioforð“,
sögðu Islendingar, „ernð þér skyldugir að enda“; þér
verðið að veita oss saina stjórnarfrelsi og Danir nú
eru aðnjótandi; þar að auki er engin vernieg ástæða
til þess að þér hamlið oss þessa. það er oss mjög
áríðandi, að oss sé ieyft að ráða voriim eigin málefn-
um, og getr það eugau veginn verið skaðvænt hags-
raoiium Danmerkr. Vér erum of fáir að tölu, og of
fjarlægir, að það standi ykkr á nokkru. Vér höfum
aldrei haft þá hugmynd að skiija við ykkr.
Stjóru Dana áleit það samt eigi hentugt fyrir Is-
lendiuga að fá það fielsi, er þeir sjáiflr óskutn, og „nf
föðurlegri umhyggju fyrir veiferð Isiondingal-ili fanu
stjóruin það skyldn sína, að sporna mót þessom ofsa-
kröfum og neyða eyarbúa að þýðast ið íöðuriegastjórn-
aifyrirkomulag sitt. Eins og óþekkir krakkar voru Is-
londingar fastráðnir í því, að s|á eigi það, sem þeim
var fyrir bestu. þaunig var nú ástatt í fyrra sumar,
þegar alþiug var haidið. Vér viturn eigi, hvort það
lietlr verið nálægð ins 1000. áis fiá byggiugu íslands,
eðr aðrar ástæður, er hafa haft áhrif á þirigið, en að-
t'arir þess voru miklu vægari heldr en að undanförnu.
Sameiginlegt ávarp var sent kouungi, og báðu þing-
menn I því. að Uans konunglegu flátign þóknaðist að
ihuga að íhöndfaiandi ár (1874) væri ið 1000. ár frá
byggingn Istauds, og að hans Hátign mætti enfreinr
þóknast að minnast þessa mikilvæga viðburðar, með
því að veita lsiaudinýja stjómaiskrá. Jafnfiamt bentu
þeir á ýmsar ráðstafanir sem þeir treystn, að Hans Há-
tign mætti þóknast að innifela í inni nýjn stjórnarskrá.
Sem svar npp á ávarp þetta, skrifaði konungr
undir ina nýu stjórnarskrá íslands 5. janúar þ. á.
og á hún að ná lagagildi 1. ágúst næstkomandi.
Aðalatriði stjórnarskipunar þessarar eru: Island á
að liafa sitt eigið löggjafarvaid og stjóm á öllum
sérstökum málefnum. Löggjafarvaldið er I hendi
konungs og alþingis, og framkvæmdarvaldið í hendi
konungs eingöngu. Á meðan enginn þingmaðr frá
hálfu íslands er á Ríkisþingi Dana, tekr ísland