Norðlingur - 21.01.1876, Blaðsíða 2

123
124
log, og þóttust menn sjá að keiparanum gcðjaðist hið bezta að
slíku samsacti. |>ví er og við bætt, að bún hafl ekki gleymt að
kalla bann «kæra föðurbróður sinn» í hverju orði — en konungar
og konungmenni og þesskonar fólk eru «bræður» og «frændur»;
rnenn befðu líka veitt aðferð tignarfólksins of litla eptirtekt, eí þeir
hefðu ekki séð og heyrt að prinsessan kysti keisarann, með þessu
ávaipi er þau síðast skildu. Að aðrir eins «berkonungar» og þeir
mega heita Vilbjálmur og Viktor, mundu skemta sér við bersýn-
ingar eða herleika þá daga, má nærri geta. Keisaranum og Moltke
kvað hafa litist rétt vel á her ítala. f>ess er getið nm Moltke einn
daginn, er hann kom á hervöllinn, að um leið og bann rendi aug-
mn yfir fylkingarnar hafi hann sagt: «hérna eru eitthvað um 16,500
manna.» Reyndar voru þar 16,800, en mönnum þótti þessi na>r-
færni vottur um, hve sýnt. Moltke múndi vera um að kasta tölu á
her. — Að skilnaði gaf Ítaiíukonungur keisaranum og skörungunum
i fylgd lians góðar og fagrar gjafir til menja. — í Bayern fóru í haust
f'ram nýjar kosningar til þings, og varð sá flokkur hlutskarpari, sem
kaílast hinn kaþóiski eða klerkaflokkurinn, en honum er, sem von-
ir má vila, illa við Bismarck og Prússa, og kalla þcir menn B av-
verjaland forræði sínu svipt og sæmdum, er það er þeim sambands-
lögum háð, sem Bismarck og hans liðar hafa skapað. Auðvitað er,
að aðferð Bismarcks við klerkana og kaþólska kirkju hefir gert
þennan flokk að hatursflokki Prússa, og nú kom það ávarp til kon-
ungs fram á þinginu, sem tók það fram í þunglegum atkvæðum,
við live skerðan hlut bæði «kórónan» og þjóðin æltu að sitja Á-
varpið gekk fram á þinginu við tveggja eða þriggja atkvæða mun,
en þegar konungur heyrði livað í efni var, lét hann þingið viía, að
fiann mundi ekki veita ávarpinu viðtöku eða áheyrn, því hann hefði
fuit traust til ráðherra sinna eða til þjóðrækni þeirra og allra, er þeirra
flokk vildu fylla. Við þelta varð að slíía þingi og boða nýjar kosningar.
Maður heitir Strousberg , doktor að nafnbót , gyðing-
ur að kyni en kristinn þó, og hefir verið talinn mcð mestu
«auðkýfingum» vorrar álfu. þessi maður varð þrotabúsmaður fyrir
skömmu. Menn hafa almennasl kallað hann «járnbrautakonginn»,
því fáir hafa lagt eins mikið af járnbrautum og bann , fteslar á
þýzkalandi, Rumeníu og Rússlandi, eða haft gróða íyrirtæki fyrir
stafni mcð svo miklum tilkostnaði fjár og vinnu og tekið svo ann-
að eins í aðra hönd. Auk járnbraulanna hafði hann stóreflis verk-
smiðjur i lakinu, járn- og blýnáma, liúsagerðir í ýmsum borgum og
ýms stórvirki til borgabóta og svo frv. 1870 stóð hæst í stön^-
inni með auð hans og atorku. {>á er sagt, að hann hafi haft 600
millíónir prússneskra dala í veltunni, og þá voru 100,000 verk-
manna á hans atvinnuvegum. Ilann átti og bjó í höll í Berlín við
hiiðina á höll Bismarcks, en búnaðarskrauti hennar er svo lýst að
féar liallir konunga og keisara taka hér yfir eða komast til jafns.
Litmyndir, allt það myndasmíði og íleira, sem hér var inni, mátti
virða á millíónir króna. Auk þessa átti hann á Prússlandi 11
greifagarða (góz), stórt greifagóz á Póllandi og afarmikið stórgóz
nálægt Pragarborg í Böhmen. |>ar er fornczekneskur hallargarður,
en Strousberg hefir látið yngja hann upp, og gert hann að «ælt-
arbúgarði sínum». þetta góz heitir Zbirow og þar setti hann fjölda
af járn- og stálvcrknaðarsmiðjum. llann keypti það fyrir 9 niilli-
ónir gyllina. það var hvorttveggja, að þessi maður hafði af miklu
að taka, cnda var góðgerðasemi hans hin ríkmannlegasta. 1868
var hungursneyð mikil í Austurpreussen, og þá sendi hann þang-
húsinu. En þú skalt sjá, að jeg kann að stýra vagni og er ekki
lengi að koma þjer heirn til þín.
Maðurinn, sem fluttur var beim til sín með brotinn hand-
legg og að mestu í óviti, en æmli hvorki né skræmti, hversu mikið
sem hann hlaut að kenna til af hinni hörðu ferð, — það var Langi,
kandídat í heimspeki og eigandi að hinum svo nefnda litla Bæki-
dalsgarði. Hann var á ungum aldri og hafði misseri áður farið
frá háskólanum til þess að lifa í kyrðum og spekt, sem jarðyrkju-
maður, á þessari litlu fasteign, er hann hafði keypt fyrir erfða-
fje sitt. í kringum Bækidalsgarð var fagurt landsleg ; þar var skóg-
ur og stöðuvatn í nánd og skammt til kauptúnsins, er áður var get-
ið. Fyrir því Jyólti Langa svo girnilegt að eiga þar aðsetur. Hann
var elskur að náttúrunni og hinu friðsamlega sveitalífi. En önn-
ur leynileg hvöt hafði og þar á ofan fegrað fyrir honum þennan
nýja bústað með öllum sjónhverflngum hins skáldlega ímyndun-
araíls og hinnar draumsælu ástar. Hann hafði með mikilli alúð
varið til þess vorinu 0g sumrinu, að koma jarðyrkjunni í gott lag
og prýða hið lilla, cn þó svo viðkunnanlega, heimkynni. í kaup-
staðinn liafði hann opt komið og þótlist því nær í hvert sinn
sækja þangað golt erindi. En hin síðasta koma hans þangað hafði
ollað honum bæði gleði og hryggðar. Fyrir þá skuld vissi hann
eigi sitt rjúkandi ráð á heimleiðinni, þá er að því var komið að
að mörg járnbrautahlöss vista og matvæla. Veturinn á eptir gaf
hann fátæku fó'ki í Beflín eldivið fyrir 12 000 prússn. dali og 1870
lét hann það fá 10,000 súpuskamta á hverjum degi. þetta ár segja
monn, að los liafl farið aö koma á auðstofn hans, og að hann á-
valt síðan hafi átt í Ströngu að stríða , að koma högum sínum í
enar gömlu steHtngar, eða þá að fresta því sem nú er fram kom-
ið. En hér þurfti 'miklar skorður, því það var sem fjalli hallaði
meir og meir og nú hlaut það að hrynja. Ilrunið bar að í lok
októberm ; þá var Strousberg í Moskou , og annaðist um járn-
brautargerð eða vagnasmíðar til járnbrauta á Rússlandi. Banki
einn mikill í borginni hafði iálið hann fá ærna lán, en alt í einu
heyrðist, að sonur Strousbergs hefði ekki haft fð handbært til að
bor»a lítilræðisskuld á 165,000 rúblur, og síðar, að verkmanna-
liðið í Zbirow biði eptir vikukaupi. Við þetta varð alt á tjá og
tundri og bankirin í uppnámi og þrotum. Strousberg ætlaði að
reyna uð komast á burt, en varð handsamaður á járnbrautarstöð-
inni, og nú situr hann í varðlialdi í Moskou. Sagl er, að skuld-
irnar nemi 20 milliónum rúbla , eða meira enn 55 mill. króna.
Strousberg er fæddur í Austurpreussen af fálækum foreldrum, og
eptir dauða föður síns fór hann 12 ára að aldri til Engiands að
ieita sér atvinnu, en átti þar 2 föðurbræður fyrir. þeir böfðu tek-
ið kristna trú og listu bann gjöra slíkt eð sama. Fyrir frábæra
kappsmuni tók hann góðum og skjótum framförum í öllu, sem hann
stundaði, kom sér við það fram við blaðamenn og fórað rita þing-
fréttir í blöðin. Seinria fór bann li! Ameríku og iiafðist sama að
— en lók liör að leggja sig eptir gróðaföngum á ameríkanska
vísu. þuðan korn hann niilur lil Englands, fór þaðan til Berlínar,
og gckk þar afarvel að koma sér inn undir bjá hel'ðarfólki, sérí-
iagi hjá sendiherra Englendinga. Eptir það ftkk hann forstöðu fyr-
ir lífsábyrgðarfélagi, og þó leið á nokkru, áður cu hann gæti haft
meira \ið um liýbýli en að búa í leiguherbergjum þremur eða fjórum
ásamt konu sinni og börnum. þegar gróðinn byrjaði, óx hann
dagvöxtum og með hontim kapp og dngur Strousbergs , ert með
hvorntveggja viðhöfn hans og rausn. Vér lröfum nefnt ballir hans
og hýbýlaprýði, og þeirri stórmensku liélt liann svo tii skeiðs-
enda; fyrir íverusali sína í gestahöllinni helztu í Moskou galt hann
eigi minna en 290 krónur á hverjum degi, rétt áður en hann
fékk þá ókeypisvist, sem áður er getið. (Framhald).
Aíliiigascm(lii<
eptir
Benidikt Sveinsson 1. þiirgmann Árnesinga.
Segið saít. Sjáið, hugsið og d æmið r«kt, ella glcpj-
ið þör þjóðina og sjálfa yðurl
Ástkæru landarl Margur dansar þó hann dansi nauðugur. Mér
dylst það eigi, að það er hörmulegt til þess að vita, að svo lít-
ur út, sem nú muni byrja ný barátta í fjárkláðamálinu. Nú
þegar kláðinn átti að vera dæntdur til lieiju á fyrsta löggjafar-
þingi íslendinga, nú þegar dauðadómur lians hefði átt að sjázt
prentaður rneð stóru letri í öllurn blöðum landsins, nú þegar þjóð-
in álti fulla heimtingu á því, að þeirri byrði væri létt af herð-
um hennar, sem bevgt beíir hnna til jaröar í nærfelt 20 ár, nú
þegar þjóðin heflr fengið fjárforræði og löggjafarvald, og
með því svo ærið að vinna og annast og ábyrgjast lil endmreisnar
landstjórn þeirri og lagaskipan, sem legið liefir í kaldakolum í
hann keyrði Kristinn Blokk niður í skurðinn, en varð sjálfur fyrir
hinni illu meiðing.
Kaspar Langi var maður sknpgæfur og skáldlega lyntur. liann
bafði til þess frábæra náttúru, að una vel liag sínum og unna
ölium mönnum og öllum lifandi skepnum. þetta mátti nærri því
ætíð lesa út úr hinum fjörlegu og dökku atigum bans. Ilann
þóttist að vísu eigi vera neinn liugvitsmaðiir, en var þó einkar
glöggskyggn á alla fegurð, og triálti sjá þess merki , hvað sem
maður leit í kringum hann, livort licldur húsið sjálft eða aldin-
garðinn, eða bið lilla, en vel valda bókasafn , ellegar hin snotru
listaverk, er iiann hafði smásaman útvegað sér til fegurðarauka í
hinum laglegu herbergjum. Allt hafði yfir sér hreinlegan og á-
nægjulegan blæ. £n nú var hið fyrsta sinn, frá því er liann bafði
setzt að á búgarðinum, hið skemmlilega svefnherbergi haus orð-
ið gjúklingshús.
(Framhald).