Norðlingur - 23.08.1876, Side 2

27
28
fyrsta stigið er í alvöru hefir verið tekið lil Jiess að fá oss heimil-
að það sjálfsforræði og jafnrðtti lil móts við meðþegna vora í Dan-
mörlui er vér höfum verið að berjast fyrir í mörg ár. þetta játar
jafnvel þjóðólfur hinn einurðarlausi. En með þeirri játun er og
því játað að oss sð ekki eina slund lil setu boðið, heldnr verð'um
vér að halda því áfrain viðstöðulaust sem komið er. j>vf rettindi
heiilar þjóðar þó lítil sö, eru æfmlega of þýðingarmikil til þess
að hún sitji hjá og láti tímann draga sðr þau úr greipum leugur
en styzf verður lijá komi/.t. f>að er minna varið í einstakleg
réttindi manna, og vitum ver þó ekki til að lög neinnar mentaðr-
ar þjóðar hafi gjört það að gildandi grundvallarreglu, að trygging
þeirra skytdi frestað með hirðuleysi og aðgjörðaleysi.
Vór verðum að biðja rnenn að misskilja oss ekki. |>egar vér
teljum það brýna nauðsyn og skyldu vora, að tryggja oss að fullu
og öllu þau réttindi er oss bera, en stjórnarskráin annaðhvort veit-
ir oss ekki eða sviftir oss, þá er það oss allfjarri að hvetja menn
til að fjandskapast við stjórn vora eður Dani. f>eir sem ekki geta
skilið það, að það sé annað en fjandskaparfar, ofsi og gorgeir að
færa fram með einurð skynsamlegar ástæður fyrir réltu máli; þeir
sem ekki geta skilið það, að það sé annað en blint ofurkapp og
skynlaus blábarningur að halda fram þjóðmálum í þá stefnu er eðli
þeirra, hagur þjóðar og saga málsins vísa til að sé skynsamlega
upp tekin — þeir eru menn er vér getum ekki átt orðastað við.
Enda eru það menn sem enginn treystir, þjóðin ékki vegna mann-
leysuskapnr þeirra og einurðarleysis, sljórnin ekki nema með því
móti að þeir selji sig henni siðferðislegu mannsali og afneiti frelsi
vilja sínS og hæfilegleika til að meta með greind og manndáð á-
stæður með og móli málum, hver sem vera kunnu — eður með
öðrum orðurn gjörist ónýtir þjónar í orðsins eiginlegasta skilningi.
1Nei! Vér teljum það ekki fjandskaparvott, að vör sækjum einarð-
lega rétt vorn í hendur þeirra er tekið hafa upp hjá sér að geyma
hans og skamta oss hann. Vér teljum það þvert á móti vott þess,
að vér treystum enum sama til þess, að meta fjandskaparlaust
skvnsamlegar ástæður, og að vér ætlum hann 'svo mcntaðan í þjóð-
málaskiþan, að hann fái séð, að sú jafnréttis veiting er vér krefj-
umst sé báðum þjóðum, oss og Dönum fyrir beztu. Að efast urn
þetta, væri að gjöra Dönum getsök um það mentunarleysi í stjórn-
málum sem vér, að minsta kosti, viljum skirrast við að gjöra þeim,
að svo komnu. f>eir eiga að vita það, að fult jafnrétti andspæn-
is þeim er hin sterkasta taug er tengt fær oss saman við þá, og
að allar valdboðnar nauðungar taugar eruað eins jafnsterkar papp-
írnum sem þær eru ritaðar a.
Eptir þessar almennu athugasemdir hverfum vér aptur þangað
sem vér byrjuðum.
Landshöfðingi svaraði spurningu Iíalldórs Friðrikssonar því, að
ráðgjafi íslands yrði að eiga sæti í ríkisráði Danmerkur eptir stöðu-
lógunum 2. jamiar 1871, 1. gr. liann tók það fram um leið að
stjórnarfyrirkomuíag fslands, eins og það væri nú, flyti af ákvörð-
un þessarrar greinar stöðulaganna. En með því að ráðgjafi fslands
ætti sjálfagt setu í ríkisráðinu, væri hann þar með háður þeiin á-
kvörðunum er ieiddu af ráðgjafaskiptum í Danmörku. í fyrra vet-
ur hafði sömu spurningu verið beint að Klein ráðgjafa á ríkisþingi
Dana, og hafði hann svarað henni eiginlega öldungis eins og Fin-
sen svaraði þessari. Mun því óhætt að fullyrða, að Finsen hafi
vitað hvað hann fór, er iiann svaraði, þó ekki kæmi svarið frá hans
eigin brjósti. |>etta svar Finsens hefir í sér fólgna marga hluti
mcrkilega, enda mátti heyra það á ræðum þingmanna að þeim þótti
það all-merkilegt, og þó miður frjálslega og réttlátlega framkomið,
en þeir hðfðu búizt við, eða þeim þótti réttur til slanda. Stöðu-
laganna grein er landshöfðingi ber fyrir sig, hljóðar þannig: «ís-
land er óaðskiljaulegur hluti Danaveldis með sérstökum landsrétt-
indum». Hvað er það nú í þessari grein er gefa á svari Finsens
afl og sannleika? J>að á að vera orðið óaðskiljanlegur. Nú
verðum vér að leita fyrir oss, til að vita hvernig Finsen og Klein
fái út úr þessu orði lagaheimild fyrir því, að ráðgjafi íslands skuli
eiga sæti í ríkisráði Dana. Hér verður nú að grafast um eins lík-
lega, sem ólíklega, og vér sjáum ekki betur en að vér verðum að
reyna að komast að þcirri hugsun sem Finsen og Klein leggja í
orðið með því, að komast fyrst fyrir það, hvað það geti ekki
þýtt. »Óaðskiljanlegur» getur hér með engu mótr þýtt það, að
enginn kraptur fái því orkað, að skilja fsland frá Danmörku. J>að
getur varla verið meiri þraut að skilja ísland frá Danmörku, en að
skilja önnur lönd frá Danmörku er eitt sinn voru «óaðskiljanlegur
hluti Danaveldis». Enda mun það varla misherrnt, að Dönurn hafi
einhverntíma komið í hug að selja ísland, og það eptir þann tíma,
er stjórnin var búin að birta oss að land vort væri «óaðskiljanlegur
hluti Danveldis». Og þjóðkjörinn þingmaður einn, sem mælti í það
skipti fyrir munn stjórnarinnar, sagði að þar á gæti enginn efi
leikið að stjórnin hefði rétt til að selja ísland ef henni litist svo I! !
Alt þetta sannar að stjórnin hefir orðið «óaðskiljanlegur» í ein-
hverri arrcart þýðingu en þeirri er beinast blasir við eptir inyndan
og samsetningu orðsins. Island er því óaðskiijanlegur hluti Dana-
vetdisr en ekki í þeirri þýðingu að það verði ekki skilið fráDan-
mörku eða að ekki sé hægt að skilja það frá Danmörku. þetta
mikla orð getur lieldur ekki þýtt að ekki megi skilja fslaúd frá
Danmörku. J>etta sannast af söluhugmyndinni, sem vér gátum um
nýlega. það sannast líka af því, að fsland er engunr lífs- (orga-
niskum) taugum tengt eður sarnan gróið við Danmörku. Yið missi
íslands yrði ríkislíkaminn hvorki haltur, handarvana, hálfvisinn né
höfuðlaus; eplir skilnaðinn yrði Danaveldi svo fullkomlega það sem
það var áður, að vér sjáum ekki að nokkurs umboðslegs eðurlög-
gjafarlegs endurskapnaðar þyrfti við til þess, að það gæti gengið
sína vanalegu þjóðmála-braut. Danmörk tók engum urnskapnaðar-
legum stakkaskiptum er ísland bættist henrii, mundi og heldur eng-
um,taka er ísland hyrfi henni. Konungar Danaveldis hver fram af
öðrum alt fram á þennan dag eru óræk vitni þess, að ísland hefir
aldrei verið talinn óaðskiljanlegur hluti Danaveldis í þeim skilningi
er hér ræðir um. þvert á rnóti er í íslenzkri löggjöf og stjórnar-
hréfurn mýmargföld sönnun fyrir því, að því lengur sem stjórnin
kvntist íslandi, þess ljósar rann það upp fyrir henni að engin lífs-
taug tengdi það við Danaveldi. þessa sína sannfæringu hefir stjórn-
in tekið frain svo glögt og stutt sern auðið varð í orðinu «Biland»,
scm telja má svo sem ríkisstöðúlegan titil Islands, búinn til ein-
mitt á þeim tíma (urn 1830) er Danir fara að gæta að þjóðmála-
legum hag Danaveldis og þeirra ianda er því iutu. þar á getur
enginn efi. leikið, að einkunn þessa hcfir stjórnin valið til að sýna,
að í þjóðmálalegum skilningi var ísland og Danmörk sitt hvað, ó-
samtengd og aðskilin. Nú þykjumst vér hafa sýrit það hvað «óað-
skiljanlegur» í þessari grein getur ekki þýtt. Og ætlum vér að
Dönum jafnt og fslendingum komi saman um að þessi neitandi
skýring vor sé rétt. Nú skuluni vér þá gæta hins hvað orðið muni
eiga að þýða og verðtim vér þá að grenslast eptir skoðun beggja
málsaðila. Vér megurn óhult segja þegar fyrir franr, að orðið gel-
ur ekki^haft neina e i g in le ga þýðingu eins og það stendur í lög-
unum, og er næsta óviturlegt að semja lög er við hafa orð og
orðaþýðingar svo á huldu að engri hugsunarreglu verður að komið
til að fá vit úr málinu.
j>að er kunnugtx að í öllum stjórnarskrár frumvörpum sínum
hefir stjórnin haldið dauðahaldi í þetta orð «óaðski!janlegur». íiúa
hefir látiö í veðri vaka, að orðið væri til þess valið að það skyldi
vera svo sem hollustu og trúnaðar jútning frá íslendingum í laga-
formi. þeir skvldu með því afneita aðskilnaðar djöfiinum og öll-
um hans verkum. íslendingar aptur á móti, sem aldrci bjó neinn
annar skilnaður í hug en sá er ranglæli Dana kynni að reka þá út
í, og voru hjartans fegnir að vera óaðskildir frá Damnörku ef sain-
bandstaugin var fult jafnretti, létu það eptir þrálæti stjórnarinnar
á endanum að lofa orðinu «óaðskiljanlegur» að standa, ef á móti
kæmi tilsvarandi trygging fyrir þjóðerni og jafnrétti íslands. þessa
trygging lét stjórnin standa að lokunr og er hún í stöðulögunum
fólgiu í málsgreininni: «með sérstökunr landsréttinduni».
(Framhald).
SVAFA.
Ivossinn hreina mér á munn,
nrær hin yndislega,
og án greina gæzkubrunn
geri eg þinn að trega.
J>ú ert eins og blómið blíð,
bjarminn yls 1 kinnum,
alla mína arfltíð
eg hef slíkt að minnum.
Eins og sólin sí og æ
síðskínandi rjóði
um þig geisla blíðum blæ
berðu af hverju tljóði.
Eins og bjarminn unaðsskær
aptanroða á kveldi
af þör varma blikar blær
blessuðum vonar eldi.
Augun brenna blíð og heit,
blökk sem nætur dimma: