Norðlingur - 06.11.1876, Blaðsíða 1

II, 8.
Keinur út 2—3 á mánuði,
30 blöð als um árið.
Mánudag 6. nóvember.
Kostar 3 krúnur árg. (erlendis
4 kr.) stöK nr. 20 aura.
1876.
SKATTAMÁLID,
eftir
Arnljót Ólafsson.
III.
Enginn skal vera fúsari til þess en eg að játa að skattalög eru
hið mesta vandaverk, með því og að jafnan má ganga að því vísu,
að fremr muni flestum þykja skattarnir of þúngir en of léttir, enn-
þótt þeir væri á lagðir með mikilli réttsýni og vitrleik. Eg er Og
sannfærðr um að allir skattanefndarmenn, þeir ersamið liafa frum-
vörpin, haíl haft hinn bezta vilja á að Ieysa verk sitt sem bezt af
hendi, eftir því sem þeir vissu sannast og rðltast. En þó hlýt eg
i annan stað að játa, að naumast þarf annað en heilbrigða skyn-
semi til að sjá, að skattr sá er iagðr er á ábúendr jarða og fram-
teléndr lauSafjár er mikils til of hár, og því eigi aðeins ósanngjarn
lieldr óréttlátr. Skattrinn á lausafénu á nú að heita eignarskattr,
þó hann sé það eigi ætíð og alstaðar, fyrir því að sá er nú skyldr
að telja leigufé fram er tekið hefir það á leigu (tiisk. 14. maí 1834).
En þó vér nú setjum svo, að þelta væri einber eignarskaltr, þá er
hann eigi að síðr helzt til of hár. Eitt khundrað lausafjár mun
nú kosta upp og ofan um 100 króna, og af þessari eign á nú fram-
teljandi að greiða 1 alin, eðr 55 aura. En altr á móti, ef maðr á
steinhús eða timbrhús jarðarlaust, þá skal hann greiða eigi nema20
aura af liverju 100 króna er húsið hieypr að virðíngu. Hvað
kemr nú til, að gjalda skal nálega þrefalt af eign í tíundarbæru
lansafé við eign i húsum? Er það af því að fiskiskip og gangandi
fé sé ónytsamari eign landinu en húsin í kaupstöðunum? Nei,
engan veginn. En gangandi fé mun eiga að vera úbatasamari eign
eigandanum en húseignin. þetta er að vísu gamall hugsunarháttr,
en hann er eigi að síðr röng ímyndun, er nefndarmenn hefði átt
að sjá eðr vita. J>ó er enn verri skattrinn á jörðunum, 1 alin af
hverju jarðarhundraði, er ábúandinn á að greiða. Ilverskonar
skattr, má eg spyrja, er þessi ábúðarskattr? Atvinnuskattr getr
liann naumast heitið, fyrst skattr er lagðr á lausaféð, á það er
jörðin framfleytir, á ávöxt jarðarinnar, á vanalegar og almennar
landsnytjar í raun réttri. }>vi er þá eigi einnig lagðr skattr á í-
búendr húsa sem ú ábúendr jarða? í stuttu máli, ef rétt er að
leggja skatt á leiguliða jarða, þá væri og rétt að leggja skatt á alla
lántakendr undantekningarlaust. J>etta gerir þó nefndin eigi, sem og
rétt er. En hvað kemr þá tii, að nefndin leggr hinn afarháa áln-
arskatt á hvert jarðarhundrað ábúandans og einnig á livert hundr-
að leigufjár hans? Ilinn sami gamli og ramskukki skoðunarháltr,
að jörðin og jarðarnotin sé uppruni als auðs og þjóðmegunar. Ef
nefndarmenn hefði lesið góða grein um þetta efni eftir Gísla Brynj-
úifsson í Ný. Fél. X. 105. bls. o. s frv., þá hefði þeir hlotið að
sjá villu sína. Ástæðuleysi skatts þessaverðr þó enn berara, ef vér
berum saman skattinn á jarðeigendum og ábúendum. Að vísu er
eigi hægt að segja hve mikið afgjald munf vera af hverju jarðar-
hundraði að meðaltali; en ætla má þó að af bændaeignum muni
það vera um 5 krónur, þvíað af öllum umboðsjörðum, en þær eru
als 8,886 hundruð, eru nú greiddar 35,580 króna, eðr 4 krónur af
hverju jarðarhundraði; en bændajarðir eru leigðar nokkru dýrara
oftastnær. Tökum nú mann, er á 25 hndr. jörð, ef hann nú segist
hafa 119 kr. í afgjald, og hann á eigi annað leigufö, þá þarf hanu
eigi, eftir frumvarpi nefndarinnar, að greiða einn eyri í skatt af þess-
ari eign sinni. En setjum nú sem haganlegast dæmi hugsazt getr
fyrir nefndina, þviað cigi mun af veita; latum landeigauda hafa 120
króna eftir þessa jörð sina, og geldr hann •feá G kr. í skatt, cn á-
búandi 13 kr. 75 aura, ef 55 aurar eru í alin. J>að er með öðr-
um orðum: ábúandi geldr æfinlega meir en tvöfaldan skatt við
landeiganda. Og það er enn hið sama sem að fyrirskipa svo, að
eigandinn sjálfr skuli eigi gjalda hálfan skatt við þann er tekr eign
hans á leigu. |>etta hefði hin heiðraða nefnd útt að sjá er órétt-
látt; eg get eigi nefnt það vægara nafni.
Reyndar get eg nú liugsað mér, að nefndin hafi verið að
spreyta spóann við að leggja svo mikinn jarðarskatt og lausafjár á
sem samsvari öllum hinum gömlu gjöldum; eigi svo til þess að auðga
landsjóðinn, heldr meðfram til liins , að hún gæti ánafnað sýslu-
mönnum fremr ríflegt kaup og þó einkum bæjarfógetanum í Reykja-
vík, svo hann þurtl nú eigi lengr að vera jafnframt sýslumaðr í
Gullbríngu og Kjósarsýsln. Eftir .frumvarpi nefndarinnar eiga nú
17 sýslumenn að fá til samans i kaup 54,400 kr., bæjarfógetinn í
Reykjavík 5,200 kr., svo hann skarti vel í flokki hinna hálaunuðu
Víkverja, og bæjarfógetinn á Akreyri og ísafirði sín 600 kr. hvorr
þeirra, eðr sarntals 60,800 kr. Uérfrá ætti þó að draga þau 600
kr., er bæjarfógetinn í Reykjavík hefir nú úr landsjóði, svo og þau
400 kr., er hinir bæjarfógetarnir hafa hvorr um sig, cðr als 1400
kr. Er þá einúngis að leggja á eðr jafna niðr 59,400 kr., með
því að lausatekjur sýslumanna og bæjarfógeta eiga nú roestallar að
renna i landsjóð, og munu þær nálega standast á við það er nú er
goldið af sýslunum, en það er als 14,820 kr.a
Mér getr nú reyndar eigi skilizt að það sé rétt í sjálfu sér,
þótt nefndin hafi hugsað sem svo: Eg skal eigi leggja minna á
bændr en áðr var gert. Engin gild ástæða er í raun réttri til að
hugsa svo, því hafi álögurnar á bændum verið of þúngar áðr, auk
þess er þær voru svo fjarskalega ójafnar, þá hefði nefndin óðara
átt að lækka þær. En látum oss nú sjá hvað nefndin hcfir gcrt.
Salvadora,
(Úr dagbók eptir þýzkan lækni).
I
Lftilræéi eittolli þvt, a& þab komst upp nra mig á Spáni aé
eg væri læknir. Orlögin hröktu mig frá heimili mínu, eg varð leiSur
á lífinu, og tneé því aé mér hætti til at> vera hjátrúarfullum, þá í-
myndaéi eg tnér aé eg hlytl ab fara burtu úr noréurálfunni, ef 6-
koronu dagarnir ættu ab (vería bjartari err þab sem libib var æfi
minnar. — Fyrir handan hafib ætlabi cg ab reyna ab verba nýr
mabur og lifa nyj'1 Bfi,
Ab líkindum hafa margír abrir gripib til sömu úrræbanna, og
dska eg þess eins, ab þeim gangi betur en mér.
Fyrirætlan mín var þessi: J Frakklandi hafbi eg af lestri og
nmgengni vib spænska flóttamenn orbib fullnuroa f máli þeirra, Cal-
derons og Cervantesar*, og œtlabi eg þvf f uppskerumánubunum ab
ferbast eptir norburetrönd Spánar, til einhverrar hinna stærri hafna,
Vigó eba Ferról, og fá þar far til einhverrar spænskrar nýlendu fyr-
ir handan hafib, Eg var enn ekki búinn ab kjdsa inér neina vissa
nýlendu; en því ómentabri sem hún væri. því fremur fýsti mig þang-
ab einsog eg var þá á mig kominn til getsmunanna. Jeg ias þvf
allar lýsingar yfir Philippin- og Marianeyjarnar sero eg kom hönd-
um yfir. f>ar ætlabi eg ab setjast ab sem iæknir, og vonabi ab geta
aflab mér viburværis meb dugnabi mínum , því af vibskiptum vib
S|>áoverja hafbi eg heyrt, hvab dæmalaust læknarnir þar væru vit-
lausir.
I byrjun septembermánabar fór eg sjúleibis frá Bajonne til Bil-
baó, og bjó mig þar út til ab fara'til einhverrar hinna vestlægu hafna,
sem ábur er um getib. Flestum lesendanna mun máske kunnugt,
hvernig menn ferbubust um spænska tangann fyrir 10 eba 12 árum.
Járnbrautir voru þá svo sem hvergl. Menn urbu, ab eemja vlb
„Arrierúlnn*, múlrekann, um, ab hann skyldi koma sér á svo og svo
mörgum dögum til hins ákvebna stabar. Menn hlutu því ab haga
ferbinni alveg cptir gebþótta hans; ab öbrum kosti hlutu mcnn ab
borga honum aukareikning, sem opt var miklu meiri, en allur flutn-
ingskostnabarinn.
Mér var vísab á Atonió nokkurn múlreka', og lofabl haun ab
koma mér á fjórum döguin frá Bilbaó til Oviedó Einn fagran
flskálda“-morgun fórum vib úr hinum pólitiska höfubstab Baskahörals.
Höfbum vib þrjá múla, reib eg einum, en tveir báru dót mrtt. An-
tonió labbabi tneb múlunum, söng hann og skrafabi einlægt meb
vindiiinn logandi f munninum. Fyrsta daginn gekk alt þolanlega,
en þó seint og leiblnlega. IJrn kvöldib komura vib til gistingastab-
arins í þorpinu St. Vincente, og var eg þá daubfeginn, ab geta hvflzt
eptir ab hafa ribib f 10 tíma á ósléttum vogi. Jlorguninn eptir rar
58
/
1) Spöosktl.
87