Norðlingur - 05.12.1877, Blaðsíða 3

109
110
*
stacður herra Eggerts Laxdals í 51.—52. nr. Norðenfara, en gj&rl
aðalefni máls þessa að persónulegu virðingar- og ástar-spursmáli
við sóknarprestinn, en að þvi gagnstæða, að minsta kosti frá nokk-
urra undirskrifenda hálfu, við herra E. Laxdal, sem grein hans í
Norðanfara nr. 51—52 þ. á. gefur eigi liina minstu átyllu til, þar
liún meiðir cngan, en heldur sér í öllu til aðalefnis þessa máls.
Svar Laxdals í Nf. nr. 67.-68. þ. á. uppá «Aptur kirkjumál.) í 57.-58.
nr. Norðanf. er vér, hvað herra E. Laxdal snertir, getum eigi álitið
annað en frumhlaup gegn honum, getur eigi álitist annað en
sem hæfilega borin hönd fyrir höfuð sér, og munum vér síðar sýna
og sanna að hann hefir haft góðar og gildar ástæður fyrir svari
sínu, sem í rauninni cr heldnr ekki beint ncma að einslaka eða
einstökum bæjarmanni sem eigi hefir heldur neilað að vera höf-
undur og frumkvöðull »Aptur kirkjumálsins«. J»að mú nærri geta, að
hin persónulega ofsókn eins manns — er nú hcfir loks gefið
sig fram — gegn herra Laxdal, raskar alveg undirslöðu múlsins —
en þvílíkt gjörir í rauninni minna lil fyrir þá sem ekki vilja vita hana
— og vihir sjóuir fyrir alþýðu á því sanna og rétta í þessu máli.
f>areð ekki hefir verið minst með einu orðí á mál þetta í Norð-
lingi, þá skulum vér stuttlega minnast á aðal tildrög þess. — Alörg-
um lesendum Norðlings mun þá kunnugt, að llrafnagilskirkja var
niðurlögð með sainþykki sóknarmanna, og Akureyrarkirkja reist í
liennar stað, og gáfu þá fjöldi bæjarbúa til kirkjunuar hér, í vissri
von um, að prestur brauðsins sæti hér á staðnum við höfuðkirkju
brauðsins, eins og sjá má á mörgum skilríkjum og ritgjörðum frá
þeím tíma t. d. aðalritgjörð í Norðra 1859 nr. 27 — 28. |>ar segir
á þessa leið: «Presturinn ætti að ællan vorri vafalamt
aðcigaheimaí bænum eöa á annarihvorri af hinum
næstu jörðum, Naustum eða Eyrarlandi, ef hann vildi
hafa húnað» . . . . »Að presturinn sé í hænum eða
rétt við liann þegar þar er aðalkirkjan teljum vér
sjálfsagt'). það liggur í eðli þessa máls, og er líka skýrt tek-
ið fram á þeim tímum er kirkjuna átti að reisa, að vel flestir, ef
eigi allir, gáfu til hennar einsog áður er á vikið í þeirri von og
vissu, að preslurinn yrði hér búsettur eptirleiðis. þessa von
bæjarmanna fulltreystu góðar undirtektir yfirvalda, Af þeim gef-
endum cr þá voru og gáfu til kirkjunnar í fullu trausti til búsetts
prests hér eplirleiðis, eru nú niargir dánir og margir brottfarnir.
það er nú kunnugt, að gjöfum, og þeim stofnunum, er reistar eru
fyrir þær rná eigi breyta nema með vilja gefenda — sem að sumu
leyti hefir í þessu efni verið farið á móti, að oðru leyti eigi verið
aðspurður, og loks eigi verið hægt að fá hreytt — og þó aðeins,
að alþýðu lieill krefji. En vér munum sýna sfðar, að því fer fjærri.
Yérefumst því stórlega um, að núverandi hæjarbúar geti
þegar af ofangreindri ástæðu undanþegið sóknarprestinn frá því að
búa i bænum «eða rétt í greud við lrann». En það er vist, að
það er «miður sæmandi* fyrir þá menn, er eigi höfðu lagt nokkuð
að mörkum við kirkjuna og eigi voru einu sinni hér í bæ sumir,
er hún var reist, að traðka augljósum vilja aðalvelgjörðamanna
kirkjunnar, og áformi gjafa þeirra, og þetla alt í trássi við ský-
lausa nauðsyn safnaðarins, er nú skal sýna.
það er þá fyrst að taka það fram , að Akureyri Iiefir mjög
svo vaxið liskur um hrygg um þessi 16 ár síðan að kirkja var reist
og prestur átti að setjast hér að. Llör í bænum mun nú vera um
400 manns, að staðaldri. Ilandiðnir og verzlun hefir aukizt hér stórum
á seinni árum, einkum síðan hin innlenda verzlun tók að blómgast;
einnig er hér mikið sjávarúthald og aðalhöfn og byrgðastaður hinna
mörgu þilskipa; liér er fyrir nokkru komin á bæjarstjórn, og með
henni reglulegur staðarbragur á bæinn; hér eru 4 stórar verzlan-
ir, tvær prentsmiðjur, aðallæknir Norðlinga og Auslfirðiugafjórðungs,
annar spítali landsins og lyfjabúð , hér er fjölsóttur baruaskóli, og
hér situr hin æðsta valdstjórn hálfs landsins, amtmaðurinn yfir
Norðlendinga og Austfirðinga fjórðungi. Ilér cr því réttnefndur
höfuðstaður Norðurlands. Og hér er þá loks einhvcr með stæztu
kirkjnra landsins, og einhver hin bczt skrcylta, er fullgjörð verður
hin mikla aðgjörð á lienni, sem full von er um að ekki muni lengi
eptir að bíða eptir hinum góðu undirteklum bæjarbúa á almenn-
um fundi þeirra 26. f. m. En hér er þrált fyrir alt þelta eng-
imi ItiitteUiir preslur. Vér efumst nú stórlega um , að
nokkur sá kristinn bær sé til, er að jöfnum ástæðmn vanti bú-
settan presl, og hafi þó höfuðkirkju prestakallsins.
Vör þykjumst hafa gjört grein fyrir að hinir heiðruðu undir-
skrifendur »Aptur kirkjumáls« í »Norðanf.« nr. 57—58 þ. á. hafi
gengið ofan i vilja gefenda og látið sig engu skipta skýlausa
nauðsyn safnaðarins; cn nú skulum vér leyfa 0ss að færa þeim
*) I sýslnnnl eru 21 kirkja og rdm 4000 íbóa, og er þvf á Ak-
urcyri einni, án tillits lil annara íóknarmanna, er munu vera um 200, tíl-
tölulega mcira en hclmingur viö hinar kirbjusóknir Býslunnar at) jafnaii.
heim sönnunina fyrir því, að þeir hafi virt að vettugi hin
gildandi l’ög í þessu efni, dags. 9. júli 1860, er liljóða þannig:
»Eptir þegnlegri uppástungu kirkju- og kenslustjórnarinnar hefir
lians hátign konungurinn 29. f m. allramildilegast
fallist á: að leggja skuli niður kirkjuna á Hrafnagili í Eyjafjarð-
arsýslu þegar búið er að byggja á Akureyri nýja kirkju, er sé svo
stór og að öðru leyti svo á sig komin, að hún geti verið sóknar-
kirkja fyrir söfnuð þann, er til þessa hefir átt kirkjusókn að Hrafna-
gili, og eptir að húið er að búa þar til greptrunarreit, er sé um-
girtur svo sem vera ber;
Að allar eignir og réttindi llrafnagilskirkju, eptirstöðvaraf tekjum
hennar, skrúðar og áhöld, liverfi til hinnar nýju kirkju á Akurevri;
Að söfnuðurinn fyrst um sinn laki víð fjárhaldi hinnar nýju kirkju,
og feli það á hendur nokkrum sóknarmönnum , er til þess séu
kosnir og hafi það á hendi undir umsjón sókuarprestsins , en fái
verzlunarstaðurinn Akureyri bæjarstjórn útaf fyrir sig, þá taki bæj-
arstjórnin við fjárhaldi kirkjunnðr; og
Að þegar húið er að hyggja hina nýju kirkju á Akureyri, verði
prestur sá, er veitt verðnr llrafnagils brauðið , sem nú er laust
shyldadur til að Lúa á verzlunarstaðnum eða réjl t í
grend við hann, eplir því sem biskupinn nákvæmar ákveður,
Um leið og stjórnin birtir yður þetta, herra stiptamtmaður, og
yður háæruverðugi herra, sjálfum yður til leiðbeiningar, og til aug-
lýsingar fyrir þeim, er lilut eiga að máli, skal því viðbælt um hin
önnur atriði máls þessa, sem um er rælt í bréfi yðar 24. janúar-
mánaðar þ. á., að stjórninni ekki þykir næg ástæða til að skylda
prestinn til að flytja stundum ræður á dönsku! í hinni nýju kirkju
á Ákureyri; en að hinsvegar virðist vera ástæða til þess, eptir
því sem til hagar, að shyldu hann til að .halda þar guðs-
þjónustugjörð ekki að eins þá helgidaga, sem guðs-
þjönustugjörð a þar fram að fara eptir tiltðlu réttri,
heldur og á þeim helgidögum, þegar messað verður á
hvorugri aiiiiexlilrlifuiml sökum veðráttufarg, og
einnig; þá helgidaga, þegarímessa herí Ivaupangs-
kirkju, er ligguri grend við verzlunarstaöinn Akur-
ey r i«.
þessi lagastaður tekur skýrt og skorinort af öll tvímæli um
skyldu sóknarprestsins um «að biia á verzl unarstaðnu m
(Akureyri) eöaréltígrend við liann, eptir því sem
biskupinn nákvæmar ákveður*. Að þessari nlkyldu gekk
hínn íiyji þrcstur ekki gruílandi; og aðeins með þessu skilyrði lilaut
honuin samkvæmt konungsboði að vera veitt hrauðið. þó ótrúlegt
sé, þá höfum vér þó heyrt þá útskýring á þessum orðum: «eptir
því sem biskupinn nákvæmar ákveður», að þau gefi biskupi frjáls-
ar hendur um að úkveða bústað prestsins. En það liggur þó í
augum uppi, að þessi orð eiga aðeins við næst undanfaria orð
»eða rétt við verzlunarstaðinn, þ. e. á Naustum eða Stóra-
Eyrarlandi, einsog komið liafði til orða (sjá Norðra 1859 nr. 27
—28), og gefa biskupi enga heimild til þess að leyfa prestinum
að búa annarstaðar cn rélt í grend við bæinn og allra síst því-
nær á sóknarenda. En sé nokkur vafi hér á hjá nokkrum heilvita
manni, þá tekur hinn síðasti kafli hins tilvísaða lagaboðs hér af
allan efa, því hann gengur svo skýlaust, sem hægt er að gjöra í
orðum, út frá því, að sóknarpresturinn skull eiga hér heima.
Samkvæmt lögum gat því eigi sjálfur hiskup undanþegið sóknar-
prestinn frá hérveru. En hafi hiskupiun eigi vaid til þess gegn
æðri skipnn að leyfa prestinum að sitja í fjarska við bæinn, hver
gaf þá nokkrum núverandi bæjarbúum fullveldl! til þess að leysa
prest vorn, þrátt fyrir augljósa nauðsýn safnaðarins og
heint ofaní skýlaust konungsboð, frá því heina skiiyrði, er
hann samkvæmt því hefir hlotið að fá braHðið með? En hafi bæj-
arbúar eigi þetta vald, þá er yfirlýsing þeirrá i Norðanfara nr.
57—58 þ. á. um að spknarprcsturinn megi framvegis búa á Hrafna-
gili, töluð útí hölt og miuna virði en hlaðskekill sú er hún er á
rituð.
Aðuren vér skiljumst við hið opt nefnda konungsboð i þessu
efni, þá viljurn vér minnast uokkuð á hinn síðasta kafla þess, er
gjörir pre8tinum að skyldu, að halda hcr guðsþjónnstugjörð,
þegar inessað verður á hvorugri anuexklrkjuiini
sökum veðráttufar9, og einiiig þá jlielgi daga, þegar
messa ber í Kaupangskirkj u, er liggur í grend við
v e r z 1 u n a r s ta ði n n Akureyri. Hinni fyrgreindu skyldu sinni
á sóknarpresturinn óniUgulegt með að gegna á meðan hann
býr á Ilrafnagili, því hingað cr lengstur kirkjuvegur þaðan, en að
messa hér samdægurs og í Kaupangi, ú hann miklu örðugra
með frá Hrafnagili en héðan, því fyrst er töluvert lengra frá Hrafna-
gili ofanað Iíaupangi en héðan þangað, og svo er meati munur á
þvf, að eiga hér hcima í bænum, eða þurfa að fara seint um kvöld
höðan frá seinni messunni alla leið fram að Hrafnagili, enda er
eigi hægt að segja annað en að hæjarbúar liafi fyrir veru prestsim