Norðlingur - 22.11.1878, Page 2

51
I
52
hancla málaflDÍningsmanni Bínum; — þcír hefíu eins vel gefafi heimt-
aö 100 kr. og 80 k., því alt er i sjálfsvaid lagt — og þ<5 haffi
málafœrslumafur miklu meira fyrir Haldórs máli en Bergs. Og því
heimta málsa&ilar eigi líka ankagetu handa málafærsluroanni sfnum
vi& yfirrettinn? eía var málsfærsla herra Gufmundar Pálssonar eigi
jafnmeistaraleg og herra Eiríks?! Vör viljum eigi kalla þessar mál-
sdknir pólitiska ofsókn hálaunahra embættismanna gegn oss
sem ritstjóra Nor&lings og þeirri stefnu er blafeib hefir óhikatí haldib
alt frá byrjun og fram á þennan dag, en þab lítur næstum svo út
sem alþýba manna, ab minsta kosti her norbanlands, gjöri þab,
því ella heífcn eigi jafnmargir ágætismenn veitt oss a& málum þess-
um, fullvissir þess, at> þó málunum aí> nafninu til sb snúiö á
hendur oss, jþá sé þó hin dýpri rót og abaltilgangur sá, ab steypa
Norblingi sem alþýbu- og bæn dablaíi. þessum vinum vor-
um og alþýfcu, er svo drengilega hafa stutt oss til þess at> borga
málskostnabinn — sektir eru en óborgabar — vottum Vór gótís
málefnis og vort eigib innilegasta þakklæti — Meb því oss er
meinat) at> skjóta málunum til hæstsróttar, en viljum engan veg-
inn lúta málalokunum vib yfirréttinn þá leggjum vbr nú mál vor í
alþýíudóm, og munum vbr í því tilefni hib allrabrábasta gefa út
dálftinn pésa met> málsvörn vorri í hbrabi, sem hór eins og vant er
at> vera er at>alundirsta?)a og mergur málanna, sem vór' vonum ab
alþýba hafi jáfnvel gaman af ab lesa.
BRÉF
frá Eiriki Magnússyni, M. A. til frú K. K. Kjerúlf
að Ormarstöðum í Fellurn*.
I.
Eg ætlaði að skrifa þbr frá Svíaríki eptir hendinni hitt og
þetta um ferð mína. En þegar þar var komið vanst mbr aldrei
næði til annars enn að rýna í rúna-rím meðan ljóst var, og færa
það saman í skipulegt mál að kvöidi, sem farið var yfir um dag-
inn. En þegar á milii varð, lenti tíminn í því, að letta sbr upp,
og skoða land og kyrrnast fólki. Nú er ferðinni lokið og næði
fengið að iíta yfir liðna sumartíð — einhverja hina unaðlegustu er
eg hefi átt á æfi minni.
Til als ber eitthvað; og til ferðar þessarar bar það, að eg
setti saman í fyrra ritgjörð um rúna-rím, sern komið hafði til Eng-
lands fyrir t/u árum norðan úr Lapplaudi,
Prestur nokkur, að nafni James Beck hafði keypt það að Lappa
fyrir 72 krónur; en Lappinn bar það á brjóstinu undir skinnkoti
sínu, eins og einskonar verndarvætt, og það höfðu forfeður hans
gjört um langa tíma. f>ví var gripurinn falur aðeins fyrir geypi
verð. þetta rím var skorið á sex flögur úr hreinshorni. Á þess-
um flögum stóð ekki annað skorið enn sunnudags-bókstafirnir sjö,
endurteknir fimmtíu og tvisvar sinnnm er voru táknaðir með fyrstu
sjö stöfunum úr hinu yngra rúnastafrófi, eður þeirn bálki þess, er
fornmenn kölluðu Freys-ætt, og torkennileg merki hör og hvar,
er einkenna skyldu merkidaga og dýrlingadaga. J>að var frábreyti-
legt við þetta rím, að árið hófst 23. desember, að 31. dag þess
mánaðar vantaði, og að árið haíði ekki nema 364 daga. Hag-
arnir í árinu voru auðtaldir; en með því að rekja dýrlingadagana
og merkidagana varð glögglega fyrír það komizt, hvaða dag árið
hófst, og hvaða dag vantaði. I þessu rími sá nú glöggt til fornr-
ar heiðinnar tímatals venju. Nýársdag bar hbr upp á daginn eptir
vetrarsólhvörf, þegar sól og ilur hefja norðurför sína úr dimmu-
og kuldadjúpi vetrarins. |>að sætir varla nokkrum efa, að þann
dag hefir verið haldin nýárshátíð í Freys-dýrkun heiðingja á Norð-
urlöndum. í þessu rími kom fram óræk sönnun fyrir sögu Ara
fróða í íslendingabók um skekkjuna á hinu heiðna tímatali á Norð-
urlöndum, er þorsteinn Surtur bætti úr með sumaraukanum. Eg segi
á Norðurlöndum, því að auðvitað er, að íslendingar gátu ekki verið
frumhöfundar að ári með 364 dögum í. það tímatal gat ekki verið
annað en ættlandsarfur, er þeir fluttu með ser austan um haf með
megin-táknum trúar sinnar: hinum lielga eldi, hinni vígð’u inold,
öndvegissúlunum, o. 11. — það mótar víða fyrir því, að það voru
einmitt höfðingjarnir, goðarnir sem geymdu tímatalið og gæltu
þess frá upphaíi laudshygðar. þcgar krislni var orðin landslrú og
kirkjuskipan varð á komið, þá eru jmö goðarnir, sem falið er á
hendur að flytja þingmönnum um alt land á leiðum missiristal það,
er lögsögumaður kvað upp fyrir ár hvert á alþingi, eins og glögg-
lega sest af kristinna laga þætti og þingskapaþætti í Grágás. það
gat varla staf'að af öðru erm fornri algengri landsvenju, að jafn-
áríðandi atriði í kirkjustjórn landsins skyldi fengið veraldlegum
höfðingjum til gæzlu, en biskups og klerka skyldi þar að engu
getið í fyrirsögn laganna. Nú var það reyndar ve»ja, er kristni
*) jiessi ffóíjlega og sbomtilega ferí)asaga er oss góí)fúslega send af höfandin-
mn sjálfum til prentnnar í Norí)lingi. Kitst.
var á komin, að höfðingjar Iðtu prestvígjast; en ekki cr að sjásem
vígslan hafi ráöið fyrirskipunum Grágásar í þessu cfni, heldur
virðast þær þvert á móti styðjast við hið veraldlega höfðingjadæmi
goðanna og það band, er þetta höfðingjadæmi hafði knýtt milli
þeirra og þingmannanna frá upphafi íslands bygðar.
í ritgjörð þeirri, er eg neíndi, fór eg stutt yfir þessi og flciri
atriði, >er skýring hins lappska rúnaríms virtist þurfa fá stuðning
af. Merki dýrlingadaganna skýrði eg eptir föngum. Ritgjörðin
er prentuð í ársriti fornfræðafélags háskólans, og svo sérstaklega
um leið. þessi ritgjörð leiddi til þess að háskólinn fól mér á
hendur að fara í sumarfríinu til Norðurlanda tij þess, að safna
rúnarímsstöfum og veitti mér fjárstyrk til ferðarinnar. þelta mikla
vináltubragð háskólans kom mér því hetqr, sem mér reið á miklu,
að fá glöggt yfirlit yfir rúnarím í þeim löndum, þar er þau hafa
gengið að fornu. En enginn sem ritað hefir um þessi rím að
undanförnu hefir haft færi á að bera saman hinar ýmsu tegundir
þeirra. Sumum þykir lítið til þeirra koma; en þau eru þó merki-
leg að mörgu leyti, og verða enn merkilegri, þegar menn fá færi
á að hera það sarnan í stóru satni, og skýra samband þeirra
við tímatal og hinn margkynjaða átrúnað er tákn þau og merki
sem finriast á rímstöfunum benda á. llin gagnfræðislega ritgjörð
Jóns Sigurðssonar í almnaki þjóðvinafélagsins bendir glögglega til
þess, hvílíkur fróðleikur liggur í merkidagá fræðinni. — En eg
hverf aptur að þessu efni í öðru bréfi.
II.
Við Iögðurn af stað heiman þann 21. júni, í steikjandi sólar-
hita, með mína gömlu óvini, koffort, kassa, öskjur, löskur og körfur,
átta talsins, eða fleiri. llefðurðu séð hjónin, þegar þau voru kom-
in inní vaguinn, sem flutti þau og þessa þvervöxnu fjölskyldu
þeirra frá dyrunum í Bate/nan Street, þá hefði þér gefið á að líta,
húsbóndann grettbrýndan eins og jvetrarsmala í illviðri, en hús-
móðurina, væra, ánægða og opinleita, eins og hún væri nú að
leggja af stað með krógana sína til að sýna fjarbúandi ættingjum
og vandamönnum; hvað skinnin væru efnileg. Klukkan 10 var
ekið á járnbrautarstöðina, og hinum síðustu kveðjum veifað út um
vagngluggann til okkar trúu þjóna, Lúsönuu og systur hennar og
doggsins mikla, Fríðu, sem sendi eptir okkur upp alla götu span-
gól síns sára saknaðar.
þegar búið var að koma fjölskyldunni fyrir, allri mér kendri
eins og lög gjöra ráð fyrir, fórum við Stóra Austurveg (Great
Eastern Railway) til Liverpól-stöðvar í London, og urðum að koma
þar fyrir fjölskyldunni til næsta dags, því að þá fyrst fór skipið
er skyldi flytja okkur til Hamborgar. þennan dag notaði eg til
að skygriast unr rúnstafa ritgjörðir í Rritish Museum, en
græddi lítið á þeirri leit; enda var hún gjörr á hlaupum. Eina
Uppealaháskóla «disputatiu» f'ann eg þó þar, sem eg vissi eigi
af áður; eptir Magnús eirrhvern Aurelius: Kort oeh tydelig under-
visning, huru man skal förstá och bruka Runastatven, 1748. En
hún fór ekki eiginlega langt út í efnið. Var þó miklu betra að
vita af henni, enn að vita ekki af henni.
þenna dag höfðum við miðdagsverð saman íslendingarnir, við
hjónin, Helgi bróðir minn og Einar mágur minn, og um fram ís-
lendingana, kona hans, í hinu hallarlega gestahúsi er heitir llol-
born Restaurant. þaðan gekk ferðin um kvöldið, okkar Sigríðar,
út til Clapham til okkar gömlu tryggu og staðföstu vina, Rickmans
hjónanna, því þar höf'ðum við lofað að vera síðustu nóttina, áður
enn við legðurn af stað frá Englandi í norðurförina. Víð kom-
um seint, því krógaskinuin þóttu ekki hafa fengið fylli sína í
Cambridge, svo að við mætti una alla ferðina, því varð að nota
eptirmiðdags tfmann til þess, að safna þvi saman er skinnin
mættu enn tína í dúfuna, svo að þau ekki syltu á ferðinni.
Ujá Richman var garðboð þenna dag, og últum við Sigríður að
vera þar með; og hefðum orðið, hefði ekki skinnin verið; en
nú voru þau, og við komumst ekki fyrri eu boðsfólkið hafði fleygt
frá sér leikföngum og lagt á flótta undan fallandi dögg og skilið
garðinn eptir auðarr og tóman, fullan af kyrru rökkri og hljóðum
næturblökum. Ilúsið var fult af gestunum. þeir voru úr öllum
áttum heims svo að kalla. þar var fönguleg prestskona nieð Ijórar
dætur fríðar og blómlegar, sunnan úr Australíu. það var eins og
hún hefði fundið lengi glataðan bálk úr lífsins hók, að hitta ís-
lending. [>ó furðáði hana að sjá, að eg skyldi vera í sjón svo
líkur því, sern fólk væri íiest. Ilenui þótti ckki skepnan nógu
skringileg, lil þess aö svara þeim hugmyndum senr liún lialði frá
barnæsku gjört sér urn land vort og lýð. Eg heíi heyrt getið um
kérlingu sem fussaði við er hún sá konung fyrst þá er hún var
kominn um sjötugt, og sagði: «að tarna? kouungur? hrn! iiann
er þá eins og maður».
Hör voru hrokkinhærðir þjóðverjar með gleraugu, rauðhirknir
sköguitentir Skotar, með lauga hlóðrauða hálsa og hvít augnuhúr,