Norðlingur - 31.12.1878, Blaðsíða 2

67
68
fólk, cr við átlum erindi við í Lubeck. Við hittumst bráðum í
dómkirkjunni og notuðum það er eptir var dags, 'þangað til farið
yrði, að skoða þenna merka forna Ilansabæ.
Lúbeck stendur við ána Trave, sem er lítil á og lygn; stend-
ur hann síðan 1143 hærra en hinn forni bær er Vindur eyddu
fimm árum áður. Tuttugu árum síðar varð bærinn biskupssetur,
og 1220 keisarans frjálsi bær. I.ubeck var lengi í öndvegi meðal
Hansabæjanna, sem urðu 80 þegar flest var, þar hðlt Hansafðlagið
þing sitt og þar voru hin merku skjöl og ritsöfn fðlagsins geymd.
Floti félagsins lá hér jafnan, er hann var ekki út boðinn, og Lú-
beck heyrði leyfið að velja yfirstjóra hans. Merkilegustu húsa-
"smíðin f bænum er Maríukirkja, og þó fremur miklu fyrir hinar
ýmsu menjar fornrar skurðlistar, eirstungu og penthagleiks sem
hún geymir, en fyrir nokkra sérlega fegurð á húsinu sjálfu. — J>að
er einkennilegt við allar kirkjur frá gamalli tíð á Norður-þýzkalandi
og yGr höfuð kringum Eystrasalt, að þær eru svo óbrotnar og svip-
urinn innan sem utan, harður og alvarlegur. þetta leiðir helzt af
því að þær eru reistar úr tigli en ekki úr steini. En tigul er
verra að vinna til skrauts í veggjum og stoðum og stöplum en
stein. Að horfa á háan og langan tigulvegg á kirkju er, mínu
auga að minsta kosti, næstum eins ánægjulaust eins og að horfa
yfir Mýrdalssand. Maríukirkju í Lúbeck svipar mjög til þessara
kirkna er eg hefi nefnt. Utan eru veggir beinir og sléttir og háir,
stöplarnir ferhyrndir að neðan og litlu breyttari er upp dregur og
svo þunnir þar og væskilslegir, að augað eins og fær ekki ráðið í
hvaða stærðar jöfnuður eigi að vera milli meginhússins og þessara
mjófu strýta. Innan veggja er sama harðneskja og alvara; alt er
kantað, enn fátt sívalt og hæðin upp undir loptið gjörir alvöruna enn
kaldari, enn að engu tignarlegri, því allri sannri tign verður að fylgja
mýkt og þýða, til þess að augað og tilfinningin kannist við hana.
Skipið* i Maríukirkju er yfir 130 feta hátt, og eru skip í fáum
kirkjum jafnhá, og þegar maður stendur utar við dyr, er eins og
fyrir manni sé ekkert nema kaldur þýðingarlaus geymur, sem orð
buggunar og miskunnar geti aldrei bergmálað í.
En skurður, málverk og aðrar listasmíðar innan kirkju eru
mikil uppbót fyrir kuldann i veggjum, stoðum og rjáfri. Einkum
dáðist eg þar að skýrnar-«fonti» úr eir, háum turnmynduðum og
Öllum gegn skornum, og eirgirðingu umhverfis kórinn, allri gegn
skorinni og útgrafinni, hvorttveggja í gotneskum stíl, vel hreinum.
Af mörgum málverkum var ekkert eins feiknalegt eins og Dauða-
dansinn eptir ókunnan höfund, en gjört 1463. Austanfram við
háaltarið er heljarmikil stundarklukka, sem sýnir dagatal, kirkjuárs
hátíðir fastar og breytilegar og tunglkomur þangað til árið 1999.
Yfir þessari stundaklukku er reist dálítil höll og ágætlega skorin
út í eik. A henni eru þrjár dyr, og þær hæstar sem í miðjunni
eru. Á hádegi dag hvern opnast miðdyrnar og kemur út öldur-
mannlegt mannslíkan í 15. aldar búningi, með korónu á höfði og
stendur fyrir dyrum, beinn eins og staur. þetta á að tákna hinn
rómverska keisara. Rétt á eptir opnast dyrnar til vinstri handar
og koma þar út, hver á eptir annari með nokkru millibili, sjö
manns-myndir klæddar í búning sömu aldar og ganga í hring fram
fyrir keisarann, og þegar hver um sig er rétt fyrir framan hans
hátygn snýr myndin að honum og hneigir sig snarpt og fljótt og
hryktir í hálsinum um leið; síðan gengur hver um sig inn um
') Svo kallast rnibbik kirkjn.
AMEUÍKANSKIR HÓLMG0NGUMENN.
(Þýtt).
Sv. Sv.
(Framh. sjá 11.—12. tbl).
Ef roaBur í hinum vestlægu fylkjum Ameríku getur á skömm-
um tíma hafiB sig til álits og valda sem pólitiskur forvígismaöur
fyrir einhverjum fiokki, má matur búast vib í hib minsta einu sinni
ef ekki optar ab heyja einvígi upp á l(f og dauba. MótstöBumanna-
flokkurinn veit vel aö ef þeir geta komib því í kring a& slíknr mab-
ur fái orí á sig fyrir at) hann sé huglaus, þá er hann sjálfdæmdur
til hinnar dýpstu fyrirlituingar. þeir ásetja sér þessvegna — eptir
þvf sem þeir komast ab orbi —, „a?> reyna f honum rifinn". Mab-
ur getur ógnar fljótt fundié sér til eitthvert þrætuefni. Einn afhin-
um æfbustu einvígismönnum er valinn til þess ab bjóBa honum út
meB öllum þeim fyrirskipuíu reglum er þar um eru settar. Vilji
ekki mótparturinn taka móti áskoruninni, þá er úti meb alla hans
hamíngju, því hann hefir meb því brennimerkt sjálfan sig óafmáan-
lega í augum almennings. Éf hann þar á móti gengst undir at)
ganga til einvígis, svo má hann að vfsu gjöra sér góBa von um at>
komast bráblega ókeypis inn í annan heim, því mótstölbumabur hans
er „einn af þeim útvöldu®, gagnkunnugur bólmgöngum, en sjálfur
befir bann máske aldrei snert á byssu eta drepib eitt einasta kvik-
indi.
dyrnar til hægri. þctla eiga að vera sjö kjörfurstar þýzkalands.
|>egar hinn síðastí kjörfurstí er inn genginn til hægri, gengur keis-
ari aptur um hallardyr sínar og öllum hallar-hurðunum er skelt aptur.
Dómkirkjan er enn stærri en Maríukirkja en ennþá berari og
hörkulegri á svipinn, að undanskildum norðurdyrunum, sem eru
hlaðnar í hvassboga lögun frá 13. öld, Innan kirkju er fjöldi af
legstöðum göfugra Lúbeckinga frá fyrri tíðum, ogyfirleiðum sumra
er feikna mikill skurður í tré og steini. ! gólfinu má sjá enn
ágætlega grafnar eirhellur yfir leiðum hinna fornu biskupa. Enn
milli kórs og framkirkju er skilnaðar þil úr eik alt útskorið í manna-
myndir í fullri stærð og þykir eitthvert hið mesta listasmíði í sinni
tegund á þýzkalandi. Enn hið mesta ágætisverk í kirkjunni er í
afstúku einni, norðanfram; það er málverk eplir frægan þýzkan mál-
ara er Hans Memling hét og lifði á 15. öld. það er málað á
eikarspjöid, ærið stór, er fella má saman eins og vængjahurðir, og
eru vængjahurðirnar þrennar, allar á hjörum, hvorar innan ann-
arra. Málverkið sýnir ýmsa atburöi úr æfisögu frelsarans og er jafn-
ágætt að blöndun ljóss og skugga eins og að sviplagi andlitanna
og samanflokkun manna og allra þeirra hluta er samau eru færðir
til að fá fjærð og nánd glögglega komið í málverkið.
Margt fleira er að sjá af fornri húsagjörð í Lúbeck, svo sem
ráðhús bæjarius o. m. fl., er enn geymir margt frá eldgamalli tíð
bæði í trjáskurði, eirmyndum, málverkum og járnsmíð, sem er næsta
merkilegt, þó hægra sé að fá áhorfandi auga ánægju af skoðun
þess enn að lýsa því með svörtu bleki svo að aðrir skilji það.
Enda játa eg það hreinskilnislega, að blekbyttan mín er ekki sá
brunnur, er úr megi ausa Mímisvit né Urðar minni. Iíann og
vera að góðfús lesari fái komið því fyrir sig, að förlast megi um
minni, er lýsa skal bæ sem líta má á eins og minnis varða sjö-
hundruð ára hreytinga. það vill vefjast i'yrir minninu sem í það
er kastað í óðagoti á fáum timum; eg tala nú ekki um þegar það
er gjört á Jónsmessu, ársins mesta sólardegi, sem í Lúbeck var
þar að auki brennandi heitur, svo að eg andvarpaði eptir vatns-
dropa, að kæla mína skrældu tungu hvað eptir annað, og fékk hann
reyndar á endanum þó hann mætti ekki tær heita — þvi í stað
þess að svala mér á sólvolgu vatni úr Trave svelgdi eg — eg
man nú ekki í hvað mörgum teygum — fleytifulla könnu af róstu-
sömum Erlangen-bjór og — gekk friðþægður um borð á Orion.
(Framhald.
llaf pú augu þín opiUj þá
muntu sedjast á braudi.
[Ordskv.b. Salóinons 20, 13).
Eður:
Notaðu, bóndi minn! GULLNÁMUNA í sveitinni þinni
og láttu ekki kúga þig.
það er býsna vandi, að hitta á réttan hátt til þess að koma
fram einhverju máli, jafnvel hvað ágætt sem það er og hvað ein-
falt og augljóst hverjum meðal-greindum manni, ef örðugleikar og
afneitanir fylgja því, eða ef þeir menn eru ekki í miklum metum,
sem málið flytja, og auk heldur, hver sem málið flytti, ef einhver
kenning kemur andspænis við venjur manna, tilfinningar, ástríður,
girndir, þá er mótstaðan vís hjá þorra manna, og þótt einhverjir
þegar Tóland vegna gáfna sinna fór af) vekja athygli manna á
8Ör í Arkaiisas og flokkur hans ágætti framgöngu hans, sáu Jjjófe—
stjórnarmenn ab svobúib mátti eigi standa og yréi þeir at) reyna
ab hnekkja áliti hans í augum almennings. þat) var þessvegna fyrst
naubsynlcgt ati vita, hvort bann myndi vi|ja taka á móti áskorun
til hólmgöngn et)a eigi, því ef hann vildi þa?> ekki þá var hann
sjálfdæmdur úr öllu áliti hjá alþýím, og honum eigi uppreistarvon.
þat) var nú allra álit, at> Toland væri ckki hættulegur, og þab
var vonlegt a?) menn ímyndufu ser þat). Hann var í þann tíma
skegglaus og veiklulegur unglingur. þab var álit mótstöbumanna
hans ab hann myndi afsegja ab ganga á hólm.
Vilhjálmur F. Pope, bróbursonur fylkisstjórans var þá kjörinn
ti| ab skora á Toland til einvígisins bæbi vegna þess ab hann var
hér um bil á sama aldri, og líka af því, ab hann var álitinn einn
af binurn beztu skyttum þar í landi.
Toland tók strax á móti því ab ganga tll einvígis og undrub-
ust bábir flokkar þab mjög, og ákvab hann einn af næstu dögum
til mótsius. Hann og Pope mættu þessvegna bábir meb sínum ab-
stobarmönnum hinn tiltekna dag á bökkunum vib Arkankansasfljótib
hálfa mílu fyrir ofan litla Rok, ásamt fjarska miklum manngrúa er
líka var þar saman kominn til þess ab horfa á leikinn.
þegar Tolaud var skorabur á hólm hafbi hann ennþá aldrei á
æfi sinni hleypt af hyssu, Hann æfbi sig þesBvegna sem bezt hann