Norðlingur - 11.08.1879, Page 3

181
182
aetla á að aldur þessara klettaríma liggi eins iangt aptu'r í tíma
einsog bronzöldin sjálf að minnsta kosti, og fyrir frainan hinar
e-lztu rúnaleyfar er menn enn þekkja, sem engar eru eldrienjárn-
öldin eða eitlhvað jafngamlar kristnu tímatali — tveim ölduin
yngri eða svo, ef til vill. Frá járnöldinni er hér mikill auður
saman kominn i gulli og silfri; byganzkir gullpeningar og róm-
verskir denaríar, sænskir hringar stærri og minni, og fjöldi af
silfurspennum ineð norrænu kroti á og drekamyndum. Frá víkinga-
tíðinni, 8—10 öldum finnast optast sjóðir af Araba- Engilsaxa- og
}>jóðverja peninguin, og saman við þá silfurspennur og skildir og
annað karl- og kvenn-silfur. Mikill hluti þess, sem saman er
dregið frá þessari öld hefir fundist í gröfum og haugum á eyju í
Legi er Bjarkey heitir, og fornfræðingar ætla að sé sami staður-
inn og Adam af Bremen nefnir Birka í kristniboðsþæiti Ansgarius-
ar. Mikið hefir verið dregið saman frá Gotlandi, eyjunni, en
íornmenjar þær, sem þaðan eru kornnar eru opt als ólikar að gjörð og
lagi þeim er á Norðurlöndum eru fundnar. þegar kemur fram um
11 öld og þar fram úr verða leyfarnar mestmegnis kirkjulegar á
svipinn, þó enn eldi mjög eptir af heiðni í húsgögnum og aðbún-
aði. Enn nú verður alt svo fjölbreytt og fjöltalið að litið mundi
á grenna þó lerigi væru til týndir hinir margvíslegu og mjög opt
furðulega haglega gjörðu gripir. Byskupsmítur frá fimlándu öld
er hingað Komið frá Linköping, alsett perlum og hlýtur að hafa
verið hið mesta djásn, er það var upp a sitt hið bezta. Feikna
stór brjóstskjöldur úr gulli, alsettur gimsteinum er einhverntíma
fanst í Mótala elfu er mikið listamíði. Altarisskrúði og skrín,
háfir gullbuðkar með ágætum skurði, merkiiegir legsteinar, skirnar-
og vigsluvatns ker, allt saman dregið úr sænskurn kirkjum er hér í
mesta grúa og rnargt lleira, sem eg ekki mæði þig á að telja upp.
Erin má þó nefna eitt hrikalegt listaverk eptir sæuskan smið frá
tíma Steius Stura eldra. það er Georg dw'lingur , er Sviar nefna
St. Gfiran á vígmóðum hesti að vinna a drekanum, sem liggur
særður til ólifis af spjóti Georgs, undir fótum hests hans. Manni
iiggur við að verða myrkfælnuin um hábjartan dag, af því að horfa
á öfreskjuna með glent ginið. Nærri því nógu stórt til að gleypa
Georg, hest og allt saman. Ilestur og maður er í fullri stærð og
drekinn eptir því. Loks má gela þess að í þessum gólfsölum eru
eitlhvað 200 runasímstaíir að öllu saintöldu.
Söfnin af eyr stein- stál- og tréstungum eru mjög auðug —
55,000 blöð — og eru þar á meðal rnargar einkar merkar, t. a. m.
sigurför Maximilians þýzkalands keisara fyrsta eplir Albrecht
Dúrer er fyrstur irianna stakk mynd á tré og prentaði, og margar
aörar stungur eptir hann. Hér eru og um 18,000 handuppdrættir
eptir fræga penlara, svo sem llalael, Leonardo da Vinci, Correggio,
Michael Angelo, Holbein, Van Dyk, tlubens og margra fieiri.
í öðrurn sölum eru marmaramyndir bæði fornar grískar og róm-
verskar, og nýjar flestar sætrskar og sumar þeirra sönn meistara
verk. Hér eru og rnikil söfn af herfórum, verjuin og vopnuin frá
ýmsum öldum, sem oflangt yrði að telja.
Málverkasöfnin gru mikil og skipað mn marga sali á efsta
lopti safnsins. þau eru bæði aðfengin og innlend. Hér iná sjá
myndir eptir ítalska, spánska, frakkneska, fiærnska og sænska
meistara, óllum skipað niður eptir hinum ýmsu «skóluin» er verk-
in eru gengin út fra. Tóluverðan- tilnta þessa safns gaf Karl kon-
ungur 15. Svíariki eptir sinn dag. Mörg hinna sænsku málverka
sýna ýrnsar verur og viðburði úr norrænum goðasögum sem inér
virðast hala mjög rnikið til sins ágætis, og miklu rrieira eu sömu
tilraunir bafa annarstaðar þar sem eg hefi orðið þeirra var Eink-
nm minnist eg Öku-þórs að lemja á jötnum, ríðandi valkýrju,
Loka og Sigynjar sem mér virðist benda á djúpa hugsun og
mikla greind (kritik). Eg rninriist þess opt í illu að eg varð einu-
sinni fyrir því óláni að sjá Óðin eptir enskan pentara, ailfrægan.
Listumaðurirm löt fjærðina (bakgrunninn) Imyndinni vera þoku ; en
nærðin var hríðurveður og Óðinn með prik í hendi kom þar niður
einhverja brekku uppdúðaður i óveðursturfur, engu likari en fá-
tækurn vetrarsmala a íslandi, sern þrilur til hvers er fyrir hendi
verður að skýla sér við kulda. það þarf glöggt auga til að sjá
guðdóm gegnum slíkt gerfi, og niikla einurð til að færa Alföður í
slikau skrúða þegar hanrr á að sýna heiminum imynd síns guð-
mælti þá móbir mín: „Rúbólf! þú ættir ab kvænast. Ef Gub löti
mig deyja bráölega, þá er enginn eem geiur sýslab um heimili þitt
meb ást og umhyggju “
Mamma hetir rétt ab mæla, en vandinn er, hvar eg á ab fmna
þá réttu. Hjarta mitt er enn þá meylegt. A stúdenta árum mínum
og iiernabar hafbi eg ekki tíora til ab verba ástfanginn, og síöan hef eg
ekki haft tækifæri til þess. Eg finn reyndar á mér, ab eg er á-
kaflega vandlátur, og eg gjöri afarmiklar kröfur til ástaræfintýris
þess, er gæti freistab imn. Eg er hrædddur um , ab eg kvongist
aidrei.
Mig langar til ab vita hvernig þab er ab verba skotinn, og
bvort menn í raun og veru geta oröib þa^ ejns og Sagt er frá því
í skáldsögunurn. Mér liggur vib ab hugaa ab þab sé belber iiugar-
burbur og heilaspuni.
þab, sem múbir mín lét í vebri vaka, ab hún kynni bráblega
ab deyja, var náttúrlega sagt ástæbulaust, til þe»s ab koma mér til
ab liyggja af alvöra á kvonfang. Hún er svo ekynsöm hún maunna
iníu góba. (Fiamhuld).
dóms maktar og mikla veldis. Að lokum vil eg geta eins lista-
verks sem i siuni tegund verður alla daga talið ineðal meistara-
verka norrænna steins- og steypusmíða það er beltisvígið eptir
Molin. Að fornu var það venja sumstaðar í Sviariki, að menu
baðu einvig með því inóti að hinir dauðsvörnu féndur vorn leiddir
satnan hvor með sinn huíf í hægri hendi, síðan girlir brjóstum
sarnau rneð sterku belti og latnir vegast með því að þrífa vinstri
hendi hvor anuars liægri bandar úlflið og með hægri liendi þannig
iutlaðri að leitast við að bana hver öðrum. þenna grimma þjóðar-
sið hefir Mólín sýnt i einvígi milli úngs manns og þroskaðs með
þeirri snilli er augað fær aldrei full séð og rneð þeirri tilíinningu
er hjarta fiestra er finna til mun geyma lengi er myndio er einu
sinni sén. Lngur maður er valinn til vías móti þrýstnum þroska-
mauni, og sýnir myndin — senr steypt er í eir — baráttu þeirra
unr líf og dauða aðeins í stöðu þeirra, limatilhögun og vöðvaleik.
Eu undir aðalmyndinni er hár steinfótur l'erhyrndur og þar er
saga eiuvigisins sýnd Fyrst sér inaður tvo menn sitja við borð
og stúlku konra og bera þeim drykk og hella á horn. Næsta hlið
sýnir að hinn eldri slær tiendi uin mitti stúlkunnar og binn yngri
stekkur upp og hriudir frá setinu og dregur hníf sinn. þessu
næst sér konuna á iinjám milli beggja leitandi sætta. En á fjórðu
liliö stöpulsius sér liaua á hnjáin rneð lotnu hói'ði frammi l'yrir
buutasteiui uuglingsins sem unni henni svo, að hann iét liíið
lyrir aö liafa séð níðingshönd uálgast um of sakleysi hennar. í
allri myndasmíð Norðurlauda er ieit a jafnfagurri hugmynd jafn-
fagurlega framsettri.
Nokkru aður en við fórum frá Stockhólmi til llppsala hélt
kappsiglingafélag Stockhólins kappsiglingu á stórurh lirði út í
Skeijagaröi eitthvað tveggja tíina ferð Irá Stockhólmi. Við fórum
aö sja hátíð þessa eins og margar aörar þúsundir Stockhólmsbúa.
Var næsta gaman að feröiiini því allstaðar voru vötnin kvik af gufu-
batum og seglskútuin flest alsett með aurstokknm, iimlunduin
búnuin til úr ný kvistuðurn skógargreinnm. Veðrið var bjrrt og
vindurinn æði hvass og var hin mesta skemtun að horfa á kapp-
siglinguna sem í munu hala verið að minnsta kosti ir.illi 20 og
30 skip. þegur skeiðið var runnið lenti allur flotinn í höfn einni
við eyju þar allnærri, er siglt hafði verið, og gengu menu á land
til að taka við verðlaunum. Lagerkranz Admirall, senr var á ís-
landi 1874, forseti léiagsins, úthlutaði verðlaunum og hélt uppi
ræðum af hálfu félagsins tii vinnenda og til als lýðs yfir höfuð er
viðstaddur var. þegar kjörgripir vinnenda höfðu satt forvitui þeirra
er viöstuddir voru gengu menn til skipa aptur, og bjuggust til
heimfarar. En þeirri ferð er svo skipað að kappsiglendur er vinna
fara fyrst, og í röð þar utar frá og aptur frá koma þeir er engum
vínningi naöu og svo ahorfauda skipin. Ferðin bíður jafnan
diinmu til þess að hún verði þvi fegurri og sviplegri, því eptir
því sein rökkrar færa skipin sig i marglitt ljósaskrúð svo að á
endanum verður hver ra og hvert stag og hástokkur að endilöngu
alt alsett marglitum lýsturn feneyjalömpum. þegar nú flotí skipa
mörguin tuguin sarriau kemur hægt líðandi frani um eyjasund
eptir eyjasund um vötnin nátt dimm, eins og eldlegir herskarar, er
su sjóu af landi furðu svipleg og fögur, og engu síður þó hún
sö séu úti á skipunmn sjálfum. Alla leiðina ganga þess utan
eldverk uppi á flestuin skipunurn og eimirjustrókum og eldspræn-
um skýtur i ailar attir út i myrkrið, en upp úr öllu þjóta ótt og
titt rakettur, sem springa í háu lopti í mýmarga ýmislita siná-
eldhnetti sein hníga hægt til jarðar og deyja út miðsreitis. þessn
öllu er samfura hljóðfærasláttur og söngur og fagnaður hverskonar
í vistum og víni — svo að hiua árlegi kappsiglingardagur Stock-
hólms má heita hin mesta fagnaðarhátið. Ytir höfuð rna segja að
lííiö i Stockhólmi sé mikið gleðilíf. En með því fer það, setn
optast fer með glaðværu þjóblííi: dugnaður. því betur sein
maður reynir að kynna sér Svía, því betur sannfærist maðnr um
það, að það er þjóð með dug í hug og afl í kropp, og brennandi áhuga
að fa gjört sig sem þjóð svo verða sein fóng ýtrast leyfa hinnar
frægu sögu sinuar og framtiðar vonar. það er nauinast vafaspurn-
ing, að öllu vel aðgættu , að Svíar eru menntuðust þjoð í Norður-
álfunui. Enda er mér senr eg geti lesið á enrii Svía að fyrir
þeirri þjóð liggi enn sú framaöld er skugga varpi á alla þá frægð
er þeir liafa þegar heyjað sér. Ekki anrast eg við neinn þó slíkt
sé kallað olsjónir. þær eru líka sjónir og haía opt rætzt. L næsta
pistii segi eg þér eitthvað unr Uppsali og veru okkar þar.
TILL
ElilÍKR MAGNÚSSON
I LT’SALA
DEN 18. ADGOSTI 1878.
--- í St i —
Ilon reser sig ur vágen
Sá stolt din fosterö
Med hjessan ofvau molnen
Betáckt af evig snö.
Men midt bland isen Uekla
Slár hög nred glödhet kam,
Och Geysirs varma strále
Slár ur dess sköte frarn.
Der flöt din ungdorn hádan,
J)u hárdad vurdt till
man