Norðlingur - 15.06.1880, Blaðsíða 2

50
hefði tekið báðum höndum við því, sem hann sjálfur áleit
hvorki heiit nð hálft. Gn þegar eptir þjóðhátíðina 1874 kom
svo mikil apturför f heilsu Jóns Sigurðssonar bæði til líkams
og sálar, að það var ekki einleikið, enda vitum vér vel orsak-
irnar til þess; þær voru tvær: hin fyrri orsökin voru stöðu-r
og stjórnarlögin og valdboð þeirra, því hann fann að þar með
var gengið fram hjá alþingi og allri þeirri baráttu, sem hann
hafði háð alla æfi sína. Hin síðari orsökin var sú, að Íslend-
ingar voru þeir aumingjar, að hálda þúsund ára hátíð sína
án Jóns Sigurðssonar; þeir buðu honum ekki til hátíðarinnar
sem heiðursgesti; þeir buðu ekki þeim manni, án hvers þús-
und ára afmæli vort aldrei hefði haldið orðið; þeim manni,
sem hefir verið sálin og lífskrapturinn í öllu voru þjóðlífi, og
sem hefir kent oss að sjá, að vér værum menn með mannleg-
um réttindum. |>essum manni var ekki boðið,* sem var mið-
púnktur allrar þjóðhátíðarinnar; það var sagt, að «menn hefði
vænt hans« — en ef satt skal segja, þá hafði Jón Sigurðsson
ekki svo mikið fé urn þær mundir, að hann gæti kostað sig
til þjóðhátíðarinnar; hann vonaðist fram t síðustu lög eptir að
fá boð um að koma, en engin boð komu; og enginn veit bet-
ur en sumir þeir er þá voru nærri honum, hversu mikils hon-
um fékk þetta. |>essir kaflar í ræðunum eptir Jón Sigurðsson
voru því bygðir á ósannindum, og þarf ekki að segja oss neitt
um það efni. En annars fórust biskupinum mæta vel orð;
hann 9agði og að »þegar allir gugnuðu, þá gugnaði hann
ekki«, og yör höfuð gaf hann honum þá viðurkenningu, sem
skyldugt var, jafnvel þó allur blærinn á ræðunni væri eitthvert
ergelsi útaf «Oppositionínni», útaf því, að Jón Sigurðsson ekki
hafði kropið á kné fyrir stjórninni og «beygl sig lyrir Baal».
|>aö kom og fyrir I ræðunni, að Jón Sigurðsson hefði þó hitt
á hið rétta, og séð hið rétta, þegar öllu væri á botninn
hvolft. Ergo: stjórnin, og biskupinn, sem hefir verið einn af
köppum stjórnarinnar og þessvegna mótstöðumaður Jóns Sig-
urðssonar, hefir því séð hið ranga og haldið biuu ranga fram,
og við það hefir biskupinn opinberlega kannast með þessum
sinum orðum. Vér metum hann því miklu meira eptir en
áður, svo mikils sem vér mötturn hann. — Vér getum einnig
bætt því við, að það sannaðist á Jóni Sigurðssyni, að útleud-
ingar kunna eigi að meta nokkurn islenzkan mann, nema hann
sé stjórnarsleikja eða eitthvað þess konar; því það er alveg
víst og ómótmælanlegt, að í sögu íslands og flestum fornum
norrænuui Iræðuin var enginn samtíðamaður á við Jón Sigurðs-
son ; en saint var altaf gengið fram hjá honum; ekki gátu há-
skólarnir í Kristjaníu og Uppsölum gjört Jón Sigurðsson að
heiðursdoktor, jafnvel þó háskóiunum væri það gagnkunnugt,
hverr Jón Sigurðsson var, og hversu mikið gagn hann hafðj
unuið einmitt þeirn háskólum. JNei, þeir kusu alt öðruvísi
menn. Einu sinni á æfi Jóus Sigurðssonar vildi það til, að
hann varð á sama máli og stjórnin, en á móti íslendingum —
það var í fjárkláðanum ; þá varð stjórninni svo hverft við, að
húu rauk upp til handa og fóta og gjörði hann að riddara ; en
Jón Sigurðsson hirti í rauninni aldrei um þann riddarakross,
og bar hann nærri því aldrei, ekki einusinni band í hnappa-
gatinu. En hann varð samt ekki stjórnarmaður, einsog þeir
hafa Ifklega búizt við; það var einungis í þetta skipti, að hon-
urn kom saman við stjórnina, af því það var sannfæring hans
aö svo ætti að vera. í annað sinn ætlaði stjórnin að fá Jón
Sigurðsson á sína hlið, sumsé þegar hún bauð honuin rektors-
emhættið við Beykjavíkurskóla; því honum var boðið það, en
'liann sókti aldrei um það, þótt svo sé frá sagt i dönskutn
blöðum, tii að mynda í «Dagstelegrafen» 30. maí 1873, þar
sem stendur með fullum stöfum, að þetta hafi átt að gjöra
hann að stjórnarsinna. En það varð ekki af þessu, því Jón
Sigurðsson tókst aldrei á hendur þetta embætti ; hann fór
rauuar til ráðgjafans og talaði við hann, en ráðgjaönn vildi
ekkert heyra um þær endurbætnr á skólanum sein Jón Sig-
urðsson heimtaði, og hanu hefir aldrei gefið stjórninni ueiun
*) þetta eiguin vér íslendingar einkum og sérílagi að þakka
Haldóri Friðríkssyni, sem veitti þjóðhátíðinni á þingvelli 1874
hina alkunnu forstöðu. Ritst.
kost á sér með því skilyrði að hann hætti að spyrna á móts
stjórninni og yfirgefa Islendinga. f>etta vitum vér af Jóns
Sigurðssonar eigin munni. Enn var það eitt, sem kom fyrir
í ræðu séra Matthfasar, að hann hefði átt sér mótstöðumenn,
en engan óvin. J>að er nú svo; það er skrítin heimspeki,
skrítin sálarfræði. Vér skulum minna á það, hversu hörð sú
barátta var, sem Jón Sigurðsson hlaut að heyja til þess að
geta liíað, til þess að geta unnið fyrir oss ; því til þess hlaut
hann að fá fé einmitt hjá mótstöðumönnum sínum, nefnilega
dönsku stjóminni, og það má nærri geta, að hann hefði eigi
getað það, hefði bann eigi haft til að bera það sálarþrek, þá
ró og stillingu, sem svo fáum er gefin, enda kom hann hvorki
í orðum né ritum nokkurn tfma með styggðaryrði eða frekju.
Hann barðist fyrir hugmyndinni, en persónur lét hann í friði.
En hvort mótstöðumenn ekki séu óvinir, þegar þeir leitast við
að svipta einn mann atvinnu og þvi sem hann þarf til iffsins,
þar uin getur hver dæint, óvinátta getur átt sér stað án
skammarvrða og barsrníða. Jón Sigurðsson var lengi skjala-
vörður (Arkivsecreteri) með 1600 króna launum; en í verzlun-
arstríðinu var þetta tekið af honum — vér getum nærri hvers
vegna. í formálanum fyrir fyrsta bindi fornbrjefasafusins (1876)
segir haun : «Eg hefi fengið um nokkur ár 400 rd. árlega, en
þurfti og beiddi um 800; seinast urðu ymsar orsakir til þess,
að þeir 400 rd. voru dregnir af». IVleð þessari hóværð talar
hann um það, hvernig stjórnin svipti hann atvinnu og iífsnauð-
synjum , sem auk þess voru veittar af íslandsfé. Vér geturn
einnig nærri hversvegna þetta muni hafa verið tekið af honum.
|>að má nærrí geta, að stjórnin muni hafa fagnað, þegar hún
loksins sá þennan grjótgarð hrynja er ójafnaðaröldur hennar
höfðu skollið á og ekki getað brotið f fjörutfu ár. Hún hefir
orðið fegin og unnað oss vel að fá hann dauðan og fylgja
honum til moldar.
Eptir þetta var sungið í kirkjunni, söngur eptir Matthías
Jochumsson með fögru lagi, er landshöfðingjafrúin hafði gjört;
þar sungu stúdentar saman, og frú Ásta Hallgrímsson, kona
Tómasar læknis, og kand. Steingrímur Johnsen, sitt versið
hvort einraddað, og var unaðlegt að heyra fyrir þá, sem heyrt
hafa sðfig í útlöndum. j>á var suugið úthafningarkvæði eptír
Matthías og kista Jóns Sigurðssonar siðan hafin út af stjórn
bókmentaíélagsins, en frú Ingibjargar af helztu bændum og
öðrum merkismönnum. Meðan gengið var upp í kirkjugarðinn
var leikið á horn og lúðra, en allar túnbrekkurnar voru alsetl-
ar fólki, og má ætla að yfir tvær þúsundir roanua hafi verið þar
saman komnar. |>egar komið var upp í kirkjugarðinn, þá voru
kisturnur látnar í múraða gröf, með öllurn krönsum og silfur-
skrauti, og síðan múruð hvelflng yfir; en áður flutti Huldór
Friðriksson kveðju frá ísörðingum, og kvæði eptir Benedict
Gröndal var sungið yfir gröfinni. þar eptir gengu menn í
kirkju, og var þar sunginn hinn latínski sálrnur eptir Prudentius,
sem vant er að syngja við lát höfðingja. Svo var jarðarförinni
lokið.
Marmaralíkneski það, sem hinn norski myndasmiður
Bergslien gjörði að Jóni Sigurðssyni lifandi og gaf fslandi, mun
verða reist í hinu nýja alþingishúsi þegar það er búið. En
það verður nú eigi bygt á Arnarhól — hinum einasta stað,
sem það átti að standa á — því landshöfðinginn hefir bannaö
það(?); hann vill ekki missa grasið frá landshöfðingja kúnum;
heldur á að reisa hið nýja alþingishús vort í Tjarnarleðjunni
og þétt við kirkjuna, á hinum Ijótasta og versta stað sem
hugsast getur, og til þess hefir verið keyptur lítill kálgarðspartur
af tlaldóri Friðrikssyni fyrir tvœr þúsundir og fimm hundruð
lcróna', dýrt er jarðnæðið, og betra að kaupa kálgarðspart fyrir
tvær þúsundir og fimtn hundruð króua, heldur en að taka hús-
stæði á Arnarhóli fyrir ekkert, því Arnarhólsland er landsins
eign, og hefðí ekkert þurft að borga fyrir það; nú kostar og
mikið að fiytja alt grjótið, sem búíð var að hrúga sarnan þar
sem húsið átti að standa í öndverðu. |>etta er verk alþingis(?j,
og óskum vér því til lukku með stjórnina og peningana I
Alþiugið lelur landshöfðingjanum alt, og í rauninni þurl'um
vér ekkert alþing, einsog nú er farið að verða; landshöfðing-