Norðlingur - 04.04.1881, Blaðsíða 3

19
Kalevala. En rössneska væri niál er bæði hefði styrk
sinna eigin bókmenta til að bola finnsku út, og þarað
auki væri mál þeirrar þjóðar og stjórnar, er lít.t mundi
spyrja um eða sinna rðtti finskunnar, þegar þær ætti
einar um að vðla landvist í Finnlandi. Stefnan væri
þegar gefin með því, að kúga Finna og Finnlendinga til
að lærá rússnesku í skólunum þcgar nú, þó eigi væri
búsett f Finnlandi nema einstaka rússnesk hræða á
stangli; og til þess bentu allar stjórnarathafnir Rússa,
að hæna Finna svo að Rússlandi með tímanum, að þeir
Finnar gleymdu öllu fyrir hiun mikla hag og frægð að
renna saman við hið mikla ríki alveg, einsog meginhluti
liinna mörgu Finnþjóða er eitt sinn reðu lofum og lög-
um um allt Norðurrússland hefðu þegar gjört. Mál
þetta hefir verið sótt á báðar hendur af miklu kappi nú
í langa tíð Og hafa ákafamenn hvoru me*gin spitt þvf
meira en bæít það. En nú á síðustu árum hefir farið
heldur að lygna yfir ofsanum, og Finnar sjálfir hafa meir
og meir þokazt að þeirri sannfæringu, að sænskan sð
samborin systur-vættur finsku, þjóðerni og frelsi Iandsins
til verndar. Meðan 300,000 manns tala sænskufFinn-
landi, og sá hluti þjóðarinnar situr við strendur landsins,
og fyrir allri útlendri verzlun meðan hann er liinn ment-
aðasti hluti landslýðs, og háskólakenslu fer fram mest-
megnis á sænsku, er eigi mikil lík'ndi til að sænskt
mál og mentun verði særð til ólífis í landinu með orð-
um einum. Stjórn Rússa hefir farið hyggilega að í þessu
málþrefi og látið málsaðila enn alveg eina um þrætuna,
Eg heyrði merkilega sögu og saBna í Helsingfors,
cr sýnir hversu þ'éttir Finnar eru fyrir Rússutn, þó að
þeir fari hægt, og láti eigi mikið uppi dagsdaglega. Há-
skólinn helt svonefnda promotions-hátíð eina, ineðan
Berg greifi, er gjörzt hafði frægur eða rðttara sagt al-
ræmdnr fj'rir stjórn sína í Poien, var landstjóri í Finn-
landi, Berg var maöur gjörhugall um hollustu Finna,
unni hann mjog laun-snuddi lögreglumanna, sem Finnar
vora óvanir við , og þótti fyrirlitleg stjórnariðja; bar
siigur í stjórn sína er þóttu miðlungi sannar, og var af
þessu illa þokkaður á Finnlandi. Enginn atnaðist þó
við honum. En ekkert heiðariegt finskt hús opnaði
honum heldur nokkru sinni dyr; og var hann eins og
útlagi Finnlands alla þá tíð er hann sat þar við stjórn.
Til þessarar hátíðar háskólans dreif hvaðanæfa þá, er
þegið höfðu meistaratign við hann, og voru þeir allir,
með rektor og prófessorum, stjórnendur veizluhalda. Að-
alskemtunin í þessu veizlu-haldi skyldi vera hátíðlegur
dansleikur. Komu meistarar á fund, og sömdu með sðr
hverjum skyldi bjóða utan háskóla ti! dausins; var skor-
ið úr með atkvæðafjölda hverjutn bjóða skyldi. Þegar
greidd voru atkvæði um Berg, var honum hrundið frá
boði með miklum atkvæða fjölda. Regar hann frðttir
þetta, sendir hann hraðfregn til Pðturshorgar, að skýra
Nikulási keisara frá óvirðing þeirri er háskólinn sýndi
hátign hans. Keniur á vörmu spori hraðboð til rektors
og apyr bvað á seiöi sð. Rektor bliknaði, kallaði fund,
og beiddi meistara að hugsa sig utn, hvort eigi væri
ráðlegt, að afstýra vandræöum og bjóða Berg. Gekk
nú atkvæðagreiðsla um boðið að nýju og varð eitt já
umfrainm neiin, fyrir þvf að bjóða Berg. Gengu svo
meistarar r.f fundi og stóðu í þústu lyrir utan háskóla-
salin. Enn cr rekíor kemur út á tröppurnar, fær hann
ný hraðboð frá Pðtursborg, er banna háskólanum að halda
danskinn. Rektor les upp fyrir mönnuui boðið. Pá
votu viðstaddir fjölda margir gestir, cr þegar hafði verið
boðið til hátíðahalda úr öllum hðruðum lands. Þustu
þeir saman á svipstundu og kölluðu upp í sömu andrá :
„þá höldum vðr háskólannm öllum og meisturum ,.privat“
dansleik sem Pðtursborg kemur ekkert við“. Varð þett.a
að ráði, og urðu þannig allir J>eir í boði er fyrst var
ákveðið nema Berg, er eigi gat nú kvartað f Pðtursborg,
en varð að sitja fyrirlitinn heima með sárt enni. Eptir
þetta sótti hann um „frí“, og fiosuaði þannig upp úr
Fiimlandi, En svo vel bar hann Finnum söguna, þeg-
ar hann var orðinn þeirra lans, að hann kvað hafa full-
yrt við keisarann að við Finna væri ekkert að gjöra,
nema að láta þá f friði og næði ; hús þeirra og heiuiili
væri sá helgidómur, er alla daga yrði lokaður rússnesk-
um erindreknm og Rússum yfir höfuð ; og í heimilislífi
þeirra lægi landsins meginstyrkur. Síðan hann var land-
stjóri hafa eptirmenn hans látið iians dæmi verða sðr að
kenningu, og látið Finna eiga sig.
Frá Helsingfors fórum við með gufuskipi norður
með landi fyrst til Ibo og þaðan til Svíaríkis aptur.
Xbo er hinn forni höfuðstaður Finnlands og elztur bær
f Finnlandi; var höfuðborg landsins þangaðtil hún brann
1827, svo að varla stóð hús eptir. Saga bæjarins byrj-
ar þegar á tólftu öld, er Eiríkur helgi tókst á hendur
115 7 að festa með konunglegu valdi og vopnum kristna
trú meðal Finna, er Hinrikur byskup, Fiuna postuli,
stm þeir drápu 1150, hafði llutt þeim fyrstur manna.
Eiríkur reisti þá þar er Abó stendur nú hina bjargsterku
höll er cnn er uppi að nokkru leyti, en er nú orðÍHt að
geymslubúri hergagna og varðhaldi óbótamanna. I>óm-
kirkjan er mjög merk, þó eigi megi hún fögur heita,
Hið ytra er bert og snautt, en hið innra iniklu fjölbreytt-
| ara einkum fyrir það, að innan kirkju hafa um margur
aldir verið jarðsettir mestu tioiðingjar landsins og æítir
þeirra. í cinni stúku norðanfram er legstaður Karfnar
Mánsdóttur, hinnar lágbornu, dygðugu ekkju Eiríks kon-
ungs fjórtánda. Á stúku þesseri er gluggi úr málnðu
gleri er sýnir Karfnu þá er bún kveður konunglega dýrð
í Svíaríki, gengur niður hallar riðið og styður sig við
skósvein er tákna á Finnland, og kveður annan er tákn-
ar Svfaríki. Karin hefir ávalt lifað í meðaumkunarfnllri
endurminning meðal Finna. Enda er það nú kunnugt
orðið, að hún vann alt er kona gat unnið að því, að
hemja Eitík frá ódáðum, og að aftra illum ráðum Gör-
an Perssons, ráðgjafa hans, framgangs. I hverri stúkn
má sjá ýrnist styttur eða málverk af tnerkum inönnutn
sem her yrði of iangt að telja. f*að eru fáar dómkirkj-
ur, er eg hefi sðð, sem jafn auðugai sð af menjum lát-
inna merkismanna. 1 þessari kirkju er hið stærsta org-
an' scm til er fyrir norðan Eystrasalt. 1 því eru 5000
pípur og fyllir það að kalla vesturenda kirkjunnar upp
undir mæni. Finskar bakari gaf aleigu sína, eptir sinn
dag, til þess, að kirkjunni yrði fengið organ, — hið
eldro brann 1827, — og urðu efni örlætismannsins
svo drjúg að organið varð helmingi stærra en kirkjan
; þurlti
Abo er ágætlega í sveit komið ; stendur bærinn við
I skipgenga á skamt fyrir ofan botnin á Ibo-firðinum,
| sem er tnjór'og alsettur evjutn. Á báðar hendur rísa
fjöll, þó eigi h;í, og alsett, skógum ; er víðsynið út til
strandar og upp tii dals unaðlega fagurt. í nágrenninu
eru rnargir skemti- og veitingastaðir þar er staðarbúar
þyrpast að á tilli-dögum og bregður þessum stöðum
mjög til líkra staða. í og utan Stockhólms. Bærinn
s.jálfur er nú lítið eitt af þvf er hann var íyrir eina tíð.
f*cgar landstjórn ílutti til Helsingfors, 1819, og háskól-
inn líka eptir brunan mikla, var vexti og viðgangi xbo
styttur aidur, þvi oflítið verzlunar magn liggur í bæn-
um sjálfum og landinu þar norður urn til þess, að hann
geti nokknrn tíma náð sðr aptur og orðið sá stórbær
ér hann áður var. Öll eru bæjarhús hin lágreistustu
einhver er eg liefi seð í nokkrum bæ, og lægri enda
yfir höfuð en í Reykjavík, en svipar þó mjög til húsa-
j lags í Reykjavík. Eins eru götur eigi ólíkar Reykjavík-
| ur götum, breiðar að sjá af því húsin eru lág, fátt á
; þeiin af manninuin, og akfæri varla að sjá. Eptir dags
I bið var leyst úr höfn og ferðinni haldið aptur framm
til Stockhólms.
Daginn eptir að lent var f Stockhólmi eptir Ivgna
og skemtilega för yfir Hafsbotna hðldutn við af stað
með kvöldlestinni t.il Gautaborgar, lögðuin af stað uin
náttmálabil, en komutn lil Gautaborgar milli miðs morg-
uus og dagmála dagiun eptir. Höfðutn við þcgar áður
þegið boð sænsks fornvinar, Aroseniusar. „lieutenants® í
-Ingenieurliðinu“, að gista hjá honurn meðan við stæðum
við í Gautaborg. ílölðum við Arosenius orðið kunnugir
utn J869 í London og stóðu á rtiðr götnul loforð og ný
að koma eigi svo til Svíaríkis að eg eigi sækti lieiui
þetta sann-sænska trygöatriill.