Skuld - 01.04.1878, Blaðsíða 2

II. ár. nr. 8.]
SKILD.
[% 1878.
88
móti. Ekki einn af 20 bændum (kann-
ske eklci einn af 50) les alpingistíð-
indin, og „alj)ýða“ veit pannig bók-
staflega ekkert, hvað þar hefir gjörzt;
rnenn dæma í blindni, lasta í blindni,
éta eftir orðaglamr, sem þeir skilja
ekki — og p e 11 a er svo kallað „al-
meimings-álit“!! Aðrir aftr eru upp-
vægir yfir pví, að pingið fylgi pessu
eðahinufram. Jeirra eigin pingmaðr
befir kannske verið í broddi fylkingar
í pessu og fleiru, er kjósendum hans
fellr verzt; — en þeir kjósa hann samt
ár eftir ár!
Hvað tjáir svo að barma sér og
bölva pingi og lögum og öllu voru
pólitiska lífi? Menn koma litlu til
leiðar með pví. Menn verða sjálfir
(p. e. hver einstakr) að gripa inn í
petta líf og taka pann þáttíþví, sem
peim er ætlaðr; menn verða að neyta
réttar síns. En pá verða mennlíka
að lesa pað, sem fram fer, svoþeir
hafi pekking á að nota rétt sinn og
kasti ekki atkvæði sínu á glæður í
blindni.
J>ctta, sem vér nú höfum sagt,
gildir eigi síðr, heldr enn fremr um
aðgjörðir inna sérstöku þinga, sem
vér höfum til að stjórna umdæma-,
sýslna og sveitamálum, sér í lagi um
sýslunefndirnar og hreppsnefndirnar.
Ef einhverjum pykir eiíthvað að í
stjórn sveitar sinnar, pá er annaðhvort,
að menn nöldra eða „bölva í hljóði,“
eða menn setja langa raunarollu sína
í blöðin. Til hvers gagns ? Ekki geta
blöðin pó farið að gefa sig við ein-
staklegu smákriti prívatmanna 1 hverri
sveit. En menn pola pað, sem peir
sjálfir álíta „rangindi,“ án pess að
gjöra neitt til að leita réttar síns.
Menn ncnna ekki að kynna sér sveit-
arstjórnarlögin, sein hver maðr ætti
að eiga og kunna, svopeirpekti rétt
sinnog skyldur eftirpeim. Efmenn
pektu pau og notuðu, mundi í 7 til-
fellum af 9 eða 10 mega ná rétti sín-
um. Og jafnvel í þeim tilfellum, sem
maðr ekki nær honum, er pað engan
veginn pýðingarlaust, að maðr hefir
leitað hans. í>ví pað bæði skerpir og
skýrir meðvitund sjálfs manns og ann-
ara um réttinn, að láta brot móti
honum eigi óátalin, og svo eykr pað
aðhald að öðrum, að brjóta eigi rétt
manns, ef peir sjá, að maðr lætr aldrei
sitt eftir liggja til að halda honum
fram. — Menn ættu að gæta þess, að
peir velja sjálfir sveitarstjórnir sín-
ar, og pyki þeim einhverjir reynast
illa í stöou peirri, pá dga peir að
ráoa bót á pví við næstu kosningar.
— Um fram alt: menn eiga aðkynna
sér lögin, svo þeir læri að pekkja,
livað peir eiga rétt á að heimta af
öb .au og aðrir af þeim.
uegar menn purfa að leita réttar
síns gegn einhverjum. t. d. sveitar-
89
nefndum, pá eiga báðir partar að ganga
út frá pví sem sjálfsögðu, ef unnt er,
að mótpartr sinn hafi sama vilja á
að gjöra rétt, sem maðr sjálfr, enað
pá greini að eins á um, hvað rétt
sé í þessu, er pá liggr fyrir. Engin
nefnd parf pannig að álíta pað í neinu
meiðandi fyrir sig, pó menn felli sig
eigi við hennar úrslit; og enginn má
heldr ætla, að nein nefnd vilji gjöra
sér rangt, pó hún hafi annað álit á,
hvað rétt sé.
Eins mega nefndir ekki álíta pað
sjálfsagt, að pær megi aldrei gefa eftir
fyrir neinum eða láta að skynsamleg-
um ástæðum einstakra manna. J>etta
brennr alt of fast við bæði kjá nefnd-
um og hjá mörgum öðrum, að peir á-
líta sér pað mínkun, að breyta pví
áliti, sem pær eitt sinn hafa látið í
ljósi. |>etta er misskilningr, sem leið-
ir til þverhöfðaskapar. Menn geta
látið í ljósi álit, sem eftir pví, sem á
stendr, kann að vera á góðum rökum
bygt; en síðar geta aðrir bent á nýj-
ar ástæður, er manni voru eigi áðr
kunnar eða maðr hafði eigi íekið eft-
ir; og er pá sjálfsögð skylda manna
við sannleikann og réttlætið að talia
pær til greina. Og enda pó ekkert
nýtt komi fram, getr maðr beinlínis
orðið var við, að manni hafi. yfir-
sézt, og pá er skylda manns, að láta
eigi falska blygðunarsemi aftra sér
frá að kannast við pað.
Að láta sér yfirsjást er svo mann-
legt, að pað er lítil mínkun móti hinu,
að vilja eigi kahnast við yfirsjón sína,
er manni verðr hún ljós.
Margir liafa nú pað viðkvæði,
pegar peim er bent á, að peir eigi
sjálfir að taka pann þátt, sem þeim
er framast leyfðr, í stjórn nlmennra
mála, að peir segjast „ekki hafa vit
á pví.“ „Ekki þekkjum við lögin;“
„ætli pað sé ekki bezt að láta pá
ráða, sem hafa vit á pessu?“ segja
menn oft. En petta vantraust á sjálf-
ura sér kemr sumpart til af göralum
kúgunarvana — eða réttara sagt, af
óvana manna að hugsa sjálfirummál
sín; en sumpart af andlegri leti,
af pví menn nenna ekki, að leggja
pað á sig að liugsa, og brúka þannig
pað vit, sem guð hefir gefið peim.
Menn hugsa, að öll almenn mál séu
einhver galdr, sem enginn skilji nema
„stúdéraðir11 menn. En petta er mis-
skilningr. Hverjir hafa mest með vor
almennu mál að gjöra? Löggjafar
vorir óneitanlega. En pað eru óstú-
déraðir menn, flcstir pingmenn vorir.
Og skyldum vér eigi, sem gæddir erum
sömu peleking og heilbrigðri skynsemi,
sem peir, geta skilið störf peirra og
handaverk ?
jþað eymir enn eí'tir afinnigömlu
kúgun, sem vér höfum við búið, og af
inni nærri guðdómlegu lotningu, sem
90
vér höfum verið vandir á að bera fyr-
ir embættistigninni, að oss hættir til
að taka alt fyrir góða vöru, sem em-
bættismaðr segir oss, og pað jafnvel
pótt sé í málum, sem liggja alveg fyrir
utan embættisnám hans. —■ Yér vilj-
um nefna tíl dæmi, sem sýnir, að betra
er að hugsa og álykta sjálfr, en að
láta presta og sýslumenn gjöra pað
fyrir sig. Yér höfum lieyrt pað bæri
til í einni sýslu pessa lands, sem oft
kann að vera, að sveitarstjórnir teggja
hreppa deildu um, hvar maðr væri
sveitlægr. Sýslumaðr skar iir, en
sveitarnefnd hreppsins, sem sýslum.
úrskurðaði að ætti að framfæra mann-
inn, var óánægð með úrskurðinn og
vildi skjóta honum til amtsins. Prestr-
inn i sveitinni var oddviti, og aftaldi
meðnefndarmenn sína; kvað pá ekki
mundu betr vita en sýslumanninn o.
s. frv. Yið pað kom pað hik á suma,
að nærri 14, að eigi væri áfrýjað úr-
skurðinum; pví sumir sögðu, að „pað
væri víst til lítils; pað væri víst óhætt
að trúa pví, sem prestrinn og sýslu-
maðrinn segði,“ og par fram eftir
götunum. Samt varð pað, að meiri
liluti nefndarmanna vildi áfrýja; svo
var gjört, og ónýtti amtið úrskurð sýslu-
manns, og úrskurð amtsins staðfesti
landshöfðingi síðar. — Yér nefnum
petta aðeins til að sýna, að menn eiga
ekki að láta ótímabæra feinmi eða
eirmrðarleysi liamlft eér frá, að leiW,
pess, sem skynsamlegum röknm studd
sannfæring manns er, að rétt sé.
Menn eiga pví, þegar peim pykir
eitthvað að, ekki að láta sér nægja
að nöldra í hljóði sín á milli, eða
senda harmakvein sitt blöðunum, lieldr
athuga sem bezt, hversu ráðin verði
bót á pvi, scm peim pykir að, og láta
ekkert eftir liggja að gjöra sitt til.
Flestu af pví, sem menn krauma
mest undan, er pannig varið, að pað
er alpýðunni sjálfri að kenna og í
liennar valdi einnar, að ráða bót á
pví. Hverjum er pað að kenna, ef
hávaði pingmanna er eigi að skapi
þjóðarinnar? Hverjum öðrum, en
pjóðinni sjálfri, sem kýspá?—Hverj-
um að kenna, ef sýslunefndir eru eigi
að skapi sýslu-búa? Ilverjum öðrum,
en sýslu-búum sjálfum, sem lcjósa í
nefndirnar? Sama er um lirepps-
nefndirnar.
J>að er vanþekking, hirðu-
leysi um rétt sinn, einurðarleysi
og v anafesta þjóðarinnar, sem krepp-
ir að henni, að voru áliti.
J>að er ]>ar, að skórinn kreppir.
Deildargils-Yðrðrinii.
„Yfir kláðanum parf að valca eins
„og slöktum eldi í liúsi, sem kviknað
„heíir í, pví lengi geta leynzt neistar
„í öskutmi, sein vísir eru til að blossa