Skuld - 10.09.1878, Blaðsíða 1

S k u I d.
II. árgangr. Eskil'Irðí, Jriðjudag, 10. septcmber 1878 Nr. 24. (44).
277 278 279
Prestamálið.
Eftir
Indriða Einarsson
cand. poiit.
[Niðrl.] IV.
Og þegar þetta eru afleiðingarn-
ar af gömlu aðferðinni, þá sýnist ekld
vert að halda henni áfram. En þó
munu sumir vilja svo. Eftir síðustu
atburðum á íslandi, ég hcf einkum
í huga útkomu laganna frá 5. Janúar
1874, þá gæti margr ætlað, að heldr
mundi þörf á færri en fleiri lútersk-
um prestum, því ef nokkur notaði
trúarhragðafrelsi það, sem þar er gefið,
þá væri það, til þess að komast und-
an krónu lúthersku trúarinnar okkar,
enn ekki til að komast undir hana.
Víst er svo, að kyrkju íslands er heit-
ið stuðningi þar, en ég sé hvergi að
öllum prestum sé heitið t. d. föstum
launum. Kyrkjan er nægilega studd
af landssjóði nú þegar, þegar bæði
byskup og prestaskóla docentar fá laun
sín þaðan, og prestsekkjur og prests-
efni fá þaðan nokkurn styrk.
Ef bæta skyldi laun presta og
kreija þau inn fyrir þá, þá væri það
ekki lítil útgift. Nú heimta prestar
tekjur sínar fyrir ekkert. Ef lands-
sjóðr ætti að gjöra það, mundi inn-
heimtan kosta allt að 20,000 Kr. um
árið. |>að er dýrt að heimta inn fé
á íslandi öll íjarlægð er þar svo löng,
þar eru engir vegir; engar póstgöng-
ur innansýslu; og ef það ætti að gjör-
ast bréflega, væri eins fyrir mann,
sem býr í Skagafirði, að krefja mann
suðr í Reykjavík og mann norðr i
Fljótum. Og að láta prestana borga
þessar 20,000 Kr. árlega, væri að setja
þá verr en þeir eru nú settir.
Ef nú ætti að bæta kjör þeirra
að auk og setja þá á fóst laun, eða
bæta upp brauðin fyrir neðan 1000
Kr. — því flestir sýnast á eitt sáttir
um það, að minni laun ætti prestar
ekki að hafa —- þá mundi til þess
þurfa hérumbil 50,000 Kr. um árið,
ef ekki 60,000 Kr. þegar ætti að setja
prestsekkjur á eptirlaun, og uppgjafa-
presta að auk. Og það yrði það sama
fyrir ísland, séð frá fjárhagssjónar-
miði, sem að taka til láns 2,000,000
króna og þurfa svo að gjalda 4 proc.
rentu af þeim til eilífðar. — lJó prest-
um væri borgað þetta úr landssjóði,
þá kæmi það frá íbúum landsins allt
að einu fyrir því.
Skoðað frá almennu sjónarmiði
— eins og gert er í öllum fjárhags-
efnum — þá er fljótt yfir að fara.
Vjer gefum renturnar af 2 miljónum,
en hvað fæst fyrir þær? Yrði nú
gjört nokkuð meira ef þær væru gefn-
ar prestunum, en nú er meðan þær
eru ógefnar? Nei. |>að yrðu skírð
jafnmörg börn eftir sem áðr, fermd-
ir jafnmargir unglingar, gjörðar sömu
vísitazíur og ekki fleiri. Haldnar hér
um bil 150 ræður á hverjum sunnudegi
um alt ísland eins og áðr var. Og
að guðsþjónustugjörðin yrði ekki betri
þó prestrinn fengi meiri laun, það á-
lít ég sé eins ljóst, eins og að það
er víst, að séra Jón minn Jónsson
batnar ekkert í stólnum, þó hann hafi
nýlega fengið tekjumeira brauð. Frá
þessu sjónarmiði er það því hérumbil
sama fyrir okkr, að hækka laun prest-
anna á áðr greindan hátt, og að
landssjóðrinn tæki til láns 2 millj-
ónir Kr., gyldi 4°/0 rentu af þeim um
aldur og æfi, en fleygði þcim sjálfum
í sjóinn.
J»að versta væri samt máske
in politíska afleiðing af breytingunni.
Hún yrði að líkindum sú, að bandið
milli prestsins og sóknarbarnanna losn-
aði smátt og smátt; þeir hættu með
tímanum að álita sig prest sóknar-
innar, en álitu sig prest landsins.
Prestrfengi laun úr landssjóði og yrði
því um leið minna háðr sóknarbörn-
um sínum, en meira liáðr landsstjórn.
Hagr presta yrði líkari hinna em-
bœttismannanna, og þeir bættust að
líkindum neðan við þann flokk og fylgdu
þeim að öllum málum. J>að væri í
rauninni mjög óviðkunnanlegt og ó-
viðrkvæmilegt ef böndin á milli safn-
aðarins og prestsins losnuðu. Trú-
arbrögðin eru svo viðkvæm fyrir þann,
sem þau hefir, að hann getr ekki
í þeim málum snúið sér til ann-
ars, en vinar eða bróður, og það yrði
prestrinn miklu síðr fyrir hann þá
en nú. |>að væri því synd í gegn söfn-
uðunum að setja presta á föst laun; og
til að taka mér orð eins mikils mans
í munu: Jþað væri meira en synd, því
það væri pólitísk vanhyggni.
V.
Á þeunan hátt gæfum vér út
árl. 50—80000 Kr. meir en nú er
gjört, og afleiðingin yrði allt önnur,
en sú, sem vér mundum óslca. Mér
sýnist því sá vegrinn sé lítt fær og
að allir aðrir væru betri en hann.
Mér finst samt sem áðr að tölu-
verða nauðsyn bcri til að bæta hags-
muni presta, og það getr að minni
hyggju að eins orðið á tvo vegu;
annar vegrinn er, að fækka þeirn eða
brauðunum, og hinn er, að fá kyrkj-
ur og presta alt í safnaðanna vald,
og láta presta sjálfa semja við söfn-
uðina, hve mörgum kyrkjum þeir eigi
að þjóna, og hvað þeir eigi að fá
fyrir það.
Til þess að taka brauðasamein-
inguna fyrst, þá kom fyrir alþingi síð-
asta sumar uppástunga um, að sam-
eina þau svo, að eftir yrðu 135 presta-
köll af 170 eða 171, og þegar þessi
uppástunga er kornin frá prestum, þá
get ég ekki séð annað, en að 135 prest-
ar kæmust vel yfir að þjóna sömu
kyrkjum, og nú eiga að þjóna 171; ef
brauðum væri fækkað á þennan hátt
þá yrðu 107 prestar, sem ættu að þjóna
2 kyrkjum, og að eins 28, sem ættu að
þjónu 3 kyrkjum undir eins. Og að
þetta væri engin ofætlun, finst auð-
séð af því, að bæði í Noregi og jafn-
vel á Færeyjnm eru þess dæmi, að
prestar þjóni 7 kyrkjum undir eins.
Prestarnir okkar hafa heldr ekkert
sérlegt að gjöra, sýnist mér. Og þessi
brauða fækkun einsaman gæti bætt 50
brauð frá þriðjungi til helmings og
þaðan af meira, og það sem mest or
í varið, án þess að landsmcnn borguðu
einum eyri meira en þeir hafa áðr gjört.
Eg hefi fyrir mér sögusögn prest-
anna sjálfra i því, að þeir gætu vel
unnið meira en þeir gjöra, og ef prest-
ar vilja fá meiri lauu, sem er líklegt,
væri þá nokkuð á móti því, að þeir
ynni til þess, með þvi að taka sér
meiri starfa á hendr.
Og frá sjónarmiði alþýðu get ég
heldr ekkert séð þessu til fyrirstöðu,
því að vilji alþýðu getr ekki verið það,
að svo margir af prestum þurfi að
kvarta um fátækt, eymd og lítil laun.
Og frá hennar hálfu má það vera
miklu léttara að hækka laun þeirra á
þennan hátt, en ef það ætti að gjör-
ast með því, að fá lagðan á einn skatt-
inn enn.
VI.
|>ó þetta fyrirkomulag sé gott og
álitlegt til bráðabyrgða, þá er það þó
engan veginn álit mitt að það ætti að
vera til langframa svo. Sá, sem þetta
skrifar, ætlar ekki að það sé það bezta
fyrirkomulag fyrir söfnuðina. að prest-
inum sé troðið upp á þá hvort sem
þeir vilja eða ekki. Eg hefi drepið á
það áðr, að sambandið milli prestsins
og safnaðarins ætti að vera vinsam-
legt og innilcgt. En bezta meðalið