Skuld - 31.03.1879, Blaðsíða 2

III. ár, nr. 9.J
SKULD.
[3,/g 1879.
106
pingmönnum vorum, er vér vonum að
verði því hlyntir og sjái nauðsyn pess,
pví pað er ekki að eins nauðsynja-
mál, heldr eitt af fyrstu velferð.
armálum lands vors.
J>etta var nú sér í lagi pað, er
vér vildum segja um framfarir vorar
í búnaði, er oss pykir fara svo hægt
og sígandi; en annað, sem oss datt í
hug að minnast á um leið, og heldr
hefir verið hreifing á, nú á seinustu ár-
um, er vinnumanna-kaupgjaldið.
Mönnum er víst fullkunnugt um,
að kaup vinnumanna hefir stigið fjarska
mikið upp nú seinustu árin og stígr
árlega svo nærri fram úr hófi keyrir.
Yér vitum að sönnu ekki, hvort pað er
svo yfir alt land, en hér norðan- og
austanlands mun pað vera alment.
Með pví nú margir hafa ýmigust á
pessu, eigi að eins vegna yfirstand-
andi tíma, heldr og ins ókomna, pá
héldum vér eigi úr vegi pó hreift væri
við pví í blöðunum.
Kaup vinnumanna í sumum
sveitum, er vér pekkjum til, var fyrir
4—5 árum að meðaltali 50—60 Kr.,
en nú mun pað eigi óvíða orðið 100 Kr.,
og hefir pannig stigið að meðaltali um
10 Kr. á ári í síðustu 4—5 ár. Ef
pað svo heldr áfram að stiga að sama
skapi framvegis, verðr pað eftir 10 ár
orðið 200 Kr., eftir 20 ár 300 Kr. o. s.
frv. Lengra skulum vér ekki skygn-
ast fram í ókomna tímann. |>að er
nú heldr ekki sagt að petta verði, en
pað eru líka dýrir vinnumenn, erkosta
2—300 Kr.
Orsakirnar til hækkunar pess-
arar á kaupgjaldinu eru án efa mest
Yestrheimsferðirnar, pví vegna fólks-
fækkunarinnar er nú ekki eins margt
fólk að gripa til og áðr, að pví skapi
sem parfirnar einnig vaxa hjá bænd-
um fyrir vinnufólk, vegna skepnufjölg-
unar, er kann að eiga sér stað, m. fi.
J>egar svo vinnufólkseklan er orðin,
107
eru pað eðlilegur afleiðingar pó kaup-
gjaldið hækki, pví pá fara hændr að
bjóða hver í við annan, líkt og á upp-
boðs-sölupingi í kyrnur og klápa.
Yinnumenn kunna einnig vel að færa
sér petta í nyt, peir spara ekki að
knýja á, pað sem hægt er, og segja
eins og uppboðssöluhaldarinn: „petta
er boðið, hýðr enginn meira. A. hefir
boðið 100 Kr., og ég fer til hans,
nema ef B. hýðr 100 Kr. og viku um
sláttinn, pá fer ég til hans“. — En
verða pá ekki flestir vinnumenn fyr
eða síðar bændr, er einnig purfa vinnu-
fólks með? Ekki allir, en sumir.
Og gjöra peir pá ekki sjálfum sér ó-
hagræði með pessum knýingi? —Yér
skulum ekki fara frekar út í pað að
sinni, en eftirláta pað vinnumönnun-
um til íhugunar.
Kú liggr næst fyrir að spyrja:
Getr kauphækkun pessi ekki haft illar
afleiðingar fyrir land vort í bún-
aðarlegu tilliti? Getr pað ekki kippt
úr framförum manna á sjó og landi?
Yér porum nærri hiklaust að svara:
Jú, í framkvæmda- og framfaralegu
tilliti getr pað haft vondar afleiðingar
fyrir land vort, að pví leyti sem bændr
við ina miklu kauphækkun eru neyddir
til að fækka vinnufólki við sig, pví að
halda margt vinnufólk með pessu háa
kaupgjaldi, pó pað væri fáanlegt, geta
fáir staðizt, sízt inir efnaminni, en
fækkun vinnufólks dregr úr fram-
kvæmdum, og um leið framförum.
|>ess er að vísu að gæta, að eftir
pví sem kaupgjaldið hækkar, eftir pví
hlýtr ýmislegt að stíga í verði, pví
um leið og vinnan verðr dýrarí, verðr
einnig ávöxtr hennar dýrari, svo sem
fyrst og fremst hey og sauðafóðr, par
næst fatnaðr o. fl. J>að sýnist heldr
eigi ósanngjarnt pó hjúum værireikn-
aðr sokka- og skófatnaðr upp í kaup
sitt, eftir að pað er stigið upp ípenn-
an fjarska. En petta hefir aftr litla
__________________los^
pýðingu pegar pess er gætt, að prátt
fyrir pað, pó vinnan verði dýrari, pá
fá bændr eigi meira að heldr fyrir
innlegg sitt í kaupstað, pví petta er
eingöngu komið undir kaupmannsnáð-
inni; svo pó útgjöld hænda vaxi ár-
lega svo tugum eða jafnvel hundruð-
um króna skifti, vaxa eigi inntektirnar
að sama skapi, en fara par á móti
ef til vill heldr mínkandi. Og sé
goldið í peningum, kemr vinnudýrleik-
inn heldr eigi til greina, pvípeningar
eru peningar.
Oss virðist pað pví liggja beint
fyrir, að kauphækkunin, eðaréttara
sagt fólksfækkunin og vinnu-
fólkseklan, hafi skaðleg áhrif á
framfarir vorar, pví pegar vinnukraftr-
inn mínkar og ekki fæst fólk til fram-
kvæmdanna, hvað verðr pá úr fram-
förunum? |>að ætti að vísu að létta
á hreppunum við fólksfækkunina, en
pað verðr pó ekki eins fljótt, eius og
kaupgjaldið hækkar, og ekki sést að
svo sé, enn sem komið er.
Einnst nú ekki fleirum en oss
pörf á að hæta úr pessu ef hægt
væri? Vér efumst ekki um að svo
sé, og livað verðrpágjört til að bæta
úr pví ? J>að mætti án efa hæta nokk-
uð úr pví með pví að fækka sem mest
lausamönnum og húsmenskufólki. Til
pessa pyrftu samt ný lög og betra
eftirlit af hreppsnefndum en verið hefir
hingað til með lausamönnunum. — í
27. tölubl. „ísafoldar“ f. á., er talað
um, að búendum sé gjört að skyldu að
annast húsfólk sitt um vissan tíma,
svo pað ekki verði öðrum til pyngsla.
|>etta virðist oss vel hugsað til að
bæta úr hreppspyngslum, og pað yrði
án efa einnig til að bæta úr vinnu-
fólkseklunni. En pað pyrfti einnig að
gjöra leyfið fyrir húsmenskunni tak-
markað á einn eðr annan hátt, eða
bundið við viss skilyrði, svo sem efna-
hag, aldr, o. s. frv.
59
Svo að alt sé nú til tínt, pá hefir Sóren Kierke-
gaard (sem að vísu var í öðru betr heima, ení náttúru-
fræði) fært pað til varnar kenningunni um „eina íyrstu
foreldra11, að „náttúran sé ekki fyrir að sukka með óparf-
„an fjölda. Ef menn pví álíta, að mannkynið hafi átt
„marga frum-foreldra, pá hefði pað augnablik eitt sinn
„til verið, er náttúran hafði pýðingarlausan of-fjölda“
(„intetsigende .... betydningslds Overflodighed11)1. — Lífs-
eðlis-lögmál pað, er vér höfum pegar á hent, er bannar
hjónaband náskyldra, sýnir, á hve litlum rökum pessi alykt-
un Kierkegaards er bygð. — En vér skulum sleppa pví,
og eins hinu, er vér líka höfum bent á áðr, að margt var
pví til fyrirstöðu, að hugsa sér að jörðinhefði öll á peim
tíma, sem nú einu sinni er um að gjöra, getað bygzt af-
komendum einna frumforeldra; að pessu sleptu, pá getr
pað engan veginn kallazt pýðingarlaus of-fjöldi, pó til
hefði orðið meira en einir frumforeldrar. J>að varpvert
á móti.nauðsynleg forsjálni, svo að tilvera als mannkyns-
1) „Begrcl)et Angest;l, 2. Opl., Side 41.
60
ins yrði eigi komin undir einum foreldrum, svo mörg
hætta sem gat fyrir pau komið. Og slík forsjálni er náttúr-
unni einmitt eigin'leg. Bý-drotningin eðlar sig t. d. að
eins einu sinni á æfi sinni; eins og menn vita, er ekki
nema ein drotning (kvennfluga) í liverri bý-lcúpu, og sýn-
ist pví, að ein karlfluga ætti eftir pví að nægja henni;
en til pess að eðlunin sé á alla lund trygð, eru alt
að 1500 karlflugur í hverri kúpu — pannig eftir áliti
Kiorkegaards „pýðingarlaus of-fjöldi“, sem nemr alt að
1500%. Yfir höfuð virðist ]>að aðferð náttúrunnar, að
vera óspör á cinstaklingana, til að tryggja kynið.