Skuld - 31.03.1879, Blaðsíða 3

III. ár, nr. 9. j
S K II L D.
f31/3 1879.
109
|>að væri æskilegt, að þeir, er vit
hafa á, vildu sem fyrst rita um petta
mál, pví ekki er ráð nema í tíma sé
tekið, og pað er vissulega pess vert,
að pví sé gaumr gefinn, pví fari vinnu-
fólkseklan í vöxt hér á eftir, eins og
hingað til, lítr ekki vel út með bú-
skap vorn íslendinga, og embættis-
menn vorir hafa pá varla lengi um
feitt að sleikja, enda munu peir, pegar
öllu er 4 botninn hvolft, eiga ekki
hvað minstan pátt í peim vandræðum,
sem af pessu kunna að hljótast.
Hitað í janúar 1879.
fingeyingr.
Um lestrarfélög.
í öðrum árg. „Skuldar“, nr. 32.,
282. dálki, stendr ritgjörð eftir herra
ritstjóra „Skuldar11 1, par sem hann er
að sýna fram á, liversu skaðlegt pað
væri, ef ósk A. Breiðdælings um lestrar-
félög fengi framgang, og hversu eyði-
leggjandi pað væri fyrir bókmentir
vorar að lestrarfélög kæmust á fót.
|>areð ég ekki get verið inum lieiðraða
ritstjóra samdóma í öllu, sem hann
segir í áminnstri ritgjörð, vil ég fara
um petta fám orðum.
Hann segir meðal annars: „pá
liggr í augum uppi, að pegar lestrar-
félög eru stofnuð, sem halda eitt expl.
af bókinni, sem er látið ganga um
hreppinn eins og sveitarnaut ....“
Yæri nú potta tilfellið, að ein-
ungis eitt exemplar væri keypt, mundi,
ég verða herra ritstjóranum að mestu
samdóma, en ég hygg petta eigi sér
hvergi stað, nema máslte hjá pessum
fyrirmyndar-félögum(!) par eystra — í
Beyðarfirði og Norðfirði — og pykir
mér ekki undarlegt pó lir. ritstjórinn
leggi ekki mikið upp úr slíkum félög-
um1), pví pað liggr í augum uppi, að
heill hrepjir getr ekki haft nein veru-
leg not af einu exemplari, að ég ekki
tali um ef hrepprinn er stór og félags-
menn margir, pví sé bókin stór, mun
henni ekki endast árið til að ferðast
á milli peirra, t. d. alpingistíðindin
—• ég efa ekki að öll lestrarfélög lialdi
pau2) — sem vera munu um 180 arkir,
1) í þessu mun höf. skjátla, því að því
mun vera miðr, að flestöll lestrarfélög hér
álandi munu að eins lialda eitt expl. afblöð-
um og bókum; félagiö í Breiðdal mun vera
lirein undantekning, og er það heiðarleg
undantekning. — pað er fjarri oss að hafa
nefnt eðr álitið félögin hér fyrirmyndar-félög_
Vér álítum Breiðdtelinga-fólagið miklu fremr
fyrir my nd.
R itstj.
2) f>ar skjátlar inum heiðr. höfundi. pau
ætlum vér só óvíða í lestrarfélögum, og svo
torfengin þar að auki hér í sýslu, að
vandi mun á að fá þau. Hrepparnir fá hér
engin expl. (sem oss minnir þó þeir eigi að j
fá ókeypis), og alþingisinenn vor Suðr-Múla-
sýslumanna hirða, oss vitanlega, eig'i uin, að
annast að þau sé fáanleg í kjördsemi þeirra.
110
og væru nú lesnar 4 arkir til jafnað-
ar á dag, pá væru pau öll lesin á 45
dögum, og eftir pví færu pau um 8—9
bæiáárinu; hvað eru pau eftir pessu
lengi að ferðast í kring allan Reyðar-
fjörð eða Norðfjörð, og pá hreppa, sem
eins eru stórir? Eg er hræddr um,
pau verði annaðhvort algjörlega eyði-
lögð, eða nær pví, og eins polinmæði
peirra, sem eiga að lesa pau, er pau
hafa ent slíka pílagrímsgöngu. Eins
hygg ég tilfellið yrði með íleiri bækr
pó minni væru; pað er líka alveg víst,
að peir munu margir, sem ekki hafa
gagn af, að lesa sumar bækr einu
sinni eða tvisvar, t. d. Landafræðina
eða Dýrafræði Gröndals eða Steina-
og Jarðfræði hans, og margar fleiri
bækr, lieldr yrðu menn að fá að liafa
pær tímum saman; en hvernig skeðr
pað, pegar ekki er koypt nema eitt
exemplar? J>að er pví meining mín,
að hverju lestrarfélagi til jafnaðar nægi
ekki minna en 3 exemplör af bókum
og 6 af dagblöðum, og eftir pví verðr
reikningr minn allr annar en hr. rit-
stjórans; en svo peir, sem lesakynnu
línur pessar, sjái, að ég byggi ekki
reikning minn í lausu lofti, vil ég geta
pess, að hér í Breiðdal var stofnað
lestrarfélag í vor, og pó pað sé ekki
nema vel missiris gamalt hefir pað við
tekið, að kaupa ekki minna en 3 expl.
af öllum peim bókum, er nokkuð pykir
út í varið, og 7 expl. af hverju dag-
blaði, sem pað á annað borð lcaupir,
og pá pví vex fiskr um hrygg liefir
pað í hyggju að kaupa enn nú fleiri
expl. af bókum og blöðum, svo félagið
geti náð tilgangi sínum, og félags-
menn ekki purfi að togast á um eitt
expl, eins og mér skilst á orðum hr.
ritstjórans að Iteyðlirðingar gjöri. —
„Á öllu íslandi munu vera um 170
hreppar, og væri lestrarfélag í hverj-
um, pá væru pað 170 lestrarfélög“
segir hr. ritstjórinn; já, látum nú svo
vera, og eins og áðr var sagt, keypti
hvert 3 expl. af bókum, og yrðu pað
510 expl., og par búast má við, að
margir embættismenn og margir fleiri
ekki gengju í pessi félög, mun óhætt
að gjöra pað 600 expl. eða má ske
miklu meira;* 1) petta er nú að sönnu
eklci mikið, en pó miklum mun skárra
en 200; og af liverju blaði 6 expl.,
sem gjörir 1020, og er pað sjálfsagt
meira en nokkur blaðamaðr getr selt
Að iningta kosti hefir ritstj. þessa blaðs orðið
að leita út úr sýslunni til að geta fengið
þau keypt. Ritstj.
1) pá erum vér hræddir um að bækr
yrðu býsna dýrar, ef eigi mætti vænta nema
510 vissra kaupenda, einkum þegar aðgætt
er, að hér á landi mun mega telja alt að
25 af hndr. af fyrir óskilum, og útsendinga-
kostnaðr og sölulaun gleypa svo lcann ske 6.
til 5. part þess, sem eftir er.
111
hérálandi,1) já, meira en nú selst af
„Skuld“ og liefir hún pó álitlega kaup-
enda-tölu, eftir sem hr. ritstjórinn
segir sjálfr.
Af pessu vona ég megi sjá að
lestrarfélög eiga enga pökk skilið fyrir
pað, að kaupa ekki blöðin, pví pað
er blaðamönnunum óhagr en ekki hagr,
pví ef lestrarfélögin keyptu pau, mundu
peir ekki einasta hafa hag af pvi, að
meira seldist að jafnaði af blöðunum,
heldr einnig að pá fengju peir borg-
unina á vissum tíma og með áreiðan-
legum skilum, í stað pess, að peir nú
fá sumt seint, en sumt máske aldrei.
Og hvað bækr snertir, er ég viss um
að enginn parf að hika við að gefa
pær út, pó lestrarfélög kæmust á fót,
miklu fremr get ég ímyndað mér, að
útsala peirra pá aukist, pví pess verðr
að gæta, að lestrarfél. kaupa flestar
bækr, sem út koma, og félagsmönnum
gefst pví kostr á að lesa og sjá, hvernig
bókin eðr bækrnar eru, og par af flýtr
að pá peir hafa séð og lesið bókina,
og peim fellr hún í geð, pá vilja peir
endilega sjálfir eiga bókina; ég hefi
heyrt menn segja: „pessa bók nægir
mér ekki að fá endr og sinnum, ég
vil fá hana lceypta ef ég gæti nokkur-
staðar fengið hana“. J>að er líka al-
veg víst, að pað hamlar ekki lítið
útsölu bóka, að fátæklingar og fleiri
lcynoka sér við að kaupa pær bækr,
sem peir ekki vita hvernig eru, og má
ske ekki einu sinni vita, að bókin er
til, pví par sem engin lestrarfélög eru,
munu pað fáir, sem geta séð pað af
blöðunum, par pau eru einungis keypt
af fáum í liverjum hreppi;2) en með
lestrarfélögunum hverfr petta, pá eiga
fleiri kost á að lesa blöðin, og um
leið sjá hvaða bækr út koma, og par
að auki sjá og lesa bækrnar sjálfar;
félögin ættu líka að útvega pær bækr,
sem menn vildu kaupaáparti; ég get
pví ekki betr séð, en lestrarfél. mundu
fremr örva en deyfa bókaútgáfur og
bókasölur. — Öll lestrarfélög ættu að
vera stofnuð í öðrum tilgangi en peim,
1) petta er rangt; tvö blöð hér á landi
hafa náð vel hálfu þrettánda hundraði kaup-
enda, þegar bezt lét; en nú mun varla neitt
blað hafa mikið yfir 1000; en vafalaust geta
blöð fengið hér 1500 til 2000 kaupendr; ef
„Isafold11 og „Skuld“ fer eigi aftr um in næstu
5—6 ár, þá þykir oss líklegt að þau muni geta
náð hærri kaupendatölu, en höf. gizkar á.
Ritstj-
2) En þetta er gallinn; hjá frjálsri
þjóð þarf blað að vera á liverju heimili.
Ég hefi aldrei komið á svo fátækt heimili í
Ameríku, að eigi hafi þar verið haldin blöð;
og örfá þau, að eigi hafi verið þar ein 3—4
auk 3—5 viku og mánaðarrita. Ameriku-
maðrinn vill heldr svelta, en vera blaðlaus.
par er varla sá kúskr eða griðka (nema þá
frá Norðrálfu komið), sem eigiles blöð. Krakk-
arnir innan fermingar halda sin blöð (barna-
blöð). Ritstj.