Skuld - 06.03.1880, Blaðsíða 4

III. ár, nr. 39.—40.]
SKCLD.
[% 1880.
448
mér með sér upp til að drekka einn
bjór. |>ar yar pá höfðingi einn í innri
stofunni, ég man ekki hvað hann hét,
en hann var í bæjarstjóminni að sagt
var, handverksmaðr pó, og voru par
með einn verzlunarstjóri og tveir em-
bættismenn. |>essi maðr, sem ég á
við, stóð pá upp og hélt ræðu. Hann
talaði rétt eins og vel prentuð bók
með stórum stýl; hann sagðipaðværi
grátlegt að sjá og vita, hvernig vér
Islendingar stæðum öllum pjóðum á
baki í iðnaði; vér sendum ullina út úr
landinu óunna fyrir lágt verð og keypt-
um svo aftr upp dýrum dómum als
konar „dulur“ (pað orð hafði hann)
og klúta og léreft, lítt nýtt og afar-
dýrt. Hann sagði að ein alin af góðu
íslenzku vaðmáli væri eins góð og mörg
sú klæðisalin, er kaupmenn seldu ein-
breiða á 9 eða 10 mörk, og mætti af
pví sjá, að ullin væri mikils virði-
Hann sagði að pingið ætti að vera
svo upplýst að efla iðnað í landinu.
J>að væri auðséð, að pað væri miklu
betra fyrir okkr að vinna ullina í verk-
smiðjum í landinu sjálfu, en að selja.
hana svona út úr landinu óunna. Eins
væri með skinnin. Yér værum að selja
gærurnar fyrir lítið verð áhaustin, en
keyptum upp dýrum dómum sútuð
skinn bæði til bókbands (hér tók
faktórinn fram í og komst eitthvað út
í pað, hvað bandið kostaði á nýju
sálmabókunum með kálfsblóðstitlinum,
og að sparnaðr væri eftirleiðis upp á
skinnið að prenta hana í smærra broti),
eins til söðlasmíða, skógerðar „m. m.
fl.“ — sagði hann —; og pá væri
hörmulegt að vita, hvernig vér seldum
tólgina fyrir svo gott sem ekki neitt,
í stað pess að hreinsa hana og gjöra
úr henni Sterín1 2 1), svo við pyrftum ekki
að kaupa sterín-ljós af kaupmönnum,
1) Á líkl. að vera „Sterain“. ititstj.
_______________449 ______________|
sem peir flyttu til okkar utan úr heimi.
Hann sagði, að ef handverksmennirnir
vildu sýna pá samheldi, að kjósa sig
fyrir pingmann næst, pá skyldi hann
reyna að hafa fram bæði einkaréttar-
lög og fjárveiting til að styrkja hand-
iðnamenn til iðnaðarnáms og til að
stofna verksmiðjur í landinu sjálfu.
Svo ætti að tolla duglega alla ull, sem
flutt væri óunnin út úr landinu, og
eins ætti að tolla duglega pessar „dul-
ur“ og klútbleðla, sjöl og klæði og
annað pessleiðis „m. m. fl.“ — sagði
hann. Svo væri eins um skinnin, pað
ætti að leggja toll á útflutt skinn ó-
görfuð, svo að pau yrðu eigi seld út
úr landinu, heldr görfuð fyrst, áðr en
pau væru flutt út. Eins væri um tólg-
ina, eins um hákarlslýsið „m. m. fl.“
— sagði hann —, sem ætti að hreins-
ast og bræðast til hreinasta meðala-
lýsis.
Margt var fleira fagrt og fróðlegt,
er hann sagði, höfðinginn; en peir
hringdu allir glösum við hannparinni
hinir og báðu iðnað og verksmiðjur
á íslandi lengi lifa, og pótti mér pað
kynlegt, par sem ég póttist mega ráða
af ræðu höfðingjans, að petta væri enn
ófætt hér á landi.
Nu hefi ég verið að hugsa um
petta síðan, einkum síðan ég sá, hvað
„ísafold“ segir um „fabríkurnar“ og
„innréttingarnar“. Við urðum sam-
ferða úr Olfusinu um daginn, ég og
Gunnar glúrinn og Rafn rýninn. Við
fengum vonzku-veðr á Hellisheiði og
lágum í sæluhúsinu á Kolviðarhóli
heila nótt. Varð okkr lítið svefnsamt
um nóttina, en pví tiðræddara, og vor-
um við allir einhuga á pví, að pað
sætti furðu, að blöð vor skuli ekki
hreyfa pessu máli, ekki einu sinni
„Skuld“, sem lætr pó margt til sín
taka og sýnist vilja koma víðast við.
4ó0
f>etta held ég pó, eins og höfðinginn
sagði, að horfa mundi til að efla sanna
velmegun landsins.
Já, nú er ég eiginlega búinn með
petta, sem ég ætlaði að segja, nema
pað sem mig vantar orð til að koma
svo sem niðrlaginu á petta, eða svo
sem einhverjum orðum um pað, eða á
pá leið, eða í pá átt, að petta verði
gjört eða svo sem fái framgang — já,
svoleiðis meinti ég, pó ég komi pví
ekki fyrir mig; en pér eruð vísir að
færa pað í stílinn1); eins ætla ég að
biðja yðr að lagfæra réttritunina og
svo setja fyrir mig púnkta og kommr
og pessháttar, par sem pað á að vera,
pví ég sé ekki til pess við ljós*).
Og verið pér nú margfaldlega
blessaðir og góðum guði befalaðir um
tíma og eilífð, og pætti mér gaman
að sjá petta nú aftr alt saman í
„Skuld“.
Yðar pénustu reiðubúinn
velunnari
Landshorna-Gfizur.
Svar
upp á bréf Laiidshorua - Gíizurar.
Vor lýðfrægi Landshorna-Gizur!
Bréfið yðar fáið pér nú
að sjá í „Skuld“ og pað óbreytt í öllu,
nema hvað vér við dagsbirtuna höfum
inn sett pessa „punkta, kommur og
pess háttar'1, sem pér sáuð eigí til að
setja við ljós.
Alla skylduga „respect11 fyrir
Grimi og „Isafold;“ en pað er hvorki
af gleymsku né hugsunarleysi að vér
eigi höfum vakið máls á pessu efni,.
er pér ritið um, í „Skuld“, heldr af
pví, að vér erum annarar skoðunar í
1) Oss hefir þótt það óþarft og bezt fallið.
að láta bréfið halda sér.
2) petta höfurn vér gjört. R i t s t j.
113
sátu peir allir í makindum yfir í Jersey City fyrir utan
ráðrúm dómstólanna í New York1).
Nú kom til málssóknar, og er pað mál manna, að vart
hafí neinn pekt fyrr né síðar til, að meiri peningum hafi verið
ausið út á báðar hendr af báðum pörtum í mútur handa öllum,
sem piggja vildu og nokkur áhrif gátu haft á úrslit málsins.
Og öllum vopnum var nú beitt. A löggjafarpinginu
í New Jersey var borið upp frumvarp um, að gefa Erie-
félaginu (o: stjórn pess) heimilisrétt par í ríki, og jafn-
framt var á pinginu í New York borið upp frumvarp um
að löggilda in nýju hlutabréf, og pví slegið fyrir, að fé-
lagið ætlaði að byggja nýja breiðsporaða braut milli New
York og Chicago. Gould, sem var peirra félaga óprúttn-
astr, tókst á hendr að kaupa pessu frumvarpi sampykki
á pinginu.
Til að gjöra út af við Vanderbilt til fuls, settu
1) Jersey City er höfuðborg í ríkinu New Jersey, sem ergi-ann-
ríki við New Yorlc ríkið, Jiar sem New York City er höfuðborg.
New York og Jersey liggja sín á hvorum fljótsbakka, Sín í hvoru
ríki, og eru að eins fáir faðmar á milli.
114
peir félagar fargjald og flutningsgjald niðr á járnbraut,
er lá sömu leið, sem Erie-brautin, og kepti við hana.
Enda leit nú eigi út fyrir annað en útséð væri tim Van-
derbilt. Hlutabréfin í inni miklu aðalbraut hans New
York Central féllu úr 132 til 108 l/_t. Allir örvæntu um
hann, nema sjálfr hann. Og einmitt pegar pað kvisað-
ist, að Gould mundi vera búinn að kaupa nægan at-
kvæðafjölda til að fá framgengt frumvarpinu um löggilding
nýju hlutabréfanna, svaraði Vanderbilt með pví, að spenna
upp gangverð bréfanna í braut sinni um 2 af hundraði.
Nú var liðið fram í aprílmánuð, og pann 20. náði
sú fregn til kauphallarinnar, að Erie-lögin væru sampykt á
pinginu, Vanderbilt orðinn öreigi og „tröllabardaginn“ par
með úti.
En hver fær lýst undrun allra á kauphöllinni,
pegar Vanderbilt svaraði pessari fregn með pví, að
hleypa hlutabréfum New York Certral brautarinnar
upp í 120? — Vanderbilt hafði nefnilega „lægt storm-
inn“, áðr en hann skall á. Hann pekti Ilrew. „Hann
skortir pol og úthald“, sagði hann. Vandcrbilt vissi að