Skuld - 07.04.1880, Qupperneq 3

IV., 104.]
SKULB.
|7/4 1880.
sem vigtuðu frá 30—34 lóð, en marg-
ar 18—20 lóð. Sumarið, sem leið
(1879), varð uppskera hér að vísu
mikið minni, en pó svo, að fyrirhöfnin
mun vel hafa horgazt, og vissu pó
allir, hversu tíðarfarið var kalt og ó-
liagstætt, auk pess sem grasmaðkr sá,
er hér varð til svo mildllar eyðilegg-
ingar, næstum upprætti inar ungu
plöntur í mörgum görðum, jafnótt og
pær komu upp, svo víða varð að planta
út í sömu beðin tvisvar og prisvar,
áðr en pær fengu að vaxa í friði.
Að útengjarækt liefir lítið verið
gjört í Vopnafirði, enn sem komið er,
og er par pó viða mjög vel lagað fyr-
ir vatnsveitingar, pví nóg er af ám
og lækjum, sem sjaldan prýtr vatn í
en í mörgum stöðum gjöra stórskaða
á engjum manna í vöxtum á vorin. —
J>að mun ekki oftalað, að á sumum
bæjum megi gjöra helmingi stærra og
grasgefnara útengi, en par er nú, og
vil ég einkum tiltaka bæina austan-
megin Hofsár, par sem slétt harðvell-
isnes liggja ofanundan fjalli og niðr
í á. Nes pessi eru svo flöt, einkum
eftir að niðr á pau kemr, að á peim
mætti gjöra miklar uppistöðuveitur,
sem efiaust er pað óbrigðulasta hér á
landi, vegna vorkulda og veðrbreytinga
(snöggra breytinga á hita og kulda),
sem einmitt eru pað skaðlegasta fyrir
allan gróðr. Aftr á móti par sem
lialli er svo mikill, að óvinnandi er
að lilaða stýflugarða, verða menn að
brúka inar svokölluðu sítlveitur, (láta
vatnið renna yfir).
Jafnvel pó grasvöxtr á sítlveitu-
engjum geti frekar brugðizt, en við flóð-
veitur, hefir pó sú vatnsveitinga að-
ferð víða orðið að miklu gagni, og pekkj-
um vér einlcum til pess í íljótsdal,
par sem mest mun hafa verið gjört
að vatnsveitingum liér austanlands, nú
i nærfelt 30 ár.
Auk sveita peirra, sem nú pegar
eru taldar, ferðaðist ég um Jökulsár-
lilíð og nokkurn liluta af Fellum, og
sagði par, eins og annarstaðar, fyrir
um túnaog garðrægt, meðferð á áburði
og vatnsveitingar; en par eð svo líkt
liagar til í sveitum pessum, og hinum,
sem talað liefir verið um áðr, svo pað
sem sagt hefir verið t. d. um Tungu
á hér um bil alt lieima í Út-Fellum,
lief ég engu við að bæta sérstaklega,
einungis vil ég geta pess, að einkum
Fell utan Ormarsstaðaár geta miklum
umbótum tekið, bæði með framskurði
á mýrum og vatnsveitingum, lika eru
par víða tjarnir og vötn, sem rista má
fram og gjöra að engi. Á Ormars-
stöðum mældi ég út stýflugarða fyrir
Vatnsveitingar, sem eigandi jarðarinn-
ar hr. héraðslæknir J>. Kjerulf hefir í
Vggju að láta byrja á að nýju til á
úæstkomanda vori.
u. y.
_________44_________ _
Heimskringl A.
(Smágreinir eftir útl. blöðum, og timaritum).
— Hjónabandið. — í „Historisk
Tidsskrift", sem stjórn ins danska
sagnfræðifélags gefr út og áðr stóð
undir ritstjórn prófessors E. Holm,
en nú undir ritstjórn C. F. Bricka, er
í „V. llækkes I. Bind“ páttr eftir
lögstjórnarráðherra Dana og ráðgjafa
Islands J. Nellemann: „Retshistoriske
Bemærkninger om kirkelig Yielse som
Betingelse for lovlig Ægteskab i Dan-
mark“. j>essar hjónabandsgreinir
Nellemanns pykja ritaðar ípeimljósa
og skipulega stýl, er lionum er eigin-
legr, og pykja pær innihalda ýmsar
rannsóknir, er fróðlegar sé fyrir alla;
bæði skýra pær sögulegan uppruna
innar kyrkjulegu vigslu og styðja að
réttum skilningi á ýmsum sögulegum
atriðum. — Jpannig talar höf. meðal
annars um stjörnufræðinginn Tycho
Braclie og bóndadóttrina Kristinu,
sem hann bjó í samlífi við og gat
börn sín við. „Jótsku lög“ liöfðu pá
ákvörðun inni að lialda, að byggi nokk-
ur með frillu og hún gætti lása og
loku á heimilinu, borðaði með mann-
inum og svæfi hjá lionum, pá skyldi
hana eftir 3 vetr vera að álíta sem
konu lians. Margar ákvarðanir „Jótsku
laga“ voru pegjandi innleiddar af
venjunni í hinum héröðum landsins,
og Nellemann segir pað leiki enginn
efi á, að nýnefnd réttarregla hafi verið
alment gildandi lög í Danmörku fram
að 1536. Svo tekr hann að rannsaka,
hvort siðbreytingin (reformationin) liafi
gjört nokkra breyting á pessu. Höf.
vísar iðulega til inna mörgu skarp-
legu rannsókna, er um petta efni
liafi gjörðar verið in síðari ár í þýz.ka-
landi, og sýnir hann fram á, að Lú-
tlier og lærisveinar lians hafi als eigi
viljað innleiða kyrkjulega vígslu sem
nauðsynlegt form eða skilyrði fyrir
lijónabandinu. Lútlier og lærisveinar
lians liéldu sér við ina fornu kenning
ins kanoníska réttar, að sampykki
partanna myndi lijónabandið, sem
pannig eiginlega byrjaði með trúlof-
uninni (m a t r i m o n i u m i n c h o-
a t u m), jafnvel pó ýmsar réttarverk-
anir fylgdu eigi fyrri, en persónurnar
a n n a ð h v o r t fluttu saman e ð a létu
vigja sig(m a t r i m o n i u m consum-
m a t u m). j>essi skilningr á hjóna-
bandinu hélt sér lengi. En smám
saman var farið að álíta pað góðum
siðum gagnstætt, að persónurnar flyttu
saman, áðr en pær voru vígðar. Af
pessu leiddi. að trúlofunin breytti
srnátt og smátt pýðingu sinni; liún
hætti að álítast upphaf hjónabandsins
(s p o n s a 1 i a d e p r a e s e n t i) og
varð álitin sem loforð um lijónaband
á síðan (s p o n s a 1 i a d e f u t u r o).
— Um 1566 tóku menn í Danmörku
að rofsa trúlofuðnm persónum fyrir
45
pað, ef pær fluttu saman til sambúð-
ar á undan lijónabandi, en pó var eigi
réttarpýðingu sambúðarinnar neitað.
Ordinantia Friðriks II. um hjúskap
1582 býðr að trúlofun skuli fram fara
á undan hverju hjónabandi, en ekki
bjóða pau lög neitt um pað, að vígsla
skuli vera ið eina löglega form hjú-
skapar; pví eftir henni er ekkert pví
til fyrirstöðu, að álíta, að samlífi trú-
lofaðra persóna liafi myndað löglegan
hjúskap. það er fyrst í lögumKrist-
jáns V. og kyrkjurítúalinu 1685 að
pað er fram tekið, að enginn hjúskapr
sé löglegr án prestsvígslu. Að petta
liafi pannig Yerið, sannar höf. af ýms-
um dómum, par sem pessi spurning
hefir komið til úrslita. Meðal slíkra
mála getr höfundrinn málaferlanna
milli Knud Mogensen (sonar „skozku
konunnar á Tjele“, Geneto) og föður-
ættar lians. Að Knútr tapaði mál-
inu, segir hann hafi verið af pví, að
staða Genete á Tjelehafiekki verið að
öllu sem húsmóður, heldr að mörgu
leydi fremr sem vinnukonu. Háskól-
inn í Wittenberg lét álit sitt í ljósi
í skjali um mál petta, og vildi álíta
Knút lijónabandsbarn, og studdi petta
álit sitt við pá skoðun, sem pá var al-
menn í prótestantísku lcyrkjunni hver-
vetna, að langt samlífi, sem hefði á
sér öll ytri kennimerkí lijúskapar, liefði
og sama réttargildi sem lijúskapr. —
Svo sýnir Nellemann að pað liafi ein-
göngu verið samkvæmt pessari réttar-
skoðun, að börn Tyclio Brahes og
Kristínarbóndadóttur voru álitin hjóna-
bandsbörn.
þannig er pað als ekki uppruna-
legt í inni lútersku kyrkju að skoða
lijónabandið sem kyrkjulgea athöfn eða
álíta kyrkjulega vígslu skilyrði fyrir
pví, og var petta fjarstætt skoðun
Lúthers. |>etta ætti séra jpórarinn að
kynna sér og aðrir peir, er stríða móti
innleiðslu borgaralegs hjónabands og
sem álíta pað svo fjarska ólúterskt og
ókristilegt að skoða hjúskapinn sem
aðra borgaralega sáttmála.
— Blaðalestr á Norðrlöndum. —
í Ðanmörku er lestrarfýsnin mest, par
kemr út að meðaltali 1 blað fyrir hverja
7000 íbúa, í Noregi kemr 1 blað út.
fyrir hverja 9000, og í Svípjóð 1 fyrir
hverja 15000, og í Finnlandi 1 fyrir
hverja 35000 íbúa. — Nú sem stendr
koma út 7 blöð á íslandi (Isafold,
Skuld. újóðólfr, Fróði, Norðanfari,
Norðlingr. M'mi), og par sem íslend-
ingar eru liðugar 70 púsundir tals,
pá kemr 1 blað á hverjar liðugar 10
púsundir. — I Ameríku er sagt að eng-
inn bær sé til með 1400 íbúum, sem
eigi hafi sérstakt blað.
— Stanley inn frægi landakönn-
unar-maðr er enn kominn til Afríku,
og er pað priðja ferð hans par í landi.
í petta sinni ferðast hann ekki fyrir
dagblöðin í Ameríku og Englandi, eins