Skuld - 24.02.1882, Síða 2

14
W. Elice, W. H. Prescott, bræðurnir Whitmore
og J. G. Graham. Kennari þeirra var gamli
James Mill, faðir John’s. fessi fjelagsskapur
hafði mikla þýðingu bæði fyrir það, að inir
ungu menn æfðust í að hugsa skarplega, og svo
fyrir hitt, að fyrir þennan fjelagsskap tengdust
vináttubönd milli manna, sem allir urðu síðan
merkir, sumir sem þingmenn, einn sem ráðgjafi,
allir sem rithöfundar.
Margir af þessum vinum rituðu síðar að
staðaldri í «We$tminsfer Reinew«, ið nafnkunna
tímarit, er Bentham tók að gefa út 1824.
Bentham og gamli Mill voru í fyrstu beztu rit-
höfundar tímaritsins, en 1828, ef eigi fyrr, slóst
ungi Mill í lið með þeim. pað ár ritaði hann
dóm um «Hugsanfræði» Whateley’s; og líkleg-
ast eru margar ritgjörðir árin á eftir í ýrasum
tímaritum frá hans hendi. Löngu síðar gaf
hann út safn af helztu ritgjörðura eftir sig,. er
í tímaritum höfðu áður prentaðar verið, og
nefndi «Dissertations and Discussions». In elzta
ritgjörð, er hann hefir melið þess verða að tak-
ast upp í það safn, er þáttur um «Corporation
and Church Property» (trúarfjelög og kyrkju-
eignir); hafði hann áður staðið prentaður í
tímaritinu «Jurist» (Lögfræðingurinn). í þeirri
ritgjörð er að mestu leyti farið fram á sama
skipulag á kyrkjumálum íra, sem það er, nú hofir
verið í lög leitt á vorum tímum. Skömtnu síð-
ar byrjaði hann á nýju fyrirtæki. fað var kom-
inn upp ágreiningur meðal þeirra, er stóðu að
«Westminster» Eeview» og 1835 hóf Sir
WiIIiam Molesworth útgáfu nýs tímarits, er
nefndist «London Review« og var John St. Mill
ritstjóri þess. En næsta ár slógu útgefendurn-
ir báðum tímaritunum saman í eitt, og varð þá
John Eobertson ritstjóri að nafninu til; en
Mill var framvegis helzti rithöfundur þess, þar
til 1840 að tímaritið lenti í aðrar hendur; en
ið mikla álit, er það fjekk á sig, átti það eink-
um Mill að þakka. í þessu tímariti eru inir
ágætu þættir hans um Armand Carrel’, um
Alf. de Vigny2, um Bentham, um Tennysona
o. fl. o. fl. (Framh. í n. bl.).
Jeg er einn af |>eim mönnum, sem
er annt um inn nýja gagnfræðaskóla á
Möðrnvöllum, og sem óska honum og
peim ágætismönnunum Jóni, porvaldi og
pórði, er að honum standa, allra heilla.
En pví sárara tekur pað mig, ef jeg sje
eitthvað frá peim skóla, sem ekki er pjóð-
legt, rjett eða fagurt, pó smámunir sjeu.
1 inni fróðlegu skýrslu, sem herra skóla-
stjóri Jón Andrjesson hefir gefið út um
störf skólans veturinn 1880—81, finn jeg
ýmsa rithöfunda nafngreinda á pann hátt,
sem jeg aldrei hef orðið var við áður í
íslenzkum hókum og sem peim vissulega
sjálfum hefðu mislíkað, ef peír hefðu lifað
1) Frakkneskur blaðaraabur, f. 1800, eftir 1830 for-
vígísmaður þjóðvaldssinna á Frakklandi; fjell 36 ára
gamall í einvígi vib Emil Girardiu. J. Ó.
2) Frakkneskt skáld, f. 1799, f 1863. Iljot Alfred
Yictor, greifi af Vigny. J. 0.
3) Alfred Tennyson, enskt skáld, f. 1809, lifir enn.
1840 gjörði Victoria drotning hann að Iiirðskáldi sínu
(„poeta laureatus")- J- ó.
og getað sjeð skýrsluna. Hver hefir t. d.
sjeð pjóðmæringinn Jón Sigurðsson nafn-
greina sig „Sigurðsson (Jón)“? Hann, sem
einmitt lijelt pví fast fram í öllum ritum
peim, er hann hafði afskiíti af, að nafna-
registur væru samin eftir skírnarnöfnum
hlutaðeíganda sjálfra,; hann, sem ekki einu
sinni vildi lata konu sína heita eftir
sjer, pó liann byggi í landi, par sem slíkt
var pjóðsiður, hann hefði vissulega beðið
sig undanpeginn pví að verða talinn í ís-
lenzkum bókum með ættarnafni. Jeg átti,
meðan jeg dvaldi í Kaupmannahöfn, oft tal
við Jón heitinn fbrseta, og heyrði aldrei á
honum annað, en að hann áleit öll íslenzk
ættarnöfn hjegóma, og sjer í lagi var hon-
um illa við pau ættarnöfn, er enduðu upp
á „son“ og sem hann áleit að gætu gjört
glundroða og rugling í ættartölum, par
sem maður eftir nokkra mannsaldra ekki
gæti vitað, hvort hlutaðeigandi hefði kent
sig við föður sinn, afa sinn eða annan
ættföður sinn. Hann var frændræknarí
maður en fiestir aðrir, og elskaði föð'ur
sinn, en aldrei vildi hann láta systkina-
börn sín kenna sig við afa sinn, eins og
mörgum höfðingja-sonum og dætrum pá
þótti hefðarlegt, enda nefnir ekkert af
börnum bróður lians, Jens rektors Sigurðs-
sonar, sig Sigurðsson. Hverjum peim. er
heldur minningu Jóns heitins Sigurðssonar
í heiðri, verður pví að pykja pað mjög
leiðinlegt að sjá hann nefndan í íslenzkri
bók, sem gefin er út á kostnað landssjóðs:
„Sigurðsson (Jón)“. Sömuleiðis er pað
mjög óviðfeldið að sjá síra Stefán í
Vallanesi nefndan „Olafsson (Stephán)“,
síra Hallgrím, höfund passíusálmanna: „Pjet-
ursson, (Hallgrímur)“, og sama er um mörg
önnur nöfn í tjeðri skýrslu. Nokkuð öðru-
vísi stendur á með pá menn, er liafa ver-
ið svo veikir í pjóðrækni eða ístöðulitlir að
taka upp sjálfir ættarnafn, af pví að peir
urðu valdsmenn og slíkt pá tíðkaðist með-
al slíkra höfðingja. Eáir af pessum höfð-
ingjum hafa nú reyndar orðið merkismenn
og hefir pjóðin gleymt peim jafnóðum og
peir dóu, en svo hefir pó ekki farið með
þá alla, og eru pví miður 2 af beztu
skáldum vorum í tölu „sen“-höfðingjanna,
sem sje Bjarni amtmaður og Jón sýslu-
maður. Mjer hefir ævinnlega pótt leiðinlegt
að heyra pessa menn nefnda „sen“-nöfnun-
um, og pó fjallkonan muni hafa fyrirgefið
þessurn sonum sínum sökum inna mörgu
ágætu kvæða, er peir hafa kveðið til henn-
ar, pá finst mjer pað ónærgætið gagnvart
minningu peirra, að staglast á „sen“-nöfn-
unum, og jeg vildi óska, að herra Jón í
næstu skólaskýrslu sinni ljeti oss, sem
gjarnan vilja halda minningu pessara manna
í lieiðri ekki sjá pá nefnda eins og hann
gjörir pað í inni síðustu skýrslu sinni
„Thorarensen (Bjarni)“, „Thoroddsen (Jón)“.
Ættarnafnsleysiugi.
En sú blessuö mildi!
Af ráðgjafabrjefi 7. nóvbr. f. á. til lands-
höfðingja (Stj.tíð. 1881, B. 147. bls.) sjest, að
«hans hátign» hefir 4. s. m. þóknazt «allra-
mildilegast að neitn um allra-hæst samþykld
sitt» á reikningslaga-frumvarpi því, er þingið
hafði fallizt á (landsreikningarnir 1878 og 79).
Skárri var það nú mildin líka!
MeÖferð ú landsfje.
Svo sem annarstaðar er getið í þessu blaði,
hefir ráðgjafinn fyrir Island komið því til leiðar,
að konungur hefir neitað að staðfesta frumvarp
það til laga um samþykt á reikningnum yfir
tekjur og gjöld íslands á árunum 1878 og 1879,
er alþingi samþykti. Ber það til, aö aiþingi
fekli úr tvær gjaldagreinir, er stjórnin hafði
tilfært á reikningnum, en sem þingið áleit heim-
ildarlausar. Önnur þessara upphæða var 500
króna styrkur, sem ráðgjafinn af því fje, sem
hann fær til umráða til styrktar vísindalegum Og
verklegum fyrirtækjum, hafði veitt diinskum
manni, Fejlberg, til þess að ferðast um Noreg.
Hin upphæðin voru 100 kr., er af fjenu til ó-
vissra útgjalda hafa verið greiddar prófessornum
í Norðurlanda-málum við Hafnar-háskóla, fyrir
að halda próf í íslenzku yfir útlendingum, er
seilast, vilja til embætta hjer á landi.
Nefnd sú, er alþingi setti til að rannsaka
reikningana (Arnljótur Ólafsson, Eiríkur Briem
og Jón Ólafsson), lagði það til, að upphæðir
þessar yrðu samþyktar í þettu sinn. pi5 gat
einu nefndarmaður þess (Jón Ólafsson) í um-
ræðunum á þingi (Alþ.tíð. 1881, II, 222. bls.),
að liann væri ekki samdóma meðnefndarmönnum
sínum um þessi atriði, einkum ið síðarnefnda,
þótt hann hefði eigi viljað kljúfa nefndina með
því, að koma fram með ágreinings-álit i nefnd-
arálitinu; en hann samlagaði sig við 7 aðra
þingmenn (Grím Thomsen, Borvarð Kjerúlf,
Benedikt Sveinsson, Friðrik Stefánsson, Egils-
son, Ólaf Pálsscn og porlák Guðmundsson) um
breytingaratkvæði, er fór fram á, að færa þá
stafliði, er við átti, niður í reikningnum um
þessar upphæðir (als 600 kr.), og vann þotta
breytingaratkvæði samþykki beggja deilda þings-
ins.
petta breytingaratkvæði er nú orsökin til
þess, að konungur hefir synjað lögunum um
staðfesting1 sína.
Vjer skulum að svo mæltu fara nokkrum
orðum um hvorn þennan gjaldlið um sig.
Að því er til Fejlbergs-ferðarinnar kemur,
þá bygði ráðgjafi veiting sína á því, að FejLberg
sje ráðanautur «landbúnaðarfjelagsins» danska,
og hafi ferðin gjör verið, til þess hann fengi
glöggva hugmynd um, að hve miklu leyti það
væri æskilegt, að fjelagið styrkti íslenzka bú-
fræðinga til búfræðisnáms í Noregi. Á alþingi
í sumar, er leið, lá ekkert fyrir, er skýrði frá
ferð Fejlbergs njc árangri hennar. I'ingið áleit
1) Vjer viljum nota tækifærið til að benda
landsstjórn og þingi á, að æskilegt væri að
koma fastri hefö á orð þau, sem hafa ber um
undirskrift konungs og atkvæði alþingis, sem
tveggja liða löggjafarvalds vors. Vjer ætlum
rjettast að kveða svo að orði, að alþingi «sam-
pylthi» lög, en konungur «staðfesti» þau. (Sbr.
ritgjörð Jóns Úlafssonar «um ráðgjafa-ábyrgðar-
lög» í «And\rara», 1881, bls. 22.—24.).