Skuld - 22.07.1882, Blaðsíða 1

Arg., 32 nr., kostar 3kr.;
borgist í sumar - kauptíð til
Einarsprentara pórðarsonar.
Eftir að 3/4 árgangs eru út
komnir, gildir eigi uppsögn
á næsta árgangi.
1882.
Afgreiðslustofa í prent-
smiðju Einars pórðarsonar.
Ritstjórnar-skrifstofa:
Aðalstræti Nr. 9, opin kl.
4—5 e.m. hvern virkan dag.
Reykjavík, Laugardaginn 22. júlí.
Nr. 158.
V. árg.
6 ó k m e n t i r.
[,,Verðandi“. — Niðurlag].
[>á eigum vjer eftir þann höfundinn í
«Verðandi», sem síðastur stendur á titilblaðinu
0g yngstur er "allra postulanna» — Hannes
Hafstein. Vjer höfum aldrei með jafn-mikilli
gleði getið um ritverl; íslenzks skálds, sem nú
um það, sem Hannes á í «Verðandi». þ>að er
engan veginn af þvr, að vjer viljum gjöra lítið
úr vorum viðurkendu eldri skáldum eða af því
oss detti í hug að taka Hannes fram yfir þá
Langt frá því! Oss dettur enginn slíkur mann-
jöfnuður eða samanburður í hug; og engum
væri rangara til gjört með því en Hannesi, að
bera hann, 19 ára gamlan, saman við fullþrosk-
uð og viðurkend skáld. En þegar vjer göngum
að nýrri bók, nýju skáldverki frá hendi inna
þjóðkunnu skálda, þá vitum vjer fyrirfram, að
vjer eigum von á einhverju, sem þeim er sam-
boðið og vænta má af þeim. Hversu vel sem
sem þeim tekst, þá kemur það eigi á óvörum.
En þegar byrjandi skáld knýr oss til aðdáunar,
þá verður gleðin yfir verki hans tvöföld, af því
að hún er óvæntari — af því að maður gat
eigi gjört eins miklar kröfur til hans. pað er
þetta, sem gleður oss, að Hannes fer þegar í
stað langt fram yfir allar þær vonir, sem mað-
ur hefði mátt gjöra sjer um byrjanda, ekki sízt
■byrjanda á hans aldri. Vjer sýnum engum ó-
rjettlæti í því, þótt vjer segjum, að aldrei hafi
neinn höfundur hjá oss komið fram svo þrosk-
aður sem hann á jafn-ungum aldri; enda munu
teljandi vera þeir höfundar hjá oss, er hafa
komið svo ungir fram fyrir almennings-augu;
vjer munum að eins eftir einum, sem vjer af
vissum ástæðum hirðum eigi að nefna; en hann
varð að eins barn hjá Hannesi.
J>að er kunnugt, að fiestöll ljóðskáld byrja
á því, einkum á 17 til 20 ára aldrinum, að
kveða um «ást», sem brást» og ríma saman
«harm» við «barm» og «bál» við «tál»; þeir
eru leiðir á lífinu, áður en þeir eru byrjaðir að
lifa það fyrir alvöru — í stuttu máli: þeir jiafa
lesið Heine og Byron, og eru ekki búnir að
melta þá, en sýkjast á meðan, eins og menn
gjöra af öllu meltingarleysi, og þessi barnasjúk-
ur skáldanna er það, sem kallað hefur verið
þeirra «weltschmerz*~ tímabil, fað munu fiest
skáld kannast við þetta tímabil; þeir munu
fiestir hafa fengið þennan barnasjúkdóm um
lengri eða skemri tíroa. þ>að eru að eins ör-
fáar sálir svo hraustbygðar, að þær sleppi al-
veg við hann. Hannes Hafsteinn er einn af
þessum fáu. Hans heilbrigða og sjálfstæða sál
hefir í fjörugu hlaupi stokkið það dý, sem vjer
hinir höfum orðið að vaða. Yfir þessu gleðjumst
vjer, er vjer heilsum framkomu Hannesar sem
skálds.
það hefir tíðkazt, enda alt fram að síðustu
tímum, að skáld vor undantekningarlítið hafa
að ósekju þózt mega misbjóða kverjum bragar-
hætti, sem þeir hafa viljað undir kveða, sumir
inir skeytingarminni eða hagmælskusneyddari (t.
d. Grímur Thomsen) hafa og misboðið öllum
áherzlureglum orðanna og eigi sint um eða
jafnvel eigi virzt að þekkja stuðla og höfuð-
stafi. Vor beztu nú lifandi skáld hafa þó gefið
þessu alt öðruvísi gaum, heldur en jafnvel in
beztu af vorum eldri skáldum, en þó helzt in
síðari árin, og flestum hefir hælt við að syndga
móti rjettum formreglum helzt frarnan af æfinni.
f>etta er mjög eðlilegt og afsakanlegt, því að það
er fyrst söngleg mentun, er skerpir tilfinning-
una fyrir áherzlu og bragarhætti rjettum. En
þessi mentun er ung í landinu. Vjer minn-
umst vart að hafa sjeð eins vandað form fyrr
hjá byrjandi skáldi, sem hjá Hannesi, og vjer
gleðjumst yfir því og leggjum honum innilega á
hjarta, að lítilsvirða aldrei formið, spara aldrei
neitt til að fága og hefla , því að hann er auð-
sjáanlega fær um það.
Svo smekklegt orðaval og fagurt, og svo
heflað form, sem er hjá Hannesi, er ekki vant
að finnast hjá byrjendum; það er vant að vera
ávöxtur margra ára æfingar. það er nú varla
efamál, að Hannes, svo ungur sem hann er,
hefir æfc sig talsvert við ljóðagerð, ef til vill
tamið sjer að þýða, sem er ágætur skóli til að
temja sig við að fá málið í vald sitt. En alt
um það: hamingjan hefir gefið honum óvenju
mikið í vöggu-gjöf, sem margir aðrir hafa þurft
að vinna sjer með árum og æfingu. Vjer von-
um að eins að hann láti sjer aldrei gleymast,
að hversu mjög sem skáldskapar-^á/an er með-
fædd náttúru-gjöf, þá er skáldskapurinn þó á-
valt einnig list, og að öll list heimtar erfiði,
hve vel sem náttúran hefir búið iðkandann úr
garði.
Fyrsta kvæðið, sem bókin byrjar á, er
«Stormur» (eftir Hannes), og þekkja lesendur
vorir það frá «Skuld», því að hún byrjaði ár-
gang þennan með því. [>að er auðsætt, að
Hannes í kvæði þessu heilsar nýrri stefnu, in-
um nýja tíðaranda — anda ins síðasta hluta
19. aldarinnar; hann er það, sem hann jartegn-
ar með storminum. Og þannig er þetta kvæði
eins konar einkunnarorð fyrir allri bókinni og
bendir í sömu átt sem nafnið, að höfundarnir
telja sig til ins nýja skóla. — [>ar næst kem-
ur kafii, sem H. hefir þýtt úr inu víðfræga
leikriti Henr. lbsens «Brandi». Er þýðing sú
mæta-vel gjörð, að miklu leyti afbragð; er hún
ljósastur vottur um, hve orðhagur þýðandinn
er og hvert vald hann hefir yfir máli og formi.
— J>á kemur kvæða-kafli eftir Hannes á 60.
til 68. bls. Er þar fyrst «Skarphjeðinn í
brennunni» — afbragðsfagurt kvæði. Afbragðs-
heppilega er valið af skáldinu að láta 4 mið-
vísu-orðin í hverju erindi hafa 3-atkvæðahend-
ingar, en það er sú tegund ríms, er þjóðverjar
kalla «gleitend» (eiginl. rennandi eða smjúg-
andi). Sá, sem sjeð hefir húsbruna, getur varla
lesið þetta svo, að fallandinn minni hann ekki ó-
69
sjálfrátt á, hvernig glóðtungurnar sleikja sig
eftir viðunum; manni finst eins eins og hann
heyri snarka í bálinu. [>að er list fyrir sig, en
list, sem er ómissandi lýrisku skáldi í eigin-
legasta skilningi að kunna, að finna hátt, er
svarar til efnis, og fallanda og hljóm í orðun-
um, er hefir tilsvarandi áhrif á eyrað, eins og
innihald orðanna á sálina. pað getur verið
hljóðlist (musik) í málinu, þótt það sje lesið en
eigi sungið. |>etta er list, sem Drachmanu t. d.
kann ágæta-vel (sjá t. d. kvæðaflokkinn «Musik
og Texter» í «Ungdom i Digt og Sang»); en
ekkert meistarastykki þekkjum vjer í því efni,
er jafnist við «The bells» eftir Edg. Poe. Hannes
hefir þessa gáfu. Hún lýsir sjer bæði í «Skarp-
hjeðni» og eins í kvæðinu «Sjóferð», er stóð í
síðasta blaði «Skuldar.» Svo vjer komum til
Skarphjeðins aftur, getum vjer ekki bundizt
þess, að benda á galla, er oss þykir á vera
stuðlasetning í kvæðinu, þar sem höf. setur báða
stuðlana í síðara vísuorðið (af þeim tveim, er
saman skulu hafa stuðla), t. d. «Hæfirei Hjeðni
Vopnlausum vera» eða «|>ú skalt, brandur, |
Vopn mjer vera.» Slík stuðlasetning á sjer
engan stað í fornyrðalagi. (í «ljúflingslagi»,
sem svo er nefnt, kemur þetta fyrir, t. d. hjá
sjora Vígfúsi í Stöð; en það mun eiginl. vera
afbökun úr fornyrðalagi fyrst, þannig að 2 vísu-
orð eru að einu gjör. En stuðlasetning þessi
er jafn-óeðlileg fyrir því). — [>á er prýðilega
þýtt fallegt kvæði eftir Drachmann. — þ>á er
kvæðið «Gleði», sem oss þykir mæta fallegt, og
ekki erum vjer svo skarpskygn, að geta leitt
það út úr þessu kvæði (og nokkrum öðrum), eins
og einn óþektur ritdómari hefir nýlega gjört, að
Hannes hafi enga tilfinningu. Oss er þetta
kvæði vottur ins gagnstæða. Sama þykir þeim
ritdómara birtast í síðasta erindi næsta kvæðis:
»Nei, smáfríð er hún ekki.» Einmitt síðasta
erindið er það, sem ljósast ber vott um, að það
er stílað af tilfinningu — fremur en öll hin,
lýsandi erindin. f>ann ritdómara, sem ekki
finnur það, skortir vafalaust einhver nauðsyn-
leg skilyrði (t. d. erótíska reynslu) til að skilja
þessa tilfinning. — «Lýsing» er gott smákvæði.
«Endurminningar» eins. «Trygðrof» er snoturt,
en ekki sjerlega frumlegt. «Ekkillinn •> þykir
mörgum Reykjavíkur-sálum of «gróft» fyrir
sín «fínu» eyru. Oss þykir það ágætt. Vjer
sjáum ekkilinn fyrir augum vorum, eins og
vjer hefðum þekt hann alla æfi; það er svona
drjúg-montinn orðhákur, snikkari eða lagtækur
að minnsta kosti, sætkendur, og norðlenzkur
«sláttur» á manninum. þessar tvær ferskeytl-
ur mála oss glöggva «týpíska» mynd. — Áður
en vjer skiljumst við þennan kvæðaflokk, skul-
um vjer að eins láta í ljósi, að oss er söknuð-
ur að því, að finna þar ekki upp tekið kvæðið
• Fuglar í búri», sem stóð í «Skuld» í vetur