Skuld - 18.08.1882, Blaðsíða 2

78
þars endur-svíkjandi svikaleikar
með svelli vökóttu bjartað leggja.
Hann sjer það allt, unz við ölduhljöðið
hann aftur vaknar, og rís af draumi —
Hann sjer í ólgur.ni æskublóðið
með æðigangi og töfraglaumi — — — —
Hann tekur pappír og blýant bæði —
á blaðið skrifar hann þetta kvæði.
Hannes Hafsteinn.
FáU eílt
um frumvarp pao til landluínaoar-Iaga,
er neðri deild al|>ingis samj>ykti meo
13 atkvæoum 1881.
Mjer getur eigi betur sýnzt, en að frum-
varpi þessu sje í mörgu mjög ábótavant, og tel
jeg það sjerlega heppni fyrir landið, að það
komst ekki í gegn á þinginu; eiga menn það
einkum að þakka nefnd þeirri, er neðri deildin
setti til að rannsaka stjónarfrumvarpið, því
nefndin var svo seint búin með tillögur og
breytingar sínar, að málið komst eigi upp í efri
deildina sökum tímaleysis.
Að fá góð landbúnaðarlög, væri mjög gott
fyrir landið, en að fá slæm landbúnaðarlög, er
væru óskipulega samin, víða óeðlileg í sjálfu sjer
og ekki löguð eftir því, sem til hagar hjer á landi,
væri mikil óheppni, og betra að fá engin land-
búnaðarlög, en slík lög.
Að því nú er áminzt lagafrumvarp snertir,
þá er það
1., enganveginn tæmandi alt efnið; til að mynda,
þar er ekki með einu orði minzt á ýmis
höft, er lögð eru á atvinnu manna fyrir
utan verzlunarstaðina, og sem verður að
gjöra, en þvílíku ætti engan veginn að sleppa
í almennum landbúnaðarlögum; of fáar á-
kvarðanir gefnar um fjenað manna; lítið
minzt á það, er fleiri eiga land í samein-
ingu, og því nær ekkert minzt á jarðir þær,
erminni eru en 5 hundruð, og nefndar eru
smábj'li í frumvarpinu ; og svo er um mart
fleira.
2., vantar alt eðlilegt aamanhengi i frumvarp-
ið; að vísu geta menn sagt, að millum 8
fyrstu kapítulanna sje nokkurt samhengi,
eða hafi átt að vera, ef dæma mætti eftir
fyrirsögninni, er stendur fyrir framan hvern
kapítula; en aftur stendur 9. og 10. kapítul-
inn ekki í neinu samanhengi við hið und-
angengna, og er eigi heldur ætlazt til þess
eftir fyrirsögnunum til þeirra, eins og líka
ýmsar greinir þeirra eigi standa í nokkru
sambandi sín á millum, nema hvað þær
hljóða um Iandbúnaðar málefni; þannig
hljóðar 9. kapítulinn eftir fyrirsögninni:
«um afrjettir, fjallskil, fjármörk, melrakka-
veiðar og fleira» (sjálfsagt: fleira, er snertir
landbúnaðarmálefni), og inn 10. »ýmis-
legt um landbúnaðarmálefni»; þeir bljóða
þannig hvor fyrir sig um ýmisleg landbún-
aðar málefni, og hefði því átt að slengja
þeim saman í einn kapítula, er haft hefði
þá fyrirsögn: oýmislegto (o; hitt og þetta)
• um landöúnaðar málefni, svo senr. afrjett-
ir, fialhkil, fjármiirk, melrakkaveiðar og
fleira*. — Kapítularnir eru 33 greinar til
samans, eða meira en fjórði partur af frum-
varpinu. Öll landbúnaðar raálefni til sam-
ans hljóta þó eftir eðli sínu að vera ein
samanhangandi heild, er verður að mega
liða sundur í ýmsa flokka 3tærri og smærri.
pað er nú auðsætt, að flokkaskipunin í
frumvarpinu á landbúnaðar málefnunuro
verður að vera ónóg, ef fjórða hluta þeirra
verður eigi komið inn undir neinn flokk, og
það er lika víst um það, að bæði er hún ó-
nóg, og svo eru ýmsar ákvarðanir í þessum 9.
£• og 10. kapítula, er að rjettu lagi eiga heima
í fyrri kapítulunum. — það hefði þó í
sannleika verið óviðkunanlegt að sjá það.
ef fjórði hlutinn af hegningarlögunum nýju
hefði haft þá fyrirsögn: »ýmislegt um saka-
mál«, en ekki er hót fallegra að sjá í
landbúnaðarlögum fjórða part þeirra hafa þá
fyrirsögn; »ýmislegt um landbúnaðarmál-
efni».
3. 1 2., 3. og 6. kapítulunum er mjög lítið
haldið sjer við efnið, heldur hlaupið úr
einu í annað. f>annig á 2. kapítulinn eftir
fyrirsöginni að hljóða um almenn landrjett-
indi, sem sje: rjettindi þau, sem eru fólgin
í eignarrjettinum yfir tilteknum !and*parti
eða leiða af honum ; en þar er þegar und-
ir eins farið að tala um landamerki og því
er haldið áfram í 4. 5. og 6. greinunum,
í 8. greininni er talað um veiðiítök, að
aðrir geti átt veiðiítök í landi manns, en
þvílíkt ítak, eða skerðiug í eignari’jett-
inum, sem gjörð hefir verið með frjáhum
vilja eigandans, er þó enginn rjettur, er
liggur í eignarrjettinum yfir Jandspartinum.
eða sem verður leiddur út af honum. 9-
gr. hljóðar um landamerki og samrjett
eigenda til veiði á afrjett og fleira. — 3.
kapítulinn bljóðar: »um sameiginleg rjett"
indi jarða», en á líklega að vera um sam-
rjetti jarða, eða um það, er tveim eða fleiri
jörðum ber rjettur til sama blutar, svo sem
til hvals, er kemur á merki jarðanna, og
íleira þvíumlíkt, en þar er og talað um ýmis-
legt, sem ekkert á skilt við þetta mál, svo
sem að, ef maður vill veita á eða læk, ei
sprettur upp í landi hans eða rennur uro
það, úr farvegi sínum á engi sitt, þá gefi
nágrannar hans þeir, er neðar búa með
ánni eða læknum, undir vissum kringum-
stæðum meinað honum það, o. s. frv.
6. kapítulinn hljóðar: «um brot á lands-
rjettindum»; en það er þó auðsætt, að 38
greinin hljóðar umalt annað, því hún bannar
manni, nema undir vissum kringumstæðum,
að reka pening sinn til beitar last að landi
annars manns, og eins byggja sei, beitarhús
eða nokkur peningshús nær því, en í 200
faðma Ijarlægð; það er þó í sannleika auð-
sætt, að þótt maður gjörði þetta, bryti
maður ekki móti landsrjettindum nágrann-
ans, heldur er þetta kvöð, er lögin leggja
á land manns sökum nágrannans. — 1 39
greininni er sagt, að ekkert skuli segjast
á því, þótt sá penirigur annara, er rekipn
hefir verið á afrjett, gangi í landi manns
frá vordögum til rjetta, og eigi heldur
sauðfjenaður þann tíma vor og haust, sem
vant er, að hann gangi sjálfala í heima-
löndum; þetta er og kvöð, sem lögin leggja
á land manna. Hjer átti að eins við að
tala um það, hvað við lægi, ef ef sá peningur
kæmi í land manns, er eigi má koma
þangað með frjálsu. — 43. greinin hljóðar
um alt annað, en brot á landrjettindum,
og 44. greinin ákveður, hvað við skuli
liggja, ef roaður ranglega setur inn pening
annars mauns; en það er þó alt annað, að
setja ranglega inn pening annars manns,.
en að brjóta á móti þeim rjettindum, er
hann hefir yfir einhverjum landskika.
4., er útskýring orða, þar sem hún kemur
fyrir, nokkuð ngreinileg, þannig er í 1.
greininni orðið «jörö•> útlistað með sjálfu
sjer, og er þar því hringsól í útskýring-
unni, sem aldrei á að vera; þar er sem sje
sagt: »jaröir eru býli, er ákveðið land
fylgir, en eigi skal þó land það vera minna
en fimm hundruð, enda sje það eigi part-
ur úr annari jörð»; ef maður eigi skilur
orðið: jörð á fyrra staðnum, skilur maöur
það eigi heldur á seinna staðnum, og verð-
ur því einskis vísari fyrir þessa útskýringu
um það, hvað orð þetta þýðir, eður hvað
löggjafinri hefir viljað leggja í þaö.
Enn fremur stendur í l.greininni: «Hjá-
leigur eru hlutar úr jörðum», en ætti að
standa: «Hjáleigur eru hlutar úr jörðum
eða smábýlum •, því frumvarpið kallar eigi
jarðir býli þau, er minna land fylgir en
5 hndr., heldur smábýli, en slíkum smá-
býlum fyigja oft hjáleigur. — Útskýringin
á orðinu hjáleiga er því of þröng.
í 2. greininni er sagt : «almenningar
eru lendur þær, sem engir einstakir menn,
sveitir eða hjeruð eiga öðrum fremur til-
kall til; allir landsmenn hafa jafnan rjett
til þeirra». J>aö er nú rjett útskýring á
orðinu: almenningur, að segja: »almenn-
ingar eru lendur þær, er allir landsmenn
hafa jafnan rjett til», en svo átti útskýring-
in að vera búin ; hin setningin, að engir
einstaskir menn, sveitir eða hjeruð eigi
öðrum fremur tilkall til þeirra, og sem er
neitandi, er setning eða hugsun sjer, sem
leiðir beinlínis af útskýringunni, en er eng-
inn partur af henni.
5. orðavalið er stundum nokkuð hirðulauslegt,
svo sem þegar sagt er í 4. greininni: «nú
skilur merki-á lönd manna», fyrir: nú
skilur á lönd raanna; merki-á er sem sje
sú á, er skilur lönd manna. Að segja: «nú
skilur meiki-á lönd manna», er því ið
sama sem segja: nú skilur lönd manna sú
á, sem skilur lönd manna (!!)•
í 6. grein á víst að standa: «netlög fylgja
og eyjurn, hólmum og skerjum í sjó, svo sem
meginlandi»,en ekki: «svosein á meginlandi»
eins og stendur í greininni. það er og mjög
ógreinilegt, þegar sagt er í 4. grein: «Brjóti
áin (o : sem skilur lönd rnanna) af öðruhvoru
landi, skulu landamerki haldast sem áður,
og hver landeigandi eigi út í miðjan inn
forna árfarveg». J>að geta nú verið roarg-
ir fornir farvegir að eiuni á; frumvarpið
hefði því átt að geta þess, við hvern af
þeim það átti; það gjörir Jónsbókin og
Kristjáns 5. lög, og segja, að það sje sá
forni farvegur, er áin rann í, þegar hún
rann rjett, það er að segja, bein eða sem
beinust. Byrjunina á 109. greininni skil
jeg ekki; hún hljóðar þannig; «Nú vill
«maður leggja hjáleigu, landspart eða ítak
«frá einni jörð, og skal þá jafnan leggja
það undir aðra jörð»; jeg held, að það sje
eitthvað rangt prentað.