Fróði - 06.03.1880, Qupperneq 2

6. bl.
F R 0 6 1.
1880»

64
arinnar hjá, þegar launum er skipl
meðal hiuna, sem ofar eru settir.
Ósæmiiegt er það þjóðfjelaginu, að
ætlazt tii þess, að undirstaða til opinberra
framkvæmda landstjórnarinnar sje lögð,
og boð hennar framkvæmd án alls endur-
gjalds. Óhyggilegt er það, því af þeim
sem meira er lánað verður og meira
heimtað, og ónærgætni og óþakklæti þjóð-
fjelagsins við hreppstjórana stendur eðli-
lega landinu fyrir mikluin þrifum. Alþýðu
vantar stjórn þá og umsjón, er hún eigi
má án vera, það sýnir sig á margs konar
skaðlegri óreglu og siðaspilling, er heldur
er vaxandi en minnkandi í landinu. Að
því leyti veraldleg stjórn og umsjón er
fær um að laga þetta, mundi það standa
hreppstjóranum næst, enda mundi góðum
hreppstjóra mikið verða ágengt, ef hann
helði þau iaun, er gerðu hann færan um
að verja nægilegum tíma til hreppstjórn-
arstarfa.
Til þess að óstjórn og óhlýðni við
lögin eigi kæfi hinn litla framfaravisir, sem
lifnaður er í landinu, er þá að áliti mínu
brýu nauðsyn til þess, að þegar sje samin
skír og ítarleg reglugjörð fyrir hreppstjór-
ana, og þeim veitt sæinileg laun úr land-
sjóði, einnig ákveðnar aukatekjur þeirra
fyrir störf þeirra ( umboði sýslumanns.
svo sern uppskriftir bua, uppboð, langa-
Vörzlu, lögtök m. m., og fyrir störf þeirra
við uttektir jarða, skoðunargjörðir, stel'nu-
farir, sátlatilraunir m. 11. Ilingað til hafa
hreppstjórar annaðhvort engar aukatekjur
haft, eða þá eptir aukatekjureglugjörðinni
gömlu og hreppstjórainstrúxiuu, en þær
tekjur eru eigi teljandi þar sem peningar
eru uú í mikið lægra verði en áður móti
landaurum.
* *
*
Vjer erum hinuin heiðraða höfundi
þessarar greinar samdóma um það, að
mjög mikib sje undir því koinið, að hrepp-
sljórar standi vel í stöðu sinni og sann-
gjarnt sje, að þeir fái hæfileg laun; en
vjer álítum að þetta mál þurfi að skoða
frá fleiri hliðum heldur enn gert hefir
verið til þessa. Sveitarstjórnarlögin 4.
mai 1872 hafa breytt ætlunarverki hrepp-
sljóra mjög mikið og Ijett af þeiin öllu
því, sem þyngst hvíldi á þeim áður, svo
sem fátækramálunum, sem eins og öllum
er kunougt voru og eru og lengi munu
verða erfið viðureignar í flestum sveitum,
einnig umsjón vegabóta, fjallskila, mel-
rakkaveiða o. s frv. Svo þó hreppstjór-
arnir hafi eun margt að starfa, ef þeir
gegna köllun siuni vandlega, þá er það
samt óneitaulega miuni hluti þess, er
áður hvíldi á beim, enda heyrist eiuatt,
að hreppsnefndaroddvitarnir þykist hafa
nóg á sinni könnu að sjá að eins um þau
mál, er Ijett hefir verið af hreppstjóruuum.
þegar ræða er urn skyldustörf hreppstjóra
getur eigi komið til mála að telja til þess,
þótt í einstaka stað kunni að hittast svo á,
að hreppstjóri sje hreppsnefndaroddviti
líka, því þetta stendur í engu sambandi
livað við aunað, Ekki er það lieldur uein
regla nú fremur eu áður, að einn sje
hreppstjóri í hrepp, það hefir verið aðal-
65
reglan og er það enn. þar sem amtmanni
hefir þótt þörf á, hefir hann sett tvo
hreppstjóra samhliða, og þetta getur hann
nú jafnt sem áður, en þörfin er sjálfsagt
orðin miklu minni, síðan hrepps.ijefn4;irnar
hafa tekið við öltum eigiulegum sveitar-
málum.
Síðan stjórn sveitarmálanna var lögð
til hreppsnefndanna, hefir reglugjörð fvrir
hreppstjóra verið í undirbúningi og mun
nú bráðum birtast. Meðan hún var eigi
komin út, svo hægt væri að hafa glöggt
yörlit yfir verksvið hreppstjóra, var nokkr-
um erfiðleikum bundið að ákveða þeim
með lögum hæfileg laun, og er sennilegt
aí> alþiugi hafi mest af þeirri orsök geymt
að taka launainál hreppstjóra fyrir, því
bæði alþingismenn og allir aðrir muuu
vera höf saindóma um, að hreppstjórar
eigi skilið að fá hæfileg laun En hversu
há eiga þessi hæfilegu laun að vera? Yið
hvað á að miða þau ? Hvaðan á að taka
þuu? þetta eru spurningar sem vefjast
l'yrir mönuum, og höfundurinn hefir lítið
gert til að greiða úr þeim, svo annt sem
áonum er um málið. það eru nú hjer
uin bil 170 hreppar á landinu, eins og
rnenn vita, og þótt eigi væri mema einn
hreppstjóri í hverjum, þyrfti talsvert fje
til að launa þeim öllum, ef launin ættu
að vera svo nokkuð munaði um. Launin
þyrltu anuars að vera mjög misjöfn eptir
stærð hreppanna. það eru til hreppar
með eigi tleiri en 10 búendmn, og líka
hreppar með nálægt 200 búeiida. Til
eru hreppar svo viðlendir, að þiugmaiiua-
leiðum skiptir frá einum enda til annars,
og hreppar, sem ekki eru á ueinn veg
meira en stutt bæjarleið. Á þetta og
ymislegt fleira því um líkt verður að líta
þegar upphæð launanna erákveðin. Döí-
unduriun nefnir að eius lauslega, að laun
hreppstjóra eigi að takast úr laudssjóði,
au þess haim færi rök til þess. A hinu
bóginn kallar haun einkum til lauua (fastra
launa) handa hreppstjórum, af þvi þeir
sjeu lögregluþjónar. IN’ú hagar svo til,
að í hinum eina stað á landiuu, sem
hefir sjerstaka lögregluþjóua, aðra en
hreppstjóra, er það sveitarfjelagið en eigi
landsfjelagið sem launar þeim, og þó þeir
lieftiu nokkurn styrk af landslje áður en
iaudið sjálft tók við fjarforræði sínu, þá
breytti löggjalarþingið þessu jafnskjótt,
sem það tók til starfa. þingið áleit að
hvert sveitarfjelag ætti að kosta sína lög-
reglu ; enda muu það vera siður í inörg-
um löndum, og athugavert hvort önnur
regla er heppilegri.
Vjer erum höfundinum í alla staði sam-
dóma um það, að borgun sú, sem hiepp-
stjórar nú fá fyrir yms verk, svo sein
uppskriptir, búa úttektir og skipting jarða
o. s. frv., sje of lág og þurfi að hækka,
svo hreppstjóri geti verið fullkomiega skað-
jaus af að gera þessi veik. það sýnist
vera sanngjarnast, að borgunin fari eptir
því, hve löngum tíma hreppstjórinn þarf
að verja til verksins í hvert skipti. Eu
livað miklurn tíma lireppstjóri þarf að verja
eða ver til eptirlits í sveitiuui til að af-
stýra siðaspilling og ósiðum, ætti hrepps-
(6
nefndinni bezt að vera kunnugt, og húo
ætti því að vera færust um að ákveða
lauuin fyrir þetta, enda hefir sveítin allra
rnest notin af því. Ætti hreppstjóri að
fá þóknun úr landssjóði, þá virtist oss
einna tiltækilegast, að hún væri miðuð
við þá skattaupphæð, sem landsjóður fær
úr hreppnum og sem byggð er á fram-
tali gjaldenda, er hreppstjóri á að taka
móti, eins og er um lausafjárskatt, tekju-
skatt og spítalagjald.
Oss þætti mjög æskilegt, að þetta
hreppstjóramál, eins og hvert annað lands-
mál, yrði rætt til hlítar í blöðunum áður
enn það verður borið upp á alþingi.
llvorki alþingi nje neilt annað þing i
heimi er neinn hentugur staður til að
semja lög, ef þau hafa ekki áði r verið
rækilega undirbúin og málin skoðuð frá
sem flestum hliðum á undan i ritum og
ræðum. þetta vita menn vel í öðram
löndum, þar sem löggjalarþing hafa lengi
verið háð, og þetta munu æ fleiri af oss
sjá, eptir því sem vjer fáum meiri reynslu.
það er ekki nóg að senda bænarskrá til
alþingis og mælast til þess, að þingið
semji lög um það eða það efni, sem lítið
eða ekki hefir verið rannsakað eða rætt
áður. þingið hefir eigi tíma til að gera
meira en að leggja siðustu hönd á laga-
smiðið, ef nokkur vissa á að vera fyrir
því, að lögin verði sæinilega úr garði gerð,
því lagasmíðið er engan veginn annað
eins áhlaupaverk, eins og sumir virðast
ætla.
§ k ý r s I a
um verðlag á ísleuzkum vörum í Kaup-
mannahöfn árið 1879
011: Á árinu var hingað flutt af ull
lijer um bil 1,210,000 pd. það sem hjer var
óselt um nýarið í fyrra frá 1878 seldist
smátt og smáll á fyrstu 5 mánuðum árs-
ins (janúar—maí) með jafnt og stöðugt
lækkandi verði, 72, 71, 70—67% eyrir
pundið af suunlenzkri og vestfirzkri ull.
í ágúst, þegar ullin fór að koma hingað
Irá íslandi var ekki meira boðið lyrir
norðlenzka ull en 67%—70 aurar og fyr-
ir sunnlenzka 62 aur. Með þessu verði
vildu kaupinenn ekki selja, og var öll ull-
in því lögð inn í geymsluhús. Snemma
i september var allniikið a( norðlenzkri
livítri ull selt fyrir 71—75 og sunnlenzkri
fyrir 62 aur. pundið. Síðast í sept. og
fyrst í október varð ullarverð 75—78 á
norðlenzkri og 62—64 aiír. á sunnlenzkri
og vestfirzkri. þegar nokkurn veginn öll
ullin var útgengin með þessu verði, var
meira talað af Engleudingum, og þá varð
verðið á sunnlenzkri ull 69—71 og á
vestfirzkri 75 aurar. Á mislitri ull hefir
verðið á áriuu verið 45—60 aur. og á
svartri 50 — 70 aur.
Til Englands er gezkað á að flutt hafi
verið beiua leið 517,000 pund ullar á
sumrinu, og var verðið þar kringum 8
pence fyrir enskt pund af sunnleozkri og
9 pence af noröienzkri, eu það er i dóusk-
um peningum fyrir danskt puud 66 og
75 aurar.