Fróði - 16.10.1880, Qupperneq 2

23. M.
F R Ó D I.
1880.
26b
269
mannsins í ísafjarðarsýslu um pað. hvort
ekki beri samkvæmt 1. gr. c tilsk. 12.
febr. 1872 að greiða spítalagjald af síld,
og skýrið pjer frá, að Norðmenn nokkrir,
sem hafa setzt að í sýslunni til að stunda
síldarveiði, hafi skorast undan að greiða
petta gjald, meðal annars af pví, að pað
hafi ekki verið heimtað af Norðmönnum
peirn, er stunda sildarveiði á Aust-
fjörðum. Fyrir pví vil jeg tjá yður til
póknanlegrar leiðbeiningar og ráðstöfun-
ar pað, er hjer segir:
Með 19. gr. tilsk. 27. maí 1746 var
spítalagjaldið lagt á „allan fiskiafla,
hverju nafni sem neí'nist, er guð gefur
peim er stunda sjó“, og pannig einnig
á sildar- og upsaveiði. Tilskipun 10.
ágúst 1868 breytti nú pessari reglu og
takmarkaði gjaldið til vissra fisktegunda;
en pessi breyting stóð ekki nema fá ár,
pangað til tilskipun um spítalagjald af
sjávarafla frá 12. febr. 1872 náði gildi,
og virðist eldri reglan um fisk pann, er
spitalagjaldið livílir á, par með aptur
vera orðin lög. J>etta leiðir bæði af
upphafi 1. greinar laganna, er leggur
gjaldið á sjávarafla, sem fæst á skip og
leggst á land, og af c lið sömu greinar,
er eins og a og b liðirnir ekki tiltekur
fisktegundir, og pess vegna verður að
eiga við alls konar fisk. þetta álit
styrkist enn betur, pegar ákvörðun sú,
er hjer ræðir um, er borin saman við
undan gengnar tillögur hins ráðgefanda
alpingis og konungsfulltrúa, sjá alp.tíð.
1871 II. hls. 304 og 471 og tíðindi um
stjórnarmálefhi III. bls. 280; pvi sam-
kvæmt tillögum pessum virðist hið pá-
veranda löggjafarvald einmitt að hafa
haft sjerstaklega síldar- og upsaveiði
fyrir augum, pegar ákveðið var að
greiða 'A ahn í spítalagjald af hverri
tunnu af fiski sem saltaður er í tunnur.
Jeg vona að pjer, herra amtmaður,
brýnið fyrir gjaldheimtumönnum peim,
er undir yður eru skipaðir, að fylgja
fram pessum skilningi á 1. gr. laga 12.
fehr. 1872. |>að er vitaskuld, að peim
gjaldpegnum, er vilja ekki sætta sig við
penna úrskurð, sje frjálst að leita úr-
lausnar dómstólanna um pessa spurn-
ingu, en í bráð verða peir að greiða
gjaldið11.
Reikniagsbók lítil eptir pórð Thor-
oddsen er nú nýlega út komin íReykja-
vík „á forlag“ Kristjáns J>orgrímssonar,
og muu hún nú pegar vera komin með
síðustu gufuskipsferð í alla fjórðunga
landsins. Sem kunnugt er skipa nú
lögin að kenna hverju barni reikning
með heilum tölum og tugabrotum, og
mun reikningsbók pessi sjerstaklega gef-
in út til að greiða fyrh- peirri kennslu.
Yjer pykjumst pess fullvissir, að söfnuð-
um hlýtur að liggja pað í augum uppi
hversu nauðsynleg menntun alpýðu er,
pjóðinni og landjjiu til framfara, og pað
er virðingarvert, að höfundur og „for-
leggari“ pessarar litlu reikningsbókar
hafi brugðið svo skjótt við, að ljetta
mönnum pað nauðsynjaverk að kenna
börnum að reikna.
Af pví bókin hefir eigi borizt oss
fyr enn í pessari svipan, getum vjer að
pessu sinni eigi talað nákvæmlega um
efni hcnnar, en viljum pó eigi fresta að
henda mönnum á hana, með pví kennslu-
tími ungmenna lijá oss fer nú pegar í
hönd með vetrinum. í fljótu bragði
virðist oss bókin muni hafa marga góða
kosti til pess að vera kennslukver alpýðu-
barna í reikningi. I fyrstu grein er
kennt að pekkja tölur, og mætti ef til
vill segja, að farið sje út í óparflega
háar tölur í svo stuttu máli, og slæmt
er pað, að par skuli undir eins finnast
villa á fyrsta blaði, par sem sagt er að
átjándi stafur í röðinni frá hægri til
vinstri merki triliónir. I 2.-—5. gr. er
kenndur reikningur með heilum samkynja
tölum, og er petta sá kafli, sem aflra
vandlegast parf að skýra og pýða fyrir
peim, sem læra eiga reikning. J>ótt
pessi kafli sje ljóst og lipurlega ritaður,
eins og kverið allt, pá Arðist oss heldur
fljótt farið yfir efnið. J>á kemur reikn-
ingur með margskonar eða ósamkynja
tölum 16.—10. gr.), og virðist hann nægi-
lega langur. |>ar eptir er kafli um reikn-
ing með almennum brotum (11.—15. gr.),
og álítum vjer honum að miklum hluta
ofaukið í pessari bók, sem eigi á að
kenna nema hið einfaldasta og allra
nauðsynlegasta í reikningi. J>á er síð-
asti kaflinn um reikning með tugabrot-
um (16.—21. gr.), og pykir oss par apt-
ur nokkuð lauslega farið yfir efnið.
Merkilegt er, að pó annars sjeu engin
framandi orð við höfð í kverinu, sem
hvorki er heldur pörf nje á við, pá eru
brotastafirnir hjer kallaðir „desímalar“.
1 bókinni eru aflmörg reikningsdæmi
handa lærendum til að reyna sig á hæði
á spjaldi og í huganum, og eru ráðn-
ingar peirra prentaðar á sjerstökum blöð-
um, er fylgja með.
J>egar á allt er litið, ætlum vjer að
reikningsbók pessi megi heita fremur
góð til pess sem hún er ætluð, og telj-
um vjer sjálfsagt, að hókin verði svo
almennt keypt, að petta fyrsta upplag
hennar seljist fljótlega, ef pað hefir eigi
verið pví stærra. Veroi svo bókin prent-
uð annað sinn, er höfundinum innan
handar að jafna pær misfellur, er nú
kunna að hafa orðið á hjá honum.
þórnessþiagi 19- sept
270
snöggar, eyjar aptur <á móti allilestar
og vallendi vel sprottið, en nú komu
óþerrar og ofviðri af sunnan átt. Af
þessu leiðir að heyja afli utan túns
verður yfir höfuð að tala lítill og slæmur.
Sumt af útheyjum er nýlega hirt illa
þurt og sumt hrekst úti enn, og er
útlitið hið ba'gasta. 1 gær og dag er
norðan ofviðri með snjógangi. — Hjer
til eyja er víðahvar hin svo nefnda
„kofnatekja“og varð lnín víðast hin bezta
bæði að fjölda og gæðum. Að henni
er í mörgum eyjum mikill arður. Lund-
inn grefur sjer holur inu í jörðina, verpir
þar um miðjan júnímánuð, hver kvenn-
fugl einu eggi, sem hann er búinn að
unga út fyrir miðjan júlí, þá elur hann
ungann á sílum, er hann veiðir, og er
unginn fullvaxinn í öndverðum ágúst-
mánuði. Sje sílferð mikil og vindar
vex unginn (kofan) fljótt, því þá er
hann kapp-alinn, en sje logn og lítil
sílferð verður eldið seinfara, því lund-
inn er latur í logni og á þá illt ineð
fiug. Stórthundrað kofna seljast að
göinlu lagi á 15 ál. og er fiðrið talið
þriðjungur verðs, en fuglinn reyttur
tveir hlutar. I sumum eyjum fást
inörg þúsund kofna. Fyrirhöfnin er
mikil, og tíminn dýrmætur um háslátt-
inn. Ilreinn ágóði verður hjer um
helft aflans.
Coghill hinn enski hestakaupmaður
er nú um Dali og Húnavatnssýslu að
semja við inenn um sauðakaup, sem
jeg skal segja þjer síðar frá. — Kjör-
þingið í Snæfellsnessýslu var haldið að
Görðum í Staðarsveit 13. þ. m. Þrír
buðu sig : prófastur E. Ku!d, Þórður á
Rauðkolsstöðum og kaupmaður Holgeir
Clausen. Kjósendur, sein komu á fund-
inn, voru um 200. Ciausen hafði
útlendan sið að afla sjer kjósenda, enda
færði það þann árangur að hann fjekk
á 2. hundr. (133) atkvæða og er nú
oröinn þingmaður Snæfellinga. Tíðin
og reynzlan gefa að vita hversu vitur-
lega hjer er valið. Jeg sje engar
skynsamlegar ástæður til þess að hafna
góðum og jalnvel ágætum, æfðum og
reyndum þingmönnum, og taka órevnd-
ann inann, opt „grunaðan um græzku“,
þótt gáfaður sje, sem heita má útlendur,
og mun þekkja lítið til ymsra aðal-
mála vorra. Mönnum geðjast illa að
þessari kosningu og eru byrjaðir að
skora á síra Kuld að bjóða sig í
Barðastrandarsýslu, því þeir vilja hann
fyrir hvern mun á þing. — í’ann 15.
þ. m. var kjörþingið að Hvammi í
Dalasýslu og var síra Gnðmundur á
Breiðabólstað kosinn þar í einu hljóði,
enda buöu sig eigi aðrir frain.
Egill Egilsson er kosinn þing-
maður Mýramanna og Grímur Thomsen
þingmaður Borgíirðinga. Eigi geðjast
tnjer að kosningu Mýramanna. Iljálm-
ur heíir ætíð reynst vel og óhyggilegt
að hafna honnm íyrir líttreyndan.
h’j prestar og sóknarnefndir muni gera
allt, er í peirra valdi stendur, til að
láta enga óhlýðni við hin nýju fræðslu-
lög smeygja sjer inn eða rótfestast nein-
staðar í landinu, pví öllum góðum mönn-
Tíðarfarið var hjer hið æskilegasta
fram að endir hundadaga. Tún spruttu
ineð bezta móti og töður hirtust mæta
vel. En þegar menn fóru að slá engi
voru allar þurlendar mýrar mjög
Míilasýslu, 20. sept.
Það þykir helzt tíðindum sæta,
hversu hraparlega tókst með kosning-
arnar hjer eystra, þar sem að eins að