Fróði - 19.04.1881, Qupperneq 3

1831.
F B 6 Ð T.
40. bl.
119
120
121
gora mönnum hægra fyrir að sækjakjör-
ping. pó ekki sje prengt að kosningar-
rjettinum, sem líka er einskorðaður í
sjálfri stjómarskránni. Höfundurinn bend-
ir lauslega á ráð til pessa og pykir oss
pað langtum betur tilfallið enn tvöföldu
kosningarnar. Nú eru að eins baldin
21 kjörping á landinu, en kosnir 30 ping-
menn, með pví 9 af kjördæmunum kjósa
2 pingmenn bvert. Yæri pað betra og
til nokkurs hægðarauka, að kjördæmin
yrðu gerð jafnmörg pingmönnum peim,
er kjósa skal, og hvort fyrir sig kysi
eigi nema einn. Eigi væri pað heldur
ef til vill ótiltækilegt, að skipta kjördæm-
unum í smærri deildir, svo einn eða tveir
eða prír hreppar yrðu saman um kjör-
annað á kjörping. |»ar sem svo er á-
statt, að margir kjósendur hafa álit og
augastað á einhverjum til pingmennsku,
en hann gefur sig pó eigi fram sjálfkrafa,
pá er peim innan handar að fara í tíma
á fjörumar við hann, og fá hann til að
gefa kost á sjer, ef hann er pá eigi ó-
fáanlegur til pess.
Vjer álítum, að petta mál sje mjög
hugleiðingarvert, og að í alla staði sje
æskilegt, að sem flestir góðir menn skoði
pað nú frá sem flestum hliðum. En
menn verða vel að hyggja að öllum kost-
um og ókostum, sem líklegt er að hver
breyting á kosningarlögunum geti haft í
för með sjer, og hrapa eigi að breyting-
unni.
ping, en að atkvæðin frá pessum smáu
kjörpingum í kjördæminu yrðu svo talin
saman á eptir. það sem lakast er við
pá reglu er pað, að ef kosningarnar
dreifast svo mjög, að ekki pingmannsefni
fær meira hlut atkvæða, pá verður kosn-
ingin ónýt og aptur parf að stefna sam-
an kjörpingum af nýju. pví eigi er ráð-
legt að brevta peirri reglu, að pingmað-
ur verði að vera kosinn með meira hlut
atkvæða. En ætli einhver afkjósendum,
svo sem peir nú gerast, yrði eigi latur
til að sækja kjörping hvað eptir annað
með fárra daga millibili? og ?ætli pá gæti
ekld enn borið að sama brunni og nú?
Væri sú tillaga höfundarins tekin
upp í kosningarlögin, að kjósa mætti (
jafnt pá, sem eigi hafa gefið kost á sjer, i
pá yrði pað auðsjáanlega til að dreifa
kosningunum enn meira, og pó einhver
maður, sem eigi hefir tjáð sig fúsan til
pingfarar, yrði svo kosinn með meira
hlut atkvæða, ef til vill eptir að tvenn
eða prenn kjörping hefðu verið haldin,
pá er eigi að vita, að hann vilji eða geti
tekið kosningu af einhverjum ástæðum,
sem honum geta vprið einum kunnar, þó
pær sjeu pað ekki almenningi. Sú á-
kvörðun laganna, að engan skuli kjósa
nema pann, sem hefir gefið kost á sjer
yrirfram, er mest gerð vegna kjósend-
nna, svo meiri vissa sje fyrir pví, að
eir purfi ekki að ómaka sig hvað eptir
Kafli úr brjefi úr Norðnrmúlasýslu.
]pú minnist á alpingiskosningarnar
í brjefi pínu og spyrð mig hverja við
Norðurmúlasýslubúar -—- sem einir eigum
eptir að kjósa — munum senda á alping.
|>að er nú raunar full ástæða til pess
að pú hugsir, að við sjeum búnir að bræða
petta með okkur í allan vetur, pví nógu
langan höfum við haft tímann til pess.
En hvort sem pað kemur til af frostun-
um sem gengið hafa og eldiviðareklu
eður öðrum orsökum, pá held jeg mjer
sje óhætt að fullyrða, að færri hluti
kjósenda sje enn búinn að bræða með
( sjer, hverja peir eigi að kjósa á ping,
i og að pví síðui' hafi fleiri lagt saman
til bræðslunnar.
Alla orsök höfum við haft til að liug-
leiða alvarlega petta efni, sem er svo
mikilsvarðanda fyrir land og lýð og sjer
í lagi fyi'ir okkur, sem í kjördæminu
búum. |>ó mest sje að líta á almenna
mannkosti og sönn hyggindi pingmanna,
svo við fyrsta álit virðist sem á sama
megi standa, af hrerju landshorni ping-
menn okkar • Múlasýslubúa sjeu, pá er
pó svo margt smávegis sjerstaklegt í
pessum afskekta landsfjórðungi, að jeg
tel okkur pað hreina og beina nauðsyn
að kjósa helzt nákunnuga menn, sem
bezt pekkja hvernig hjer hagar til; en
pá fáum við ekki svo auðveldlega nema
hjer heima hjá okkur. Gætum við feng-
ið góða menn til pingfarar innan kjör-
dæmis, pá mundi pað ekki einungis leiða
til pess, að peir gætu pá borið fram
eptir ósk kjósenda okkar hjei'aðsmálefni
á pingi, sem mörg geta verið bæði alveg
sjerstakleg og sum samtvinnuð öðrum
almennum málum, svo sem pegar ræða
er um brauðaskipun, búnaðarmál, jarða-
mat ef til vill, og ótal fleira — heldur
mundi sýslan hafa af pví gagn í aðra
stefnu. Hjer er ef til vill með minna
móti um almennan áhuga á pjóðmálum,
og pessum áhuga parf að fara fram,
en eitt sem til pess mundi hjálpa væri
pað, ef alpingismenn vorir byggju hjer
á meðal vor, og gætu iðuglega talað við
sýsluhúa um landsins og hjeraðsins gagn
og nauðsynjar, sjer í lagi bæði áður enn
peir fara til pings, og pegar peir lcoma
heim af pingi. Okkur er ekki nóg að
gera okkur einhverjar hugmyndir í okk-
ar horni um velferðarmál landsins, við
purfum að bera okkur saman við menn í
öðrum hjeruðum landsins til að jafna
og sampýða skoðanirnar, svo pær verði
ekki einstrengingslegar og sjervizkulegar;
en pessi samanburður gerist bezt á al-
pingi, par sem margir beztu menn af
öllum landshomum koma saman og lifa
saman unt tíma annaðhvort ár. Ef
okkar pingmenn eru nú úr okkar hjer-
aði, pá fara peir til pings með okkar al-
mennu hjeraðsskoðanir, par mæta pær
öðrum skoðunum annarstaðar frá, og
par standa pær sitt próf, sumar fá ef
til vill yfirhönd og verða álitnar góðar
og rjettar, aðrar falla aptur og stand-
ast ekki. J>etta parf almenningur svo
að vita undir eins. Honum nægir ekki
að eitthvað megi með lestri og ígrund-
un sjá um pað löngu síðar í alpingistíð-
indunum; við purfum að fá fljótan og
lifandi boðskap um pað aptur með ping-
manninum, sem fæstir ná til, nemahann
búi að staðaldri meðal okkar. þetta
er í mínum augum ekki lítilsvert atriði
til að vekja og halda vakandi umhugs-
un um velferðarmál landsins. Jeg er
A pessum ferðum sínum um ísland
'eyndi Rask að hvetja menn til að ganga
\ bókmenntafjelag, er hann hafði pá í
ggju að stofna. Tóku margir eigi illa
dir petta í orði kveðnu, en voru pó
fkstir vondaufir um, að pað gæti komið
að liði, pví peir sögðu: ,.J>jóðinni og
tungu hennar er alla tíð að hnigna, og
við pví verður ekki spornað“. ’J>essum
viðbárum var Rask vanur að svara hjer
um bil á pessa leið: „J>jóðinni hnignar
ekki, nema ef pjer hver um sig látið
henni hnigna, pjer, sem eigið að vera
samtaka að halda henni við og efla fram-
farir hennar. Málinu hnignar ekki held-
ur, nema pjer sjálfir látið pví hnigna og
afrækið pað. Ef pjer hafið hug og dug
tfl að reiða sverðið, pá fellur riðið af
af pví, og pað verður jafn hvasst og bjart
sem pað hefir nokkru sinni verið“.
Veturinn eptir að Rask kom frá ís-
landi, stofnaði hann hið íslenzka bók-
menntafjelag, og var stofnunarfundur fje-
lagsins haldinn 30. marz 1816. Var
Rask pá kosinn til forseta íjelagsdeild-
arinnar í Höfn, en hafði eigi pað em-
bætti á hendi nema til haustsins næsta
á eptir, pví pá hóf hann ferð sína í
Austurveg. Hann liafði fengið óríflegan
styrk til peirrar farar hjá stjórninni, en
örlátlegan styrk hjá höfðingsmanni ein-
um, Búlovv á Sanderumgarði á Ejóni.
Ferðinni var heitið austur á Indland, og
fór Rask fyrst til Stokkhólms, paðan til
Pjetursborgar, Moskow og svo paðan
suður og austur til Astrakan. Ferðin
um Rússland var ákaflega erfið og preyt-
andi; seinast í júlímánuði 1819 skrifar
hann frá landi Kósakkanna, að hann
hafi pá í meira enn prjár vikur ekki
fengið rúm til að sofa í og eigi smakk-
að heitan mat eða kaffi. J>ó er hann
alla tíð ópreytandi í pvi að stunda ætl-
unarverk sitt og lærir á pessari mæðu-
sömu ferð hvert málið af öðru, og öll
brjef hans eru fjörug og glaðleg. Eptir
petta hjelt liann til Tiflis og svo til Te-
heran á Persalandi. í pví landi mætti
honum ymislegt mótdrægt, og par sló
hestur hann fyrir brjóstið, svo hann beið
aldrei bætur af. Hann komst nú veikur
alla leið austur á Indland, ferðaðist par
um og lærði enn margar tungur. Hvar-
vetna var honum sýndur mikill sómi af
öllum, sem nokkra menntun höfðu, og
kosinn var hann til fjelaga í ótal lærðra.