Fróði - 15.12.1881, Blaðsíða 2

59. bl.
F B Ó Ð 1.
1881.
344
345
346
að eigi þurfi að verða stór munur á
lærdómnum, þar sem námstíminn er al-
veg jafn. J>að má sjálfsagt með góðum
rökum óttast, að tveggja ára kennslan
í smærri skólunum verði að eins „nafn-
ið tómt“ og „ekki nema kák,“ seni höf-
undurinn kallar það, en einmitt hið
sama má með jafngóðum rökum óttast
að því er til hins eina stærri skóla kem-
ur, þar sem kennslutíminn á eigi að
vera lengri. Mest er undir því komið,
að kennarar skólans, hvort sem hann
er einn stór, eða skólarnir eru fleiri og
smærri, sjeu góðir og kunni þá list að
kenna svo sem bezt má að gagni koma.
En það er eigi ætíð sá lærðasti, sem er
beztur kennari, og það er heldur eigi
ætíð, að veitingarvaldið, hver svo sem
hefir það í höndum, er svo heppið að
kjósa einmitt þann, sem bezt er fallinn
iil að gegna embætti því, sem um er að
ræða. Vjer höfum nú raunar fremur
skort á kennaraefnum til nokkurra bún-
aðarskóla, er stofnaðir yrðu í hendings-
kasti, og allir hjer um bil í einu, t. d.
6 á landinu, 1 í vesturumdæminu 3 í
norður og austurumdæminu, og 2 í suð-
vu'umdæminu, en þó höfum vjer nokkra
efnilega menn til þess að byrja með,
og raunar er lítil vissa fyrir því, hvei'j-
ir af þessum bezt væru kjörnir til að
kenna við hinn eina skóla, einmitt hið
sama sem við smærri skólana, hvorki
meira nje minna. Ef það gæti verið
umtalsmál að svo komnu, að einn skóli
yrði sóktur jafnalmennt úr öllum hjer-
uðum landsins eins og smærri skólarnir,
sem eigi er þó við að húast, þá mætti
sjálfsagt telja honum ymislegt til gildis,
fremur enn þeim, einkum að þvi er snert-
ir bókalærdóminn, þvi hann hlyti lík-
lega að geta orðið þar öllu betri og
fullkomnari. Aptur mundi þessu eigi
vera þannig varið með verkalærdóminn,
sem vjer gerum eigi minna úr eun bóka-
lærdóminum. Vjer setjum svo að í
hverjum hinna 6 smærri skóla væru til
jafnaðar 16—20 lærisveinar, og ættu
eptir því í hinum eina stóra að vera
199 120, ef hann ætti að skapa jafn-
mörg búmannsefni. Ætlum vjer þá, að
það \eröi eigi htlum vandkvæðum bund-
ið að kenna hverjnm einum í slíkum
hóp nógu nákvæmlega þau mörgu verk
og handarvik, sem nauðsynlegt er að
búmaður hjer á landi kunni. það yrði
ekki auðvelt að hafa nógu nákvæmt
eptirlit með svo mörgum, ef þeir ættu
að \inna allir í einu að jarðabótum, og
jafnvel erfiðleikaf á að fá þá skólajörð,
sem þannig yrði starfað að til algengra
umbóta ár eptir ár af hundrað manns.
þJó }iði enn þá lakara að kenna svo
mörguin saman fjárhirðignu og þesskon-
ar, sy° hver fengi nægilega mikið að
henni að starfa, til þess honum lærð-
ust verk þau, er þar að lúta ; hjer verða
eigi höfð svo stór bú. fótt skólabúið
yæri ferfalt eða fimmfalt stærra enn stærstu
hú eru nú hjer á landi, þá væri það of-
litið til þess, að 100—120 verkamenn
gætu fengið nóg verk að vinna, til þess
þeir iðkuðu verkin nægilega; því í að
eins tveggja ára búnaðarskólum , hvort
sem þeir væru fleiri eða færri, hlýtur
einmitt verkalærdómurinn að taka upp
mjög mikinn hluta af skólatímanum.
Oss er óskiljanlegt, hvernig Sveinn getur
hugsað til þess að hafa skóla sinn með-
fram gagnfræðaskóla, sem hann þó ger-
ir ráð fyrir, og kenna þar 2 eða 3 tungu-
mál, sögu, landafræði og s. frv. auk bú-
fræðinnar, það er að segja, þeirra at-
riða úr náttúrufræði og stærðafræði,
sem bóndanum kemur að mestum hein-
línis notum að þekkja, og þetta allt á
tveim árum, eður i mesta lagi þremur,
svo það verði eigi „nafnið tómt“ eða
„kák“, sem hann telur svo sjálfsagt við
smáskólana. Búsýslu, eða búskaparverk,
ætlar Sveinn raunar eigi að kenna á
vetrum, heldur að eins á sumrum. En
þótt sumarstörfin sjeu fleiri og breyti-
legri, þá hefir bóndinn þó yms verk að
vinna á vetrum, sem engan veginn er
lítilsvert að kunna og stunda vel. I
þessu landi má að jafnaði telja, að 7 af
12 mánuðum ársins sjeu vetur og jörð
frosin, að minnsta kosti er það svo norð-
an lands, og þessa 7 mánuði má hónd-
inn hvoi'ki sofa sem björn í híði, nje
eingöngu sitja yfir bókum. ]pó sumarið
eitt sje af almenningi kallað „hjálpræð-
istími", þá er einmitt nauðsynlegt að
gera hinn langa vetur einnig að hjálp-
ræðistíma. Allir munu kannast við,
hve mjög það er áriðanda fyrir bónd-
ann að kunna vel og stunda vetrarhirð-
ingu fjenaðar og gripa. Ef hver jarðar-
blettur þarf að fá á sumrin, ræktun
og áburð, sem honum hæfir til þess
hann gefi sem mestan ávöxt, þá þarf
engu síður hver einstök skepna að vetr-
inum að fá þá hirðing og fóður, sem á
við hennar eðli, svo hún geti gert sem
mest gagn; og á þessu landi væri það
ekki meira enn hálfur búskaparlærdóm-
ur, að kunna að rækta jörðina á sumr-
in, en ekki að hirða fjenaðinn á vetrum.
|>ó hjer sjeu eigi nefnd nema þessi tvö
aðalstörf, jarðrækt á sumrum og fjár-
hirðing á vetrum, þá er það ekki fyrir
það, að eigi sjeu ótal önnur smærri verk
og atvik, sem bóndinn þarf að stunda
sumai’ og vetur og jafnan að hafa á
vakanda auga, og í þessu er fólginn
eigi lítill hluti af góðri búmennsku og
bústjórn, svo það mætti sannarlena heita
„galli á gjöf Njarðar“, ef búnaðarskól-
inn eða búnaðarskólarnir eigi sinntu
A #
þessu. Asigkomulagið í þessu strjálbyggða
landi og ógreiða yfirferðar er allra ólík-
ast öðrum nálægum löndum, sem eru
þjettbyggð og greiðfær, í því, að hjer
verður hver og einn að leggja svo margt
á gjörva hönd, þótt hann geti fyrir hið
sama eigi orðið svo fullkominn í neinu
einstöku, sem menn geta orðið annars
staðar, þar sem auðveldara er að ná
sainan, og hver þarf þess vegna ekki
að leggja fyrir sig nema eitthvað ein-
staklegt og fábrotið. í þjetthyggðu
landi er óþarfi, og ef til vill óhagur,
fyrir bóndann að fást við aö byggja
sjálfur hús og skýli handa sjer og
skepnum sínnm, því ekki þarf langt
að sækja húsasmiðina. Hjer þar í
móti er þaö og verður fyrst um sinn
aö vera aðalreglan, að hver bóndi byggi
sjer hús sín sjálfur. Það mundi þvf,
meðal annars, eigi vcra óþarft, að
bóndaefnin læri að sprengja steina,
laga þá til og hlaða úr þeim trausta
veggi; því húsabyggingar manna, eins
og þær nú eru almennt í sveitum, eru
til mikils baga og ósóina fyrir landið,
þó margvíöa sje fyrir hendi bezta
byggingaefni og varanlegasta, þar sem
grjótið er. Vjer bendum hjer að eins
á þetta eina atriði, því þó húsagjörð-
in sjálf verði að miklu leyti að fara
fram á sumarmisserinu, þá er opt heut-
ugur tfmi á vetrum til að sprengja
kletta, laga til steina og ílytja þá að
sjer, og bændum vorum er mjög nauð-
synlegt að kunna að nota sem bezt
hinn langa vetrartíma til að fá þá af-
lokiö öllum þeim vcrkum, er þá verða
gerð, svo þau þurfi eigi að taka, þeg-
ar sumar er komið, tíma frá öðrurn
störfum, er rneð engu móti verða gerð
á vetrum.
Vjer sjáum engan veg til þess og
jafnvel eigi mikla þörf á því, að bún-
aöarskólarnir sjeu jafnframt gagnfræða-
skólar, eöa verji tíinanum til að kenna
það, sem til almennrar menntunar
heyrir; kennslan í hreinni og beinni
búfræði og búsýslu þarf að vera svo
umfangstnikíl, að ekki veitir af öllum
skólatímanuin til hennar sumar og vet-
ur. Á hinn bógiun höfum vjer nú
fengið góðan gagnfræðaskóla, og á síð-
asta alþingi var ráðgert að stofna þar
að auki eina 14 alþýðuskóla í hjeruð-
um til eflingar almennri menntun. Inn
í búnaðarskólann mætti eigi taka aðra
enn þá, sem þegar hefðu fengið svo
milda almenna menntun, sern svaraði
þvi, er kenna á f alþýðuskólunuin, og
ákjósanlegast væri, að þeir hefðu sem
ilestir gengið í gagnfræðaskólann á
undan búnaöarskólunum, því þá er meiri
von, að þeir hefðu góð not konnslunn-
ar í honum, þar sem óttast má, að
alveg ómenntaöir og illa undir-
búnir piltar hafi ekki hálft gagn af
búfræðiskennslunni, og að inenntunar-
skorfurinn Ioði leugi við þá. Að mennt-
ast, að læra það sem til almennrar
menntunar heyrir, er allt annað enn að
læra einhvern sjerstakan atvinnuveg.
Gagnfræðaskólinu er fyrir alla jafnt,
hvort sem þeir ætla að leggja fyrir sig
búnað, sjómennsku, handiðn, verzlun,
eða hvað; hann er undirbúningsskóli
fyrir hvern inann, sein vill vera mað-
ur með rnönnum; hann kennir engan
atvinnuveg, heldur býr menn jafnt undir
alla atvinnuvegi. En þegar þessura
undirbúningi er lokið, þá skdja leiðir,
þá fer hver að læra þann atvinnuveg
sem hann kýs sjer til að vinna sjálf-