Fróði - 14.04.1882, Page 2

70. bl
F B Ó Ð 1.
1882.
112
113
114
sem koma vildu upp hjá sjer fiskirækt.
Til pess að petta geti orðið almenn at-
vinnugrein parf einnig fjelagsskap og
samtök, og kæmu pá búnaðarfjelögin,
væri pau komin á, einnig í pessu tilliti í
góðar parfir.
J»ó jeg sje ekki á pví máli, að sam-
eina gagnfræðislega tilsögn við búnaðar-
skólana, af pví að jeg er bræddur um,
að hún dragi úr hinni verklegu æfingu og
tilsögn, og pó jeg sje ekki meðmæltur
mikilli bóklegri tilsögn á búnaðarskólum,
er pað ekki af pví, að jeg álíti hana ó-
nauðsynlega; pvert á móti álít jeg al-
pýðuskólana öldungis ómissanlega, og pó
alpingi hafi á pessu fjárhagstímabili lagt
einar 4000 kr. til alpýðuskóla, par sem
enn pá eru að eins 2 skólar, sem geta
heitið pví nafni á öllu landinu, annar á
Hvaleyri, en hinn á Eyrarbakka, pá
álít jeg að alpingi hafi hrundið pessu
máli mikið áleiðis bæði með pví að benda
mönnum á, hve stór og mörg skólahjer-
uðin eigi að vera og einnig hvað kenna
eigi við þá, svo nú er miklu hægra enn
áður fyrir menn að koma sjer saman um
pað, hvernig skólunum á að haga, svo
að von sje um styrk til peirra úr land-
sjóði, Nauðsyn og nytsemi alþýðuskól-
anna er tekið fram í ísafold í fyrra, og
pví ætla jeg ekki að taka pað, sem par
er sagt, bjer «pp aptur. J>að sem mest
á ríður, er að helztu mennirnir komi
sjer saman og gangi á undan, og pegar
peir hafa gert eitthvað fyrst, pá er
vonanda, að alpýða komi á eptir, og
leggi annað hvort með frjálsum sam-
skotum eða eptir niðurjöfnun, er hún
skuldbindur sig undir fyrir fram, sinn
skerf. Hugsanlegt væri, að nokkrir
efnamenn í einhverju skóluhjeraði, sem
væri verulega annt ura alpýðumenntun,
vildu leggja hluti í sjóð til að kaupa
skólajörðina fyrir, með pví skilyrði, að
fá borguð eptir hlutabrjefin 4g af aí-
gjaldi jarðarinnar.
|>að er bæði óskanda og vonanda,
að allir dugandi menn og góðir drengir
í landinu vilji styrkja petta málefni —
menntun alpýðunnar — bæði bóklega
og verklega, fyrst með ræðum og ritum
og siðan í verki og sannleika með
fjöri og fylgi og eindreginni samheldni,
á peim grundvelli, sem alpingi hefir peg-
ar lagt hyrningarsteininn í.
IJalamaður.
BÚNAÐAESKÓLAMÁLIÐ
austanlands.
J>að er nú orðið næsta mikið áhuga-
mál hjer austanlands, að koma sem
fyrst upp búnaðarskóla. Hið siðasta,
sem opinberlega var rætt um skóla-
stofnanina, var (eins og getur um í
blaði yðar) á fundi, er haldinn var á
Höíða á Völlum 30. sept. næstliðið haust
af þingmanni Norðurmúlasýslu, porvarði
lækni Kjerúlf. Voru peir Páll cand. á
Hallormstað og síra Páll í |>ingmúla
kosnir til að skora á sýslunefndir Múla-
sýslna, að halda sameinaðan fund svo
fijótt sem hægt væri, til að koma málinu
sem fyrst áleiðis; en fundarhaldið hindr-
aðist sökum þess, að tíð spilltist skömmu
eptir. Er óefað, að sameinaður sýslu-
nefndarfundur verður haldinn hið fyrsta
hægt verður í vor, til þess að ræða mál-
ið, og mun fundurinn að líkindum verða
opinn hverjum peim, sem vill sækja hann,
og verður sjálfsagt fjölsóttur. ]>ar verður
án efa kosin nokkurs konar frainkvæmda-
nefnd, af færustu og beztu mönnum sýsln-
anna, sem í sameiningu með sýslunefnd-
unum vinni að pvú, að skóbnn komist
flj ó tt upp og sje svo úr garði gerður, að
hann svari ætlunarverkinu.
þegar vjer íhugum, hversu mikil-
vægt atriði skólastofnanin er, sjer í lagi
fyrir Austurland, svo hlýtur sá, sem ann
málinu, að óska pess, að hún verði
sem fullkomnust og bezt af hendi leyst,
mikið vegna pess, að pað er í fyrsta
sinni á yfir púsund árum síðan landið
byggðist, að opinber skóli er stofnaður
fyrir Austurland, og ekki sízt vegna
pess, að pað verður skóli til að mennta
bændastjettina, sem aldrei fyrri enn ef
pað verður nú hefir átt kost á hjer á
landi, að afla sjer nokkurrar menntunar
í peim atriðum, sem sjer í lagi miða
til að efla landbúnaðinn og sjerstaklega
snerta velíerð hvers búanda og manns.
]>að er pví sannarlega gleðilegt,
mikilvægt og jafnframt vandasamt tíma-
bil í sögu Islands meðan stofnanir
búnaðarskólanna standa yfir, og þeir
eru að komast í pað horf, að mega
með rjettu nefnast: þjódarlicf 11 og
undirrót allra pjóðlegra framfara;
pví pað eru búnaðarskólarnir, að allra
peirra manna dómi, sem annt er um
velferð síns föðurlands.
]>að munu flestir játa pað vanda-
samt verk að stofna skóla, hvort sem
hann er vísindalegur eða verklegur, til
pess að hann verði að sem mestu gagni
fyrir land og lýð. Vísindalegi skólinn
er eigi bundinn við annað en pað, að
1 skipulag hans sje gott og hann sje hag-
anlega settur, svo hlut að eigendur að
jöfnu hlutfalli geti sótt hann eptir pví
sem kostur er á. Verklegi skólinn parf
ekki einungis hins sama, heldur parf
auk pess að taka tillit til pess staðar,
þar sem hann á að vera, og að sá staður
svari sjerstaklega peim kröfum , sem
skólinn útheimtir, einkum og sjer í lagi
þegar um landbúnaðarskóla er að ræða.
Samhliða pessu ætti öllum þeim, sem
standa fyrir pess háttar stofnunum, að
vera umhugað um, að sá kostnaður, sem
skólinn pyrfti að gera með framtíðinni,
yrði sem minnstur, án pess hann yrði
fyrir pað ófullkomnari í nokkrum hlut.
Jeg tek til dæmis: sá skóli parf meiru
til að kosta, sem stendur langt upp í
landi, en hinn, sem stendur við sjó, sökum
aðílutninga og hestahalds. Setjum svo,
að á skólanum væru 40 piltar, 2—3
kennarar og fleiri, allt að óOmanns, og
hann væri 2 dagleiðir frá verzlunar- J
stöðum, pá pyrfti skólinn að minnsta
kosti að eiga 20 hesta í allt til flutninga,
svo framarlega væri yfir fjallvegi að
fara og landslagi svo háttað, að ekki
væri hægt að aka á vetrurn. Af pessu
tiyti, að kosthaldið við skólann yrði
dýrara, og vera lærisveina á honum að
öllu leyti kostnaðarsamari, sem gerði skól-
ann óaðgengilegri fyrir efnalitla menn.
sem ef til vill yrðu að sitja heima sakir
| pess peir eigi gætu kloiið kostnaðinn;
■ par af flyti, að skólinn yrði eigi sóttur
. sem skyldi (og það ef til vill af þeim
. efnaðri); yrðu pví margir námfúsir og
gáfaðir menn að sitja á hakanum, sem
annars brytust í að kosta sig í skólanum.
Hinn 20. júní næstliðið vor var
sameinaður sýslunefndar fundur haldinn
fyrir báðar Múlasýslur á Miðhúsum í
Éyðaþinghá, til að ræða um þetta
skólamál og búa pað til pings. Virtist
allt lúta að pví, að Hallormstaður í
Skógum yrði búnaðarskólajörðin, ef hún
fengist hjá stjórninni, mest vegna pess,
að aðrar jarðir, sem stungið var upp á,
fengust eigi, sem pó virtust liggja betui'
við, jafnvel pó helmingi meira væri
boðið fyrir pær enn pær annars voru
verðar, vegna pess pær virtust betur
fallnar fyrir skólann.* Meiri hluti fund-
arins virtist vera á peirri skoðun, að
skólinn endilega yrði að vera einhver-
staðar í miðju Fljótsdalshjeraði, til pess
hann lægi sem bezt við fyrir báðar sýsl-
urnar að sækja hann. En þegar vjer
athugum, hvílikan fjarska kostnað ^kólinn
parf að gera árlega sökum örðugra að-
flutninga, hlýtur hver sá. sem er máhnu
kunnur, að álíta, að betra væri að hafa
skólann við sjó, pví pað er skoðan mín,
að skólinn purfi nauðsynlega að vera sto
ódýr sem unnt er fyrir pá, sem læra á-
honum; mun pað verða vinsælla, en pó
menn ættu einni eða tveimur dagleiðum.
lengra að sækja á hann einhverstaðar
frá.
Hvar sem skólinn verður settur parf
að byggja vandað hús fyrir kennara og
lærisveina. Sá kostnaður, sem flýtur af
því, ef pað sem til byggingarinnar parf
á að flytja langar leiðir, er ekkert smá-
ræði, en pað er pó það minnsta af kostn-
aðinurn. Svo parf að kaupa’20 hesta,
hvern að meðalverði á 100 kr., sem
nemur til samans 2000 krónum. Hvað-
an á að taka pær? Mjer finnst ekki
of tiltekið, að allar nauðsynjar til skól-
ans nemi hjer um bil 150 hestaburðum
yfir árið, mun pví eigi síður of tiltekið,
að hann eigi 20 hesta bæði til heima-
brúkunar og flutninga, par sem skóhnn
pyrfti eigi fleiri enn í mesta lagi 6—8
kesta, væru aðflutningar hægir. Elutn-
ingskostnaðurinn verður pví fyrir dags-
verk, hestahald og brúkun á hestum yfir
árið ekki minna enn 1000 kr. ]>etta er
tilfinnanlegur kostnaður, mikið af' pví að
komast mætti hjá konum að nokkru
leyti. Ætti öllum að vera umhugað um,
par sem í ráði er að stofna búnaðar-
skóla, að sneiða sig sem mest hjá öllum
óparfakostnaði. ]>etta er gild ástæða,
eptir minni ætlun, til pess að Múlasýslu-
búar hafi ekki sinn skóla í Hjeraði.
Breiðdalur er fögur sveit, par eru að-
flutningar hægir og jarðir nokkrar hent-
ugar fyrir búnaðarskóla. Á innsveit
Iteyðarfjarðar eru einnig jarðir nokkrar
ekki svo illa lagaðar til pessa, par á
meðal ein, sem sjer í lagi er vel löguð
fyrir skólastofnanina, bæði hvað túni og
útengi við víkur — pessi jörð er „Stuðl-
ar“, og fæst líklega til kaups hjá eig-
andanum, ef leitað væri. I Yopnafirði
eru vist margar og góðar jarðir, sem
vel væru lagaðar fyrir búnaðarskóla, og
vita menn eigi fyrri enn reynt er. hvert
ekki mætti fá par jörð undir skólann,
væri pað einnig einkar tiltækilegt, sök-
um pess að Yopnafjörður er mjög vel
lagaður fyrir jarðrækt, aðflutningar hæg-
ir og skammt á verzlunarstaðinn.
Eari svo að Múlasýslubúar verði ein-
ir um skólastofnanina, og engir arðrir
gangi í fjelag við pá að sunnan eða
norðan, efast jeg eigi um, að forstjór-
arnir setji skólann í einhverja af pess-
1) Svona erum vjer hjer fyrir austan
optast ófjelagslegir og á sundrungi,
pegar eitthvað á að gera, er til fram-
fara horfir. ]>að versta af öllu er, að
pað er allt of satt. J. E.