Fróði - 31.10.1882, Page 4

87. bl.
322
I E Ó Ð 1.
1882.
setnd um nafniö of, sem hann gefur staf-
myndinni œ. Hún er nú aldrei fram
borin öðruvísi en æ, og þvf vil jeg
ekki ætla, að hann sje svo ónærgætinn
um það, hvernig kenna skuli barni að
Iesa,aö hann ætlist til að barniö venj-
ist við þetta nafn og kveði t. a. m
svo að: emm, oí, eð—mæö, það mundi
vilja verða mojö; þá er lika auövit-
að, að kenna þarf barninu að nefna
y og ý sem i og í vegna framburðar
þess, sem nú er. En viti menn — Jón
virðist, þegar jeg gæti að orðunum
framan við „til kennarans8, telja hann
á að láta barnið nefna uí (ý), grískt
i (y) og oí (œ) — já, svei honum
þá, og kenni hann sjálíur sínum króg-
um lestur með þessum staíaheitum,
segjandi: djc, griskt i, err — dyr“.
— „Aðfmningamar um framburðinn
á útlendu stöfunum eru aö mestu fjar-
mæli ein. Nær heíði Jótu verið að
leiðrjetta greinina um e u í kveri Jóns
vinar síns. Þar segir svo, að cu sje
lesið sem au f þýzkum og latneskum
orðum. Hvernig nefnir hann þá t. a.
ra. nafnið Europa, sem cr komið til
vor frá Latínumönnum?“
— „Mikil er Jónskan í t’jóðólfi,
þar sein Jota segir, þá hann er aö
stritast við að úthúða 4. bls. í kveiiuu
yðar, að staíurinn e finnist hvergi í
allri bókinni. Ilann stendur þó þris-
var einmitt á sömu blaðsíðu. Svo
vel hefði ekki nema einuin inanui á
landi voru sagzt í bókafregn, og ræð-
jeg af þessum ummæluin, aö Jota sje
= Jón, og Józka = Jónska =
hundavað*.
— „Jota lýtir málið á kerinu Jú,
málið á kveri Jóns má yfir höfuð heita
gott, sem von var, en þó má þar finna
dæmi upp á ljótt og óhreint inál, t. a.
m. húsdýr fyrirtamin d ý r eöa
alidýr, þúsund hvorugskyns þrem-
sinnum (29. og SO. bls.), en svo rjett
á eptir kvennkyns, sem er rjett
„Læra u m tugabrot“ á 30. bls. er
klaufalega að orði koinizt. Málsgrein-
in á 42. bls. „g 11 d i r þessi regla
eigi öll orð“, mundi mega telja
dönskuslettu, eins á 27. bls. „beina-
grind, sem kjötið s i t u r utan á“.
— „Hvernig skyldi náttúrufræöing-
unuin lítast á þar sem Jón er að út-
lista það, hvað f u g 1 a r sje. jjSvo
heita þau dýr, sem lljúga f loptinu"
segir hann. Eptir því eru flugur og
fiðrildi líka iuglar. En dálítinn galla á
náttúrufræðislegum lýsingum bæta að
fullu hinar ágætn myndir, sem íylgja
til útskýringar (auglýsingamyndirnar
úr Skuld), sem eigi hafa annan galla
enn þann, að þær líkjast engri íslenzkri
skepnu“.
— „Ekki lízt mjer á heiliæðagrein-
irnar f kveri Jóns. „Ekkert er svo
áríðandi sem aö vera vel að sjer“,
segir þar á 44. bls. ösatt, hitt varð-
ar miklu meira, að vera góður dreng-
ur. það er meira vert, að vilja vel,
en að vita mikið og margt. Jeg
treysti til góðs ráðvöndum manni, þótt
323
fáfróður sje, en býst við illu einu aí
fjölfróöum níðingi. fað er ekki held-
ur nema hjóm af sannleikanutn, þeg-
ar Jón fer að leggja útaf greininoi:
„Gjör þú aldrei öðrum o. s. írv.“ á
44. bls. neðst. Hófuudur þeirrar lífs-
reglu telur annað boðorð fremra og
æðra, svo að hún er ekki hin háleit-
a sta lífsregla, enda hefir Jón ekki get-
að að sjer gert og afbakað orðin.
Honum er Ifklega annaö betur gefið
enn að prjedika siðíræði Krists. Staf-
rófskver hans mun vera þess eindæmi
og afbragð að þvf leyti, en engu öðru,
að jeg ætla að það sje hið fyrsta staf-
rófskver á íslenzku, er hvergi nefnir
Guð á nafn, og þó lætur hann svo í
f*jóöólfi, (því jeg efast ekki um að Jóu
og Jota sje sami maðurinn), sem hann
vilji vandlæta vegna guösorðs. En
hann kveður s í n a vísu, hann innrætir
börnunum sfna ást og viröingu fyrir
Guði með því að geta hans að engu“.
— „Jota gerir skop að því, að
staírófskverið sje kallað „Stafrófskver
handa börnum“. |>á sýndist mjer að
ekki mundi hafa veitt af, þó aö þess
heföi verið getið framan á kveri Jóns,
hverjum þaö var ætlað. Ef það er
ætlað börnum, þá er mjer óljóst, hvað
börn eiga að gera við vfsu Jónsá46.
bls. og jafnvel fullorönir líka. Að
minnsta kosti get jeg ekki fundið í
henni annað enn samtíning, meining-
arlaust rugl. Jeg þyröi óhræddur að
heita Jóni heilmiklum verðlaun-
um, ef hann gæti sýnt og sannað
skynsamlega merkingu í vísunui, færöri
til rjetts máls eptir því sein orð henn-
ar hljóða og hártogunarlaust. J>að er
varla ofsagt að kalla þaö „blygðunar-
leysi“, aö vera svo djarlur að leyfa
sjer, aö bera á borö fyrir menn til lest-
urs og náms handa börnum aunan eins
þvætting og lokleysu eptir sjálfan sig“.
Frb. Steinsson.
Um korngjöf handa fjen-
a ð i hefir ytírkennari herra Halldór
Friðriksson ritað góða og mjög ept-
irtektaverða grein í Isafold, IX. 22.,
er út kom 21. sept. p. á. Hetir hann
áður ritað um sama efni fyrir nokkrum
árum bæði í Norðanfara og J>jóðólti.
Eptir reynslu höfundarins þarf til
lóðurs 2 pund af rúgi eða rúgmjöli móti
7 pundum af góðri töðu, en af maís
ekki minna enn 2 pund móti 6 pundum
:óðu, eður 1 móti 3. J>etta inun og
'OJiua vel heim við reynslu bænda hjer
iyrir norðan. í þessum hjeruðum þurfa
uienn að gefa mjólkandi kú að rneðal
tali 6000 pund töðu á vetrinum, og vilji
eiuhver útvega sjer til fúðurauka eitt
kýrfóður af rúgi eða maís, því um aðr-
ar korntegundir er hjer varla að ræða
til þeirra hluta, þá þarf hann að kaupa
sjer full 1700 pund (8% tunnu) afrúgi
eða 2000 pund af maís. Eigi skepnur
að hafa góð not af kornfóðri, þá þarf
kornið að vera malað, eða þá að öðrum
324
kosti soðið, helzt hvorttveggja, því heilt
og ósoðið korn geta skepnurnar eigi
melt til fulls, og verður þeim því að
engu gagni nokkuð af því kornfóðri, sem
þeim er þannig gefið.
Hag bænda og heybyrgðum er nú
mjög viða svo varið þetta haust, að marg-
ir munu hljóta að lóga heliningi af fjen-
aði sínum, eða þar um bil, ef þeir eiga
að geta sett á hey sín með nokkurri
skynsemd, en það verða bændur þó jafn-
an að láta vera sína fyrstu og helztu
búskaparreglu, því sje hennar ekki gætt
vandlega, er öll velmegun bóndans í veði
og þar með líka sveitarfjelagsins og
landsins. J>ó víða sjeu eigi nein ráð til
að útvega skepnum annað vetrarfóður
enn hey, og menn verði því að fækka
þeim hlífðarlaust, þegar he_\in eru lítil
til að haustinu, þá er þó sumstaðar
vinnandi vegur fyrir allmarga að fá sjer
nokkuð af korni eður einhverju öðru til
fóðurdrýginda, og þegar svo hagar til
sem nú, ættu bændur sannarlega eigi
að vanrækja að safna sjer öllum þeim
fóðurauka, sem þeir eiga kost á. Við
sjávarsíðuna eru menn hjer norðanlands
teknir að hirða vandlega allan úrgang
úr fiski til að fóðra skepnur á með fram
lieyinu ; höfuð, dálkar, sporðar, uggar og
roð af fiskinum er gefið skepnum á vetr-
um annaðhvort blautt og brytjað niður,
eða þá þurkað og hert, en síðan barið
sundur í smátt með sleggju. Með einu
þundi af þannig hertum og börðum þorsk-
höfðum eða beinum álíta eptirtektasam-
ir búmenn að spara megi að minnsta
kosti 2 pund af heyi. Að salta þorsk-
höfuðin ný niður í ílát og gefa þau svo
brytjuð upp úr saltinu mjólkurkúm á
vetrnm með heyinu er og reynt að vera
mjög gott. J>á hafa og sumir tekið upp
á því, að jafna lítilræði af þorskalifur í
heyið, einkum þegar það er illt, og láta
hana brjótast i því eitt dægur, áður enn
heyið er getið J>ykir þetta mjög til
bóta. Sumstaðar á landinu, einkum í
Austfjörðum, er sagt að menn hirði eigi
þorskhöfuð eður annan þessháttar úr-
gang úr fiskinum, heldur láti einatt stór-
ar kasir af þessu úldna niður og maðka
í fjörunni. J>etta var og algengt hjer
við Eyjafjörð fyrir nokkrum árum, en
nú munu engin dæmi til slíks. J>egar
hjer hetir verið svo mikill landburður af
síld, að menn hafa eigi getað notað sjer
hana öðruvísi, hafa menn hirt hana til
gripafóðurs þurkaða eða saltaða. Eins
hafa ymsir gefið skepnum hákarl, þegar
hann hetir veiðzt að vetrarlagi.
Sem kunnugt er, rekur víða mikið
af þara upp úr sjónum á haustum og
vetrum, og hafa margir sjávarbændur
góðan styrk af því að láta skepnur sínar
gauga i fjörunni. En opt er það að
íllviðri, fannfergi eða frost bannar þetta,
eða þá að sjórinn skolar þaranum á
burt aptur. Mundi eigi vera ráð til að
hirða þarann betur, bjarga honum und-
an og geyma hann, svo hann gæti kom-
ið jafnara og betur að notum til fóður-
drýginda ? Um þetta væri vert að hugsa
og gera tilraunir til þess.
Útgefaudi ug preuUri: ISjöru Júussuu.