Fróði - 21.02.1883, Blaðsíða 3

Fróði - 21.02.1883, Blaðsíða 3
1883. I R Ó Ð 1. 96. bl. 67 ári ekki að eins aö komast af, heldur að 'haía full not af hverri skepnu sinni, eptir eðii hennar og eptir því sem til hagar á þeim og þeim stað í því til- jitl. Ilið fyrra er almennast, og er naumast rangt að segja að monnum hafi farið aptur með forsjá í því efni á sama tíma sem þeim heíir farið fram í mörgu öðru. í'etta er ekki nema eðlilegt, og þarí ekki að gera sjer margar hugmyndir um orsökina ; hún er einföld og augljós. Menn vilja og þurfa að efla arð búa sinna, en þeim er eigi ljóst, að því megi til leiðar koma neina á þenna hátt. Enn hefir árferði eigi verulega fælt þá, sem nú eru uppi frá þessu, fyr enn nú; er því von, aö dirfð manna með ásetningaua hafi aukizt. En nú, þegar á reynir, sýnir það sig, að með þessu lagi vant- ar bústofninn alla tryggingu. Margir eru fátækir eptir vorið sem leið, þó efnamenn væru áður. Þeir sem í vor voru sjállbjarga og björguðu þar að auki mörgum öðrum, það voru þeir, sem að undan förnu höfðu lagt kapp á að eiga árlega heyjafyrningar, sem ó- missandi ábyrgðarsjóð fyrir bústofn sinn; hafa þvf aldrei sett mjög djarf- lega á, en átt skepnur vel haldnar og arðgóðar. Jþaö hefir nú sýnt sig, að þetta eru beztu búmennirnir, og hefði slíkt búskaparlag veriö aimennt að undan förnu, þó má íullyrða, að enginn íellir væri orðinn. Meira að segja, þá mundi kvikfjárrækt og kynbætur á fram- fara vegi, og hagur manna á nokkurn veginn föstum lótum. En fæstir hafa komizt upp á þetta hingað til, og það er eðlilegt. Menn vantar kunnáttu til þess að gera hverja skepnu setu gagns- muna mesta, að henni er áskapað. Pað sern þar á vantar sjá þeir ekki ráð til að bæta upp með öðru enn meiri höfða- tölu. þó llestir vandi án efa hirðingu skepna sinna eptir því sein þeir hafa bezt vit á, þá getur það samt ekki orðið nein rjettnefnd kvikfjárrækt með- an menn almennt vantar kunnáttuna til þess. Þessi kunnátta sem útlendar þjóðir eru nú farnar að sjá sjer hag við, ætti eigi síöur að geta orðið til hagsmuna hjer á landi, því hjer munu suinarhagar fullt svo góöir sem f öðr- um löndum, ef ekki er ofsett í þá. fess ætti nú að mega vænta, að bú- fræðingar og búnaðarskólar fari smám- saman að útbreiða þessa kunnáttn; því munu menn taka fegins hendi; en fyrst og síðast ríður á, að menn leggi sjálf- ir stund á aö læra af reynslunni. Tvennt stendur kvikfjárræktinni þess utan mjög í vegi, heyskaparleysi og samtakaleysi. Við heyskaparleys- inu er sú bót áreiðanlegust, að fyrna hey í öllum betri árum og ríður eins á því í útigangssveitum. Með þeirri reglu gæti þær að öliurn líkindum orð- ið beztu kvikfjárræktar sveitiraar. Gras- vöxt eru menn farnir að bæta víða, og er vonanda að því fari fram ; en við óþurki, sem er heyskaparins lang- skæðasti óvinur, mun ekki annað ráð 68 enn að búa til súrhey. En menn ráð- ast ekki í það, þar sem svo rnikið er í húfi ef mistekst, nema menn sjái það til þeirra sem kunna. Talsverðu fje hefir verið variö tii aö kenua ostagjörð en því að eins þarf á henni að halda, aö mjólkin verði aukin, og til þess þarí að auka, bæta og tryggja tóöur- byrgðirnar Mundi eigi talsverðu fje verjanda til þess að senda búfræðinga um landið til að kenna súrheysgjörð ? Jú, vissulega. Er vonanda að inenn fari nú að sjá nauðsýn þess. Án sam- taka veröur kvikfjárrækt eða kynbótum ekki við komið til neinnar hlftar. Pó einhver bóndi setji forsjálega á fóður- byrgðir sínar, nýtur hann þess ekki neina að nokkru leyti, því hann verð- ur að bæta úr íorsjáleysi granna sinna, og þó hann setji sparlega í haga sína, verða þeir ekki aö kjarnbetri, er þeir bítast upp af annara skepnum. Vórn er víða erfið og óvinsæl. En hvort- tveggja er jafn nauðsynlegt, góö vetrar meðferð og góöir sumarhagar, ef kvik- Ijárrækt á að verða meira enn nafnið tómt, iljer þarf því samtaka, en þau fást ekki, svo hlít verði að, nema lög- gjöfin rjetti hjálparhönd. Nærri má geta, að það er ekki meiningiu að setja skuli búskaparlög. En hentug lög um sveitasamþykktir, studdar af innansveitar frainkvæmdarvaldi væru líkleg til að koma góðu til leiðar í þessu efni með tímanum. Gætu þær samþykktir náð yfir öll kvikfjárræktar- málelni. íær yrðu að vera svo mis- munandi, sem eptir ásigkomulagi kaun að vera nauðsynlegt, einungis að ekki komi hver í bága við aðra. Til að sporna við því, þyrfti líka að vera sett ákvörðun um sameinaðar samþykktir, er nái yfir þær sveitir, sem í þessu elni eiga saman að sælda. Br. J. §hitt atliugagrein, um almenna túnarækt. Eitað 11. nóv. 1882. Ilöfundar blaðsins „Fróða8 hafa í upphafi þess (10. jan. 1880) sett tvær aðalspurningar : BIIvað vantar oss?“ ^Hvernig getum vjer bætt úr því ?“ Til að gcta leyst úr þessum yfirgrips miklu og vandsvöruðu spurn- ingum, mæltust útgefendurnir til styrks af löndum sínum með Ijósum og þörf- um bendingum, og hafa nú margir orðiðtil að láta skoðanir sínar í ljós um ymislegt, er þótti greiða úr greindum spurningum. Meðal þessara inanna, hefir bóndi nokkur á Suðurlandi ráð- ist í að rita útgefendunuin álit sitt um alinenna túnarækt, sem prent- uð var í 43. blaði „Fróða“ (17. maf 1881). Vegna ásigkomulagsins, sem nú er í þessu efni — sein talsvert er þar drepið á —, var stungið upp á nauðsynlegri liðveizlu alþingis í því að vekja sjerhvern hlutaðeiganda með nokkrum leiðbeiningum og lagareglum, er ekki liði öldungis óátalið svo of al- 69 inennu, skaðlegu hugsunar- og hirðu- leysi aö eiga sjer hjer iengur stað. Á þetta fjellust 2 þingnefndarmenn í búnaðarlaga inálinu sumarið 1881, sem sjeö veröur í þingtíðindunum bls. i 049 — 1052, en að því atriði með 14 at- kvæðum mót 4. varð eigi gaumur gef- inn. Um afdrif þessi leyfi jeg mjer að inæla fáein athugaorð Framsögumaður búnaðarmálsins og raeiri hluti nefnd- arinnar virðast — því miður — hæla um of áhuga ahnennings á túnarækt- inni. Hjer á landi eptir því sem tún- in vittna sjálf og ómögulegt er að bera til baka, ef sannleikans er gætt. Á- lit búfræðinganna eru og sammála um það, að túnaræktinni sje meira eða minna mjög ábótavant, sem ekki verður held- ur borið á móti, þegar satt skal segja. Og ekki sýnist óliklegt, aö inarga inætti reka minni til, frá næstliðnum vetrum , aö hollara reyndist að eiga góða og mikla töðu og hcy enn ekki neitt handa skepnuin sínuin, til að forða þeim frá kvalafullum hordauða, og sjálfum sjer frá voðalegu eigna- tjóni, sulti og seyru, sem eðlilegum afleiðingum. f*etta hefðu allir fyrir löngu átt að hafa látið sjer skiljast, en sorgleg reynsla hefir gert áþreif- anlegt, að helzt of margir hafa aldrei hugsað alvarlega út í þetta lífsnauð- synja mál, heldur látið þaö ráöast sem verða vildi, án þess að leitast viö að hafa þá skynsainlegu fyrir hyggju, sem nauðsyn krafði. En — liðin tíð er horfin, og því er árangurslaust að á- mæla þeim mönnum, sem farið hafa vilt, og þess vegna ratað í þungar eignamissisraunir. Feir, sem hjer eptir hugsa uin að búa í þessu landi og vilja forðast frainkomnar ófarir, hljóta að verða fastráðnir í v i t u rl e g- um samtökum með að neyta trú- Iega allra sinna krapta sjálfum sjer og þjóðíjelaginu til viðreisnar og fram- fara, að því leyti sem í þeirra valdi stendur. Fó fátæktin hamli inörgum lrá að það geti orðið augljóst meir enn í smáinunum í senn. Fetta þarf að verða öllum Ijóst og ríkt í liuga und- antekningar- og undan færslulaust, sein almennt áhugamál; en til þess að þetta geti komizt lengra enn í o r ö sem deyja á vörunum og aldrei koma fram í sýnilcgu verki, þá get jeg ekki betur sjeð, enn óumflýjanlega sje nauð- synlegt að komi út milt lagaboð, er skipi fyrir uin það: 1. Að sjerhver sem hefir tún til af- nota sje skyldur til án nokkurs end- urgjalds, að sljetta áilega í túni því 1 □ faðro móts við hundruð og álnir scm jörðin er metin íil, en greiði annars 1 kr. til sveitasjóðs af hveiju hundraði, og álnum (sem umfram kynnu að teljast) sem heilu hundraði. 2. Að hreppstjóri með hreppsnefndar manni hafi árlega eptirlit á að sljett- an sje vel af hendi lcyst, og votti það í skýrslu til sýslumanns. 1*6113 væri að álíta sem nýja

x

Fróði

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fróði
https://timarit.is/publication/115

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.