Fróði - 25.04.1883, Síða 1

102. blað. AKUREYBI, MIÐYIKUDAGINN 25. APRÍL 1883,
- — ■ -- ■ ■- ------------------------------ ----- -------——--------------
133
liin nki og kirkju og
aðskilnað þeirra.
Eptir
Benedikt Kristjánsson,
þingrnann Noröurþingeyinga.
Trúarlíf vort og kirkju líf hefir
hin síðustu ár veriö í tölu þeirra mála,
sem blöö vor hafa hvað helzt haft að
umtalsefni sínu, enda veröur ekki aö
því fundið, aö „blaðaprestar* riti um
þessi mál, og láti prenta ritgerðir sín-
ar, um þau í húslestrarbókum sfnum,
er kirkjutíðindin voru ekki öðruvísi
enn þau voru, og urðu ekki langlíf-
ari enn raun er á orðin. Svo virðist
það og að öðru leyti í samræmi viö
samband það, sem þjóðkirkjan* hjer á
#) Stjórnarskrá um hin sjerstaklegu
málefni íslands, 5. jan. 1874, kveð-
ur svo að orði í 45 gr.: „Hin
evangeiiska lúterska kirkja skal
vera þjófikirkja á fslaudi*. í vís-
indalegum ritum er gerður greinar-
munur á kirkjuríki (Kirkestat) svo
sem rómverska kirkjan er í rótum
sínum, ríkiskirkju (Statskirke), þeg-
ar ríki og kirkja eru saineinuð undir
yfirstjórn hins æsta veraldlega drott-
in», svo sem ílestir munu ætla að
eigi sjer stað urn hina evangelisku
Jútersku kirkju í Danmörku, og
jafnvel þjóðkirkjuna á Islandi, og
þjóðkirkju (Folkekirke) þegar kirkj-
an er óháð ríkiuu, og skipar sjálf
öllum málum sínum, hvort heldur
er lagasetning, embættisskipun, eða
stjórn alls kirkjufjelagsins eður ein-
stakra safnaða. Arnljótur Ólafsson,
vel skygn maður og lögfróður, hefir
einn manna hreift því, aö þjóðkirkj-
an hjer á landi sje frjáls og óliáð
ríkinu og verðnr því ekki neitað,
aö engin ákvöröun er sú í 45 — 47
gr. stjórnarskrárinnar, er bendi til
þess að það sje ekki. Stjórnarlög
(Grundlov) Dana gefa skýlaust fyrir-
heit um nýja kirkjuskipun, Lögfróöir
menn ættu bezt að vita það, hvert
það hefir nokkra eða enga lagaiega
þýöingu í þessu efni, að ekki er
bætt aptan við 45. gr. þeirri máls-
grein : „Skipun þjóðkírkjunnar verð-
ur ekki ákveðin nema mcð lögum“,
og ættu þeir ekki að láta Ijós sitt
undir mæliaski vera. En hollast
er að fara ekki lengra enn vel er
fært.
134
landi er f við ríkið, að ritað sje um
kirkjumál f dagblööum vorum, þótt
þau megi fremur kallast veraldleg enn
andleg.
Pótt segja megi um þessar blaða-
greinir, að þær beri ekki með sjer
aö þær sje sprottnar úr djúpum og
frjóvum kristilegum jarðvegi, má samt
ætla, að þær sje ritaöar í góðum til-
gangi, og sprottnar af þeirri tilfinn-
ingu, að trúarlíf vort og kirkjulíf sje
öðruvísi enn það á að vera og getur
verið, enda þarf ekki svo mikla kristi-
lega glöggsýni til, að slíkt fái ekki
duiizt. Að öðru enn þessu, sem jeg
nú hefi fram tekið, má með sanni segja,
að skoðanir þeirra, sem um kirkjumál-
ið liafa ritað, hafi vitaö í ymsar áttir
Sumir hafa í þessu efni hrósað um-
liðna tímanum og trúarlífi því, sein
jafnvel til skamm* tíma hefir verið í
söfnuðum lands vors, og er slíkt að
virða sem ævagamla, alkunna venju
lundillra og þunglyndra manna, sem
gjarnt er að lasta nútímann og hið nú-
lega ásigkomulag, af því það er nú-
legt, en lofa hið umliðna, af því það
er umliðið, þótt þá vanti næga þekk-
ingu á þvf til að geta Iofað það.
Þessa skoðun sína byggja þeir á þeirri
reynslu, að menn almennt sje orðnir
ókirkjuræknari enn áður hafi verið, og
verður ekki borið til baka að svo sje,
en minnkaodi kirkjurækni getur, sem
ytri búningur trúrækninnar, alls ekki
verið óyggjandi sönnun fyrir þverrandi
trúarlífi*. Og þó hafa menn látið sjer
lynda þessa sönnun, og komið sjer
hjá því óraaki, að byggja dóm sinn á
því, setn hann þurfti að styðjast við,
til þess að geta álitizt á rökum byggð-
ur. Vjer hljótum að faílast á áfell-
isdóm þann, sem kveðinn er upp yfir
trúleysi þessara tíma, og bera kinn-
roða fyrir feðrum vorum og forfeðr-
um, ef hann værí byggöur, með góð-
um rökuin á því, að oss skorti kristi-
legan kærleika og sjálfsafneitun á við
þá. Reyndar er það ekki svo, að
jeg ætli að trúarlífi voru sje vel farið,
heldar virðist mjer sem það sje mátt-
*) Af skorti á kirkjurækni verðor, þeg-
ar bezt lætur, að eins dregin sú
ályktun, að sá sem er að henni
valdur, sje ekki hrifinn af kirkju-
lífi því, og helgisiðum sem nú eru,
en um trúrækni hans getur enginn
dómur orðið byggður á því.
135
vana og andalaust, en þannig hygg
jeg það hafi alltaf verið.
Hverjar eru þá orsakir þessarar
uppdráttarsýki hins kristilega trúar-
iífs ? Pessari spurningu hefir verið
svarað á ymsa vegu, og hefir mörguio
orðið það, að taka til þess sem hendi
er næst, og taliö það orsök sem er af-
leiðing, eða svo þýðingarlítið, að slíku
stórmeini fær ekki valdið. Noröan-
fari hefir meðferðis ritgerð : stil sókn-
arneínda, um hiö bágborna ástand
kirkjuiífsins“, eptir sSál4*. f>essa rit-
gerð má telja fyrsta í röð þess, sem
ritað hefir verið um trúarlíf og kirkju-
líf hjer á landi hin seinustu ár. í
grein þessari eru taldir þeir kostir prests-
ins, sein eiga að vera „hin kröjitug-
ugustu meðöl til að glæða trúar- og
kirkjulíf saínaðarins, og sem geri prest-
iun söínuðinuin ánægjulegii4 o. s. frv.
Því verður ekki neitað, að presturinn
þarf að hafa og á að hal'a að minnsta
kosti flesta af þessutn kostum ; sumir
eru ekki nauðsynlegir. En þessum
prestlegu einkennum er svo varið, að
prestlingor, sem vantar kristilega trú
og kristilegan kærleika, getur haft
þær til að bera. Enginn málsnild,
engin skáldleg fegurð, sem sprottin er
af náttúrugáfum lærdómi og menntun ein-
ungis, getur lífgað og fóstrað kristlegt
trúarlff. Slíkar ræður geta að vísu útveg-
að prestinum hrós, en þær vekja ekki
helga alvöru í hjörtum tilheyrandanna,
nje ótta og andvara í samvizkunni.
begar mál þetta er ekki tckið
frá dýpri og kristilegri rótum, enn
gert er, þegar litið er, svo að segja
cingöngu, á hina ytri lilið þess, þá
ætla jeg aö fullyrða megi með gild-
um rökum, að því sje engan veginn
ver farið hin síðustu ár, enn verið hefir
áður fyrri, en um hið innra verður
ekki dæmt. Þótt sumir geri sjer tíö-
rætt um „hneykslispresta4, sem mjer
kemur ekki til hugar að neita að til sjeu
á meðal „þjóðkirkjupresta“ þessa Iands,
þá verður ekki ineð sanni sagt, að
þeir sje fleiri cða verri enn áður. Jeg
lít svo á þetta mál, hvað sem aðrir
gera, að prestastjettin hafi fyllilega
fylgt tímanum og kröfum þeim, setn
roeð sanngirni verða gerðar til henn-
*)Sjá Nf. 20. ár, 13,—14. tölubl.
er hefir grein eptir „Sál“, sem rnun
eiga að bera það með sjer, að hann
hefir í spáinannahópinn komizt sem
nafni hans forðum.