Fróði - 25.04.1883, Blaðsíða 2

102. bl.
F R Ó Ð 1.
1883.
136
ar, eptir skipulagi því, sem hefir ver-
ið og er á ölluni kirkjumálum vorum.l
Gerið umhrcinsun f prestastjettinni!
takið burtu „hneykslisprestana*! Ný
kristin öld rennur ekki upp fyrir það;
trúarlífið fær ekki sanna, kristilega
lífsglæðingu fyrir það. Gerið einstak-
ar breytingar á kirkjulögunutn, svo sem
brauðalögin eru, safnaðalögin} lögin
um leysingu sóknarbands, um umsjón
og fjárhald kirkna! söfnuðurinn fær
ekki bót raeina sinna fyrir það. Hann
hefir enga von um heilsubót, eins og
nú er að honutn búið. Meðan hann
er hnepptur í fangastakki kirkjulegra
þvíngunarlaga, getur taugakerfið ekki,
nje mænurnar, eflst af heilsuafli heil-
ans (safnaðarins höfuðs).
Ekki þarf sjerstaklega að taka
frarn umtnæli 9Sáls“ um söng í kirkj-
um og ásigkomulag kirknanna. Eng-
inn getur borið á móti því, að þetta
hvorttveggja hafi mjög svo og allvíða
breytzt til batnaðar frá þvf er áður
var, og fyllilega fylgt tímanum. í’ar
er því ekki að Ieita að orsök til hnign-
unar trúarlífsins, og engrar verulegrar
viðreisnar trúarlífsins er að vænta af
ýtarlegri endurbótum kirkjusöngsins,
af kirkjuharmóníutn og skrautlegri kirkj-
um. Það sem í þessu efni verður
heimtað er það, að feguröartilfinning
safnaðarins meiðist ekki, og aö eigi
þurfi til þess að koma , að guðrækni
hans hylji fjölda þess, sem er Ijótt í
augum hans og eyrum.
„En B,andi tímans““, er hann svo
þýðingarlítill, að hann fái eigi valdið
trúleysi því, sem nú er orðið svo ríkj-
andi, eður er hann afleiðing en ekki
orsök þess ?“ Jeg verð að játa það,
að mjer hefir til hugar komið, að þeir,
sem hafa þctta orð f munni sjer, og
áfella þenna„anda“ sem trúarmorðingja,
liaíi ekki ljósa hugmynd um, hvað
þeir hugsa sjer með orðinu, hvílíkur
þessi andi sje. Ef það er hinn al-
nienni, ópersónulegi andi, svo sem atidi
vísindanna og menntunarinnar, mann-
kynsandinn, þjóöarandinn, sem við er
átt, þá getur engum dulizt, að ástandi
safnaðarins er illa komið, ef hann hefir
útrýmt heilögum anda, sem anda safn-
aðarins. Og jeg verð að vera á því
máli, aö allmikil brögð sje að því, og
að þetta valdi meinsemd kristninnar í
landi voru setn annarsstaðar. Mein-
setnd kirkjunnar er, rneð öðrum orð-
um, íólgin í því, að andi tímans, sem
er andi ríkisins og þjóðfjelagsins, hef-
ir verið skipað í sæti heilags anda í
kirkjustjórn vorri og lögutn hennar, og
þaðan hefir hann breiðst út yfir líí
safnaðanna. En ekki er aö hugsa til
að ráða bót á þessu tneini með því að
prjedika kiossfeið á móti þessum anda,
því ef sigurs skyldi auðið í þeirri her-
lerð yrði hvorki meiru nje betra til
vegar komið enn því, að inenningin
kæmist á sama, ef ekki lægra stig,
enn trúarlífið. Trúarlífinu yrði engu
betur farið fyrir það, þó þjóðarlífinu
væri hnekkt í þroska sínum og fram-
137
sókn. Eina ráðið er, að nema í burtu,
sem framast má verða, mótspyrnur
þær, sem reistar eru móti anda safn-
aðarins , sem enginn er annar enn
heilagur andi. Þessar táhnanir eru
tilhögun kirkjustjórnarinnar, kirkjulög-
gjafarinnar, skólinn og embætta skip-
unin, auk hinnar altnennu inótspyrnu,
sem er í hjarta hvers manns.
(Framhald).
Ií'rjettir iitlendar
(Eptir Bertel porleifsson.)
Kauprnannahöfn, 15. jan.*
Gambetta látinn! þetta voru þau
fyrstu orð, þetta var sú feikna fregn, sem
fyrstu stundir ársins 1883 þrumuðu um
allan heim. það var köld kveðja.
Jeg skal leyfa mjer að fara fáum orð-
um æfi Gambettu ; því fer miður að hvorki
þekking mín nje rúm í blaði yðar leyfir
að ræða svo um hana, sem vert væri.
Leon (Michel) Gambetta er fæddur
30. okt. 1838 í bænum Cahors á Suður-
frakklandi. Foreldrar hans voru fremur
fátækir af genuesiskum eður gyðinga ætt-
um. Faðir hans lifir enn. Ilann var
fyrst settur til mennta hjá Jesúítum. Var
hann mjög bráðþroska, og frábærlega
skýr og næmur. Síðan lór hann til Par-
ísar og lauk þar námi sínu með miklu
lofi. Ivomst bann þar fljótt í kynningu
við ytnsa merkismenn, er öllum fannst
mikið til hans koma, einkum mælsku
hans eldfjörs. þar varð hann fyrst skrif-
ari hjá frægum málaflutningsmanni La-
chaud. Gambetta bjó þá í Quartier latin,
þar setn flestir stúdentar búa, og lifa
kátt og dátt, var hann þá fremur fjelílill,
því hann fjekkst eigi til annað að vinna
enn að hlusta á ræður þingmanna allan
liðlangan daginn, svo var hann minnugur
að hann að kveldi gat haft þær upp all-
ar orðrjettar í hóp kunningja sinna i
veitingahúsi því, er þeir jafnan komu þá
saman í, og því næst hjelt hann sjálfur
ræður og lagði orðin í munn Júles Favre
og öðrum stórmennum, sátu þá ailir
höggdofa, er þeir hlustuðu á hann, það
var eins og hann yrði allur að eldi, orð
og hugsun ullu og ultu fram eins og eld-
tlóð, sem ekkert mátti stöðva nje kæla.
Uann var þá sofinn og vakinn i því að
tala og hneigja hug manna til lýðveldis,
og þrumaði á móti keisaradæminu. Op-
inberlega gerði hann það fyrst 1868 í
Baudinska málinu mikla, þar sem haon
átti að verja hinn ramma lýðveldismann
Delescluze; Delescluze sagði við hann
daginn áður: „Ungi maður, þú mátt
ekki bera við að verja mig, en berðu
sakir á sakbera mína , ef þú ekki
talar svo, að þú verðir settur í höpt
á meðan þú heldur ræðuna, þykir mjer
ekkert til koma“. Gambetta talaði svo,
*) Frjettir þessar bárust oss ekki fyr enn
20. þ m , þó ætlast hafi verið til að
vjer fengum þær með miðsvetrarferð-
inni. ‘- Ritst.
138
að pað nötraði allt í rjettarsalnum, bæði
menn og málleysingjar, dómurunum hverfð-
ist alveg hugur, og formanninum gleymd-
ist að taka af honum orðið, og þó dró
hann ekki af þar sem hann bar sakir á
keisaradæmið og hinn lögriftandi upp-
runa þess 2. des. Sýndi alla þess sví-
virðingu, og hversu þjóðin og hin helg-
ustu rjettindi hennar væru fótum troðin.
Slík orð hefðu engum öðrum haldizt uppi,
en á þenna andans og orðanna jötun
þorði enginn að leggja bönd, og Gam-
betta fór óheptnr úr rjettarsalnum.
Árið 1869 bauð Gambetta sig fram
til þiogmennsku. Var hann þá kosinn á
tveim stöðum í senn, bæði í París, þar
sem þeir Thiers og F. Lesseps kepptu
við hann og í Marseille þar sem 11. Car-
not hafði boðið sig fram. {>að þótti brátt
kveða að Gambetta þegar hann kom í
þingsalinn, og aliir höfðu á orði og jafn
vel fjandmenn hans dáðu hina voðalegu
mælsku hans.
5. maí 1870 hafði hann á löggjafar-
þinginu, þor og þrek til þess að halda
því hátt og sanna og sýna að lýðstjórn
væri sú einasta stjórnarskipun þar sem
þjóðvilji og vit næði fram að koma, og
það, þrátt fyrir að hann vel vissi að keis-
araliðar höfðu höfðatölu alla í þingsaln-
um.
f>egar Prússum var sagt stríðið á
hendur 15. júlí, heimtaði hann að fá að sjá
brjef þau sem farib hefði ríkjanna á milli,
og allt var á byggt en uggvæn þóttu, en
það vildi eður gat stjórnin ekki látið að
orðum hans; þó var Gambetta ekki með
þeitn 10 mönnum sem greiddu atkvæði í
móti tiltektum stjórnarinnar, en lagði þegar
13. ágúst það til að keisarinn yrði rekinn
frá völdum, og bar þungar sakir á meiri
hlutann, og bað þá þegja og skammast
sín. þegar múgurinn brauzt inn í þing-
salinn 4. sept. reyndi Gambetta að koma
á tauti nokkru með orðum, svo að ný
stjórnarskipun yrði með lögum innleidd.
en er hann sá að við ekkert varð ráðið
kunngerði hann öllum lýð, að nú skyldi
lýðstjórn vera á Frakklandi , og tókst
sjálfur á hendur að vera innanrfkisráb-
gjafi í því landvarnarráðaneyti er þá var
myndað. Sýndi hann ötulleik mikinn og
ráðkænsku í að verja París og sjá mönn-
um fyrir vopnum og föngum, þar sem
allt var áður þrotið þrek og vistir, en
borgin umsetin af ógrynni fjandmanna,
og aðflutningar allir bannaðir. það var
eins og hann hefði aldrei anuað enn hers-
höfðingi verið, hann var í öllu og all-
staðar, og varð ráð og afl úr öllu. Hefir
Moltke hershöfðingi Prússa síðar dáð mjög
hversu Gainbetta tókst að tala hug í menn
og gera alla, unga sem gamla, að vösk-
ustu vopnfærum mönnum, og blása inn í
þá sama eldinum, afliuu og ættjarðarást-
inni sem brann í sjálfnm honum.
Öllum mun minnisstæð för hans frá
París 9. okt sama ár, þar sem hann í lopt-
skipi sínu hló að hundrað þúsundum Prússa
sem mændu eptir honum og miðuðu á