Fróði - 28.04.1883, Blaðsíða 1

103. blað- AKUREYBI, LAUGARDAGrlNN 28. APRÍL 1883,
145
Um riki o$ kirkju og
adskíinað þeirra.
Eptir
Benedikt Kristj ánsson,
þinginann Norðurþingeyinga.
(Framh.) í „kirkjutíðindum fyrir ís-
land“ er ritgerð um ríki og kirkju.
samband peirra og aðskilnað“, eptir þ>.
Böðvarsson. Grein pessi er svo úr garði
gerð, að margur mundi hyggja, að höf-
undurinn hefði ekki ljósar hugmyndir
um málefni pað, er hann ritar um, pótt
hann ætli öðrum, er um það hafa ritað,
umhugsunarleysi og skort á athygli á
umtalsefninu. Jeg lít svo á, sem ritgerð
þessi sje svo einstrengingslega rituð, að
hún frá hugsunarlegu sjónarmiði sje mjög
ljettvæg, og verði fremur til að hylja
sannleika málefnisins, enn hirta hann;
fremur til þess að villa alþýðu manna í
máli þessu, enn til þess að leiðrjetta.
J>að lítur svo út, sem höfundurinn geti
ekki hugsað sjer neina samvinnu milli
ríkis og kirkju, ef ríki og kirkja hafi,
hvort fyrir sig, sjerstaka stjórn og lög-
gjafarvald. J>að lítur svo út, sem hann
ímyndi sjer að ríkið, að þjóðfjelagið,
verði hundheiðið, ef kirkjustjórn og kirkju-
löggjöf, er ekki í sömu höndum og rík-
isstjórnin og hin borgaralega löggjöf.
Og gerir hann sig þá ekki líka sekan í
því vantrausti, að kirkjan hrynji, kristn-
in líði undir lok. ef hún er ekki reirð
saman og studd af nauðungarlögum
ríkisins? Ef svo væri, hlýtur hann að
hafa gleymt því, hver andi kirkjunnar
er, eður ímynda sjer, að það sje hinir
veraldlegu drottnar einir og löggjafar,
sem slíkir, er veittar eru hinar nauð-
synlegu náðargáfur, kristni Guðs til upp-
hyggingar. Jeg get ekki verið greinar-
ritaranum samdóma um, að það sje
sprottið af „óljósri hugmynd um um-
talsefnið"’ , að trúmaðurinn heldur , að
kristnin eða kirkjan verði þá fyrst í fullum
blóma, þegar hún er laus við þá „óáreiði-
legu ósönnu limi*, sem hið veraldlegavalc
neyðir upp á hana“. Ekkert er eðli-
legra, enn að trúmaðurinn hugsi svo með
vel yfirlögðu ráði, því hann játar af
lijarta þriðju grein hinnar postullegu
trúarjátningar, og honum kemur ekki
til hugar, að hið veraldlega vald sje
*) Er ekki átt við kirkjulega einbættis-
menn, og þar á rneðal presta , sem
þann dóm eigi skilið?
146
úað bjarg, sem höfundur trúar vorrar
kvaðst reisa kirkju sína á. Svo er það
og á hinn bóginn eðlileg hugsun hjá trú-
leysingjanum, að kristileg trú líði undir
lok, þegar ríkið hættir að styðja hana,
af því hann álítur trúna einberan hje-
góma og heilaspuna. En það get jeg
ekki skilið, og því get jeg ekki trúað,
að sá maður sje trúmaður, sem hefir
sömu skoðun á þessu og trúleysinginn,
nema hann játi, að kristinndómur sá,
sem er í ríkiskirkjunni, sje enginn sann-
ur kristinndómur, og ekki nema nafnið
tómt. En þá er ekkert að missa, og
iá eru viðurkenndir ókostir einir , er
samfara sje hinu núveranda sambandi
ríkis og kirkju.
Jeg minnist þess ekki, að þeir sem
ritað hafa í blöðum vorum, um aðskiln-
að ríkis og kirkju, hafi gert sig bera að
afneitun kristilegrar trúar, því það er
annað mál, þótt þeir hafi ekki verið á-
nægðir með kristinndóm þann, sem er
hjer á landi, nje kirkjuskipun, og virð-
ist því svo, sem greinarritarinn berjist
við ímyndaðan draug. J>að ætti öllum
að vera ljóst, og það ætti hver maður
að gera sjer Ijóst, sem það er enn ó-
ljóst, að sá aðskilnaður ríkis og kirkju,
sem um er verið að ræða, er: „rjettur
aðskilnaður á hinu andlega og verald-
lega valdi, og friösamlegt samband milli
þeirra, þannig að ríki og kirkja, án
þess að vera sameinuð, stefni að því
takmarki, að efla farsæld og f'ullkomn-
un. Ríkið vinnur fyrir þetta líf, kirkjan
fyrir þetta líf og hið koinanda. Og af
því ríki og kirkja eru alveg ólík í eðli
sínu, og hafa alveg ólík ætlunarverk,
þá verður aðskilnaðurinn að vera ekki
einungis fólginn í því, að hin ytri kirkju-
skipun, stjórn og löggjöf sje óháð rík-
iuu, heldur og í raun og veru*. Um-
burðarlyndi í trúarefrium á ekkertskylt
við þetta mál, enda kveður stjórnarskrá-
in svo á í 46. gr. „Enginn má neins í
missa af borgaralegum og þjóðlegum
rjettindum fyrir sakir trúarbragða
sinna**, og ætla þó flestir, að ríkis-
*) Höfundurinn segir það skýlaust, að
„þjóðíjelagið“ sje hið „æðsta samband
manna á jörðu“. Málsgrein þessi
hlýtur að vera sprottin af trúleysi eða
óskiljanlegri hugsunarvillu. Kristnir
menn segja hiklaust, að kirkjan sje
hið æðsta samband, æðsta samfjelag.
**) þegar þess er gætt, hve yfirgripsmik-
ii þessi ákvörðun er gerð, þar sem
147
kirkja sje hjer á landi, að minnsta kosti
er ríki og kirkja sameinuð enn sem
komið er.
þegar verið er að ræða um aðskiln-
að ríkis og kirkju, þá fer því mjög fjarri
— jeg tek það upp aptur — að kristin
trú eigi að afmást, svo ekki sje eptir
nema heiðið ríki eða þjóðfjelag, ellegar
að öðrum kosti, að hið veraldlega ríki,
eða þjóðfjelag, eigi að hverfa inníkirkj-
una, sem þá vrði að kirkjuríki. J>að
liggur miklu freinur í orðinu sjálfu: „að-
skilnaður“, að gert er að sjálfsögðu ráð
fyrir samhliða tilveru ríkis og kirkju,
og þótt ríki og kirkja sje aðskilin, svo
að hvorugt sje öðru háð, er að gera
ráð fyrir sambandi nokkru þeirra á
milli, sem báðum má til góðs verða, og
hvorttveggja ætti því að kjósa. Enginn
getur neitað því, að kirkjan, sem sýni-
legt fjelag hefir veraldlegar og stundleg-
ar þarfir, og í þessu tilliti væri ákjós-
anlegt og sjálfsagt, að ríkið veitti henni
aðstoð sína; enda yrði ekki sagt, þótt
svo væri, að ríkið gerði það fyrir ekki
neitt, því kristin trú gerir þegnana að
góðum þegnum (þegnlega), um leið og
hún gerir þá að sönnum borgurum föð-
urlandsins á himnum. J>að er auðvitað,
að þetta samband ríkis og kirkju, þarf
að ákveða með lögfestum sáttmála.
Margir mundu nú ætla, að ekki
þyrfti að umsteypa svo mjög, og frá
rótum, kirkjuskipun vorri, að ríki og
kirkja væri aðskilin, og ímynda sjer að
nægja mættu lagabætur í einstökum
greinum, svo sem greinarritari vor gerir
ráð fyrir í niðurlagi greinar sinnar, og
er ekki mótfallinn, og sem þegar hefir
gert verið í ymsu hjer á landi hin síð-
ustu ár, og að framan hefir verið ávik-
ið. Til þess, að þessi aðferð sje viðeig-
andi og fullnægjandi, verður undirstaða
kirkjuskipunarinnar að vera rjett, ann-
ars væri slíkar lagabætur, að sínu leyti
ekki annað enn aðgerðakák til bráða-
engin tiygging er fyrir því í lögum,
að ráðgjati íslands, og alþingismenn
vorir, sem hafa á höndum setning
kirkjulegra laga, sje í raun og sann-
leika játendur kristilegrar trúar, nje
heldur landshöfðingi, sem veitir flest
prestleg embætti: liggur í augum
uppi, í hve óvænlegt horf lagasetn-
ing kirkjunnar er komin og skipun
prjedikunarembættanna. |>etta rjett-
arástand mætti og virðast votta um
helzt of mikið umburðarlyndi í trú-
arefnum.