Fróði - 25.11.1884, Blaðsíða 1

141. lilað. AKUREYRI, JjRIÐJUDAGrHSIN 25. NÓVEMBER 1S$4.
241 242 243
„Hollt er lielma lnad“.
(Niöurl.). Vera má aö mönnum þyki
þaö vera ötímabært aö tala um stein-
byggingar á íslandi ineðan aö sveitar-
búskapurinn allur stendur á svo veik-
mn fæti eins og nú á sjer staö, en þó
þaö geti ekki orðiö almennt þá gæti
þaö þú veriö hugvekja fyiir nokkra,
sem til þess heföu bezt ráö; og hvaö
sem því líöur þá ættu menn uö hugsa
um þaö aö vanda húsabyggingar hjá
sjer úr hvaöa efni sem þær cru, sem
bezt, sjá um aö gera grunninn bæöi
fastan og þurran incö lokræsuin f kring-
um húsin og meö því aö grafa niöur á
fastan grundvöll og bera þar grjót
ofan f, einnig að hlaða veggina sem
mest úr þurru toríi, og má hlaða all
stæðilega veggi úr grjóti og vel þurru
torfi, þar sem ekki er mjög örðugt til
aðdrátta yröi einnig betra að byggja
meira af timbri, ef óhægt cr að fá
grjót heldur enn nú tíðkast.
Það mun nú því miöur vera
venjulegast að láta vatniö, þetta nátt-
úrunnar þarfasta efni ráöa sjer sjálft og
spilla eins og það vill verkast á jörð-
unni, heldur enn að gcra sjer far um
«ð afstýra þvf að það geri mönnum
tjón og því síöur að nota það nema
til matar og drykkjar og þvotta. Vatn-
ið hefir í sjer fólgið mikinn vinnukrapt
sein víöa mætti nota til mikils gagns,
og á stöku stað er það haft til að
hreyía malkvarnir sem optast eru samt
f^ólagi og gera ekki hálf not við það
sem verða mætti. En vatniö bæöi^í
ám og vötnum og lækjum gæti einnig
verið bústaður mestu nægðar af fisk-
um, og þetta sá Hanson einnig, svo
þegar hann haföi ekki hjá sjer neitt
vatn eða á, þá bjó hanu sjer til ali-
polla íyrir fiska. Allir finna til kuld-
ans eg gróðurleysisins hjá oss, sem
hamlar grasvextinum og gerir oss svo
örðugt fyrir að halda nægan hvikíjen-
að, en miklu síöur er kuldann að ótt-
ast fyrir þessa vatnabúa, og geta þcir
haldiö góðu lffi þar, sem þeir hafa
uóg viöurværi, ef þeir að eins ekki
veröa svo aðkreptir af klaka, að þeir
frjósi við botninn.
Þaö eru nú liðin ineir enn 30 ár
síöan erlendar þjóðir fóru fyrir alvöru
að leggja sig eptir fiskirækt, sem nú
er orðin algeng um allan siðaðan heiin
og sem hvervetna reynist mjög vel.
það gegnir því allri furðu að enn þá
skuli ekki vera gerð hin allra minnsta
tilraun hjer hjá oss með þenna aiðsama
atvinnuveg, það er þó ekki af því aö
oss vanti vatn, þaö er valla nokkur
jaröarskiki, sem ekki hafi læk eða tjörn,
sem ala mætti f fiska og víða hvar eru
bæði stærri og smærri ár og fljót og
vötn, og þó að þetta allt vantaði þá
inætti eins og Hanson geröi búa sjer
til alipolia hcima hjá sjer; þvi víöast
eru til nógar mýrarnar til að grafa f
polla og nægar hreinar og tærar upp-
sprettur til að veita vatni f pollana.
Dagblöð vor hafa að kalla alveg þag-
að um þessa nytsömu uppgötvun og
það er aö eins ein ritgerð um hana á
voru ináli í tímariti hins íslenzka bók-
menntafjelags 2. árgangi 2. hepti eptir
landfógeta Árna Thorsteinson og á
hann miklar þakkir skyldar fyrir hana,
cn þó hún sje komin út á prent fyrir
3 árurn sjezt ekki að henni hafi verið
mikill gaumur gefinn til þessa. líit-
gerð þessi sem er mjög vel og greini-
lega samin talar fyrst um laxkynjaöa
fiska, um eölis háttu þeirra og hvernig
að mætti hjálpa þeim til þess á yms-
an hátt að ganga upp í árnar og
tingast. Hann tekur íram þessi atriði.
1. nLax“ og sjóbirtingur gengur ávallt
eða vanalega f hið sama fljót og hann
hefir alist upp í. 2. Fiskar þessir
leggja allt til holda og mest til vaxtar
í sjónum, dvelja að eins í fljótunuin
um stund og njóta þar minni fæðu.
Af þessu leiðir, aö sjer hvert fljót, sem
er laxgengt, getur tekið á móti meira
af laxi tii styttri dvalar, en af silungi
eða bleikjum, sem eru í vötnunum alia
æfi sfna. Þar næst má af laxinum
veiöa, þegar hann gengur úr sjó svo
mikið, sem vera skal, ef aö eins við-
komunni er borgið. 3. Sjer hvert fljót
veröur að haía næga viðkomu. Hún
fer eptir því hve ríkuleg gotstæði eru
f ánni og þarf að verða full ásett á
þau á hverju hausti. Æti þaö sem
ungviðið þarf, mun tæplega vanta.
Gotstæði má bæði bæta auka og jafn-
vel byggja, ef þess er gætt, sem fisk-
arnir eru vanir að kjósa sjer sjálfir í
því eíni. 4. Þar sem lljót ekki eru
laxgeng söknm fossa eöa straum hörku,
eiga inenn aö gera íljótið laxgengt svo
langt sem verða má með mannvirkjum,
bæði með laxastigum, með því aö veita
því eða greinum úr því, meö því að
sprengja fyrirstööur o. s. frv. í’ar
sem ár renna í vötn og líklegt er, að
þær geti tekið við laxi, er rjett að
flytja lax í þær, svo framarlega sem á sú
sem rennur úr vatninu er laxgeng.
5. Laxinn þarf iriðunar við rjett á
undan og meðan á gotutímunum stcnd-
ur, en ekki eptir hann. Sjerhver
lirygna sein dreginn er, hefur 1000
hrognkorn fyrir hvert pund, er hún
vegur, og meö þvf skeröist viökoman.
Menn eiga sem mest aö útrýma þeiin
dýrum, sein lifa á fiskunutn sjálfum og
hrognum þeirra, og þar seui því verð-
ur viö komið reyna til þess að auka
æti fyrir ungviðiö. 6. Hinum gotnu
hrognum og ungviöum er mikil hætta
búin af vatnagangi, ísalögum og fl. Á
mörgum stööum mætti gera mikið er
varnaöi þeim, t. a. m. búa til afræsi
viö hrygningarstaðina, dýpka þá þar
sem þess þarf, eða gera lón sem lax-
ungarnir geta lifað f.
Fað sem mest ríður á fyrir þá,
sem eiga veiði f ám eg vötnura, er að
þekkja vel eöli og lífsháttu fiskanna.
Ef menn afla sjer þcirrar þekkingar,
og láta sjer eins annt um þá og bú-
mennirnir um skepnurnar eða varpeig-
endurnir um íugiana, má f hendi sjer
með skynsamleguin ráðstöfunum og
framkvæmdum auka fjöldann, vciðina
eða aröinn“. Með þessuin aðalatrið-
um og bendingum endar höf. að tala
um æti hinna laxkynjuðu fiska, og hefi
jeg tckiö þau hjer upp fyrir þá sem
ekki hafa tfmaritiö, sem hver maöur
ætti að eiga. í öðruin kafla talar hann
um fiskiræktina og lýsir uppruna henn-
ar og útbreiðslu og svo öllum áhöld-
um og aðícrð viö hana, sem hjer yrði
of langt enda er óþarft, því þeir sem
þessu vilja nokkuö sinna, verða að afla
sjcr nákvæmar þekkingar á því öllu,
sem til þess heyrir, og er lýsing hans
á því mjög ljós og greinileg, cn þó
vantar til þess að allt yrði full ljóst
að það væri sýnt með myndum. En
höf. tekur það íram, að það sje erlend-
is álitið að nauðsyn beri til þess, að
þeir sem vilja klekja út fiskum fái
fyrst persónulega tilsögn, því ef raenn
fara eptir lýsingum og það þó þær
sje mjög nákvæmar, þarf ekki mikið
út af að bera eða koma fyrir svo að
misheppnist til raun sú, sem annars
hefði getað tekist vel. Uin kostnaðinn
við fiskiklakið talar höf. en segir
að úr því sje ekki hægt að lcysa.
Tilfæringarnar sjálfar kosta ekki mikið
ef um lítiö fiskiklak er að gera og iná
auka það með því að fjölga jútklax-
hossum, sem ekki er mjög mikill kostn-
aðarauki. Hinn mesti kostnaður ligg-