Fróði - 25.11.1884, Blaðsíða 2

141. bl
I R Ó Ð l
1884.
244
ur fólginn ( því aö ná vatnsrennsli í
út klakið, laga jarðveginn í kringum
það ef þarf, byggja htís yfir og svo
stöðagt eptir lit. A einutn stað talar
hann um lítið fiskiklak í Vebjörgum
sem útklakshúsið yfir kostaði 1300
krönur og aö fjelagið hafi árlega haft
400 til 1200 kröna til umráða til
framkvæmdanna en það hafi klakið út
minns 250,000 eggjum á ári, á lfk-
lega að vera 25,000 á ári þvf hann
getur um að það hafi sfðustu árin
klakið út 30—40,000 á ári. Nú
skyldum vjer gera ráð fyrir að búend-
ur, sem veiði ættu í einni á gengu í
ljelag til að stofna laxaklak. t*eir
fenga kostaö mann af landsjóði til
Noregs til að Iæra aöferðina, enn frem-
ur fengju þcir til láns 4000 kr með
6g rentu og afborgun f 28 ár til að
koma upp stofnaninni. Því næst
byggju þeir sjer til reglugerð bæöi um
tillag hvers eins og hve mikinn hluta
að hver ætti í veiöinni og legöu þeir
allir til 1200 krónur til samans á ári.
Nú skyldu þeir fyrsta áriö geta klakið
upp 30,000 löxum og seldu af því
helminginn fyrir 50 kr. þúsundið af
laxaungum, en hinum 15,000 hleyptu
þeir f ána. Því næst kæmu þeir upp
60 — 70,000 árlega til jafnaðar og
seldu af því helminginn með sama
verði, gætu þeir þá hæglega verið
búnir aö ná upp tilkostnaði sfnum og
nokkuð betur og samt. ef vildu, aukið
dálítið stofnanina. Nú færu þcir að
veiða eptir 5 ár og þó vjer ekki setj-
um að þeir veiddu nema 10,000 laxa
á ári sem vægju 12 pd. hver eða
120,000 pd. og reiknum hvert eins og
til búmatar eptir nú gildandi gangveröi
yrði það samt 30,000 krónur urn áriö
og er þetta svo lágt reiknaö, að valla
er að efa aö svona mikiö fengist og
meira fyrir hann gefið og sjer uiaður
þá, að engin atvinna getur jafnast við
þetta hjá oss.
Jeg hefi nú sett þcssar bendingar
fram til þess að menn gefi þessu
málefni gaum en „Björn bróðir geri
betur“.
n—4.
Akureyri 25. nóvember.
21. þ. m. Iagði hiö sfðasta verzl-
unarskip hjeöan. 17. þ. m. kom kaup-
skip til Húsavíkur, haföi veriö 47 daga
á leiöinni, og fengiö hrakning vcstur
fyrir land. í þessum mánuöi hafa
þeir látist: Viiífús Gunnlaugsson óðals-
bócdi á Hellu á Árskógsströnd og
Benedikt Árnason fyrrum hreppstjóri
og bókbindari á Gautstööum á Sval-
barðsströnd, 82 ára gamall.
Á skóla Guðinundar Hjaltasonar,
sem haldinn er f barnaskólahúsinu, eru
nú 24 lærisveinar, flestir úr Þingeyj-
arsýslu. Jens IJóhannsefl, danskur
iiiaöur, kennir dönsku, reikning og
245
Ieikfimi á skólanum, en Guöir.undur
kennir aðrar námsgreinar.
UM
trúbragðafrelsi hjcr á landi.
eftir
Arnljót Ólafsson.
|>að er alkunnugt, að margt befir
ritað verið nú hin síðustu árin um trúar-
frelsi, eðr réttara sagt, um trúarófrelsi
hér á landi, um hreyfíngar þær er orðið
hafa útaf veitíngu flólma í Reyðarfirði,
og um aðskilnað á ríki og kirkju. í
mörgum af ritgjörðum þessum, en þn
einkum 1 þeim er heimta meira trúar-
frelsi eðr þá aðskilnað á ríki og kirkju,
er mjög svo kvartað nm deyfð og doða
í trúarlifi manna, og því heimta höfund-
arnir meira trúarfrelsi* sem læknismeð-
al við trúardoðanum, og aðskilnað á ríkí
og kirkju sem hið sterkasta og öruggasta
meðal. Höfundrinn að greininni „Enn
um ríki og kirkju“ í viðaukablaði „Fróða“
2. sept. þ. á. svarar spurníngunni: í
hverjum tilgangi vilja menn aðskilja ríki
og kirkju? hiklaust á þessa leið: „Til-
g a n g r i n n er án efa sá að g 1 æ ð a
trúarlifið hjá oss“. Nú er auðsætt.
að tilgangr þessi er þvl aðeins réttr, að
trúardoðinn hjá oss sé eingöngu eðr
þó mestmegnis kominn af hörku og
ófrelsi landslaganna og harðýðgisfullri af-
skiftasemi landstjórnarinnar af trú lands-
manna, þvi þjaki eigi né þröngvi land-
stjórnin að nokkrum mun trúarlífi manna,
þá er hún ekki tilefni til doðans, heldr
verðr að leita að tilefni sjúkdóms þessa
annarstaðar, að minsta kosti, að öðrum
þræði. Svo sem það þykir satt: „eigi
eru allar sóttir Guði að kenna“, svo er
það og satt, að eigi eru allar sóttir, allir
gallar vorir, lögunum né landstjórninni
að kenna. Ætli eigi sé allvíða hjá oss
eigi svo lítill doði í iðjasemi, framtaki og
ástundun, eðr þá I þrifnaði, hirtni og
reglusemi? Og þó mun enginn geta
nefnt til nokkurt það lagaboð eðr land-
stjórnarboð, er aftri oss fjörs og framfara
í þessum mannkostum. J>að er áreiðan-
legt, að hverr sá, er ráða vill bót á ein-
hverju meini, líkamlegu eðr andlegu,
hann verðr að leita upp tilefni meinsins,
og takist honum að sefa, að eyða. að
burtrýma tilefnunum, að sama skapi
tekst honum betr eðr verr að útrýma
meinsemdunum.
Nú er þá að athuga, hvert trúar-
frelsi og hvert trúbragðafrelsi vér
höfum. En svo vér slengjum nú eigi
lengr saman orðunum trúarfrelsi og
trúbragðafrelsi eðrtrújátningar-
frelsi, verðum vér fyrst, að skýra fyrir
oss aðalmerkíngar orðsins trú. Að trúa
*) Eg hefi ennþá orðið trúarfrelsi í
sömu merkíngu sem höíundarnir,
það er að skilja, í réttum og röng-
um skilníngi.
246
einu, þýðir að halda eðr álita eitt satt
vera af rökum þeim er manni sjálfum
nægír, þótt þær eigi fullnægi fylstu kröf-
um vísindanna. Trúin er vissari en ætl-
unin, en eigi svo röksamleg sem vísinda-
leg fullvissa. En sé trúin lifandi þá er
trúin fullnaðartraust. og því svo
hiklaus sem visindaleg fullsönnun, með
því hin lifandi trú er það þrent í
einu: sannfæríng skynseminnar, sannfær-
íng hjartans og sannfæríng samvizkunn-
ar. Guðtrú mannsins er því sannfæríng
hans um G-uð, manninn og heiminn, um
samband eðr tengdir og viðskifti hins ó-
sýnilega, ótakmarkaða og eilífa
við allt hið sýnilega, takmarkaða
og tímanlega. Ouðtrúin býr í hug
og hjarta sérhvers góðs manns, og er
því hreinni og lífmeiri sem hjarta hans
er prúðara, samvizkan hreinskilnari og
hugrinn sannfróðari. Hin doðsjúka trú
er engin sannfæríng i brjósti manns,
heldr hugarburðr sá eðr þokuhnöttr í
meðvitund hans, er dregizt hefir þar sam-
an af því er maðrinn heíir heyrt kennara
sinn kenna eðr yfirraann sinn telja trú
eðr hann hyggr fjöldann trúa, eðr, í einu
orði sagt, hann álítr eitthvert ytra vald
þrýsta sér til að trúa. Mesti munr er
og á trú manna að því er skilníng og
þekkíng snertir, trúin getr verið skýr,
ljós og greinileg eðr hið gagnstæða,
trúin getr verið blind og fullsjáandi.
Mörg stig liggja nú auðsjáanlega milli
hinnar dauðu og lifandi trúar. svo og á
milli hinnar blindu trúar og fullsjáandi.
Svo er og ennfremr þess að geta, að í
huga raannsins er athöfnin að trúa óað-
skiljanleg frá því er trúað er. Fyrir
þvi felr orðið trú í sér þær tvær merk-
íngar: 1. að trúa og 2. efni eðr inntak
þess er trúað er.
Trúarfrelsi manns er það vald
manns, að hann óháðr ytra valdi má
trúa því er hug hans þykir skynsamleg-
ast og sannast, hjarta hans geðfeldast
og huggunarríkast, samvizku hans sam-
kvæmast eðli Guðs og mannsins og þvi
réttast. Fyrirmuna nú landslögin og
landstjómin mönnum þetta trúarfrelsi?
Alls ekki, svo eg til viti. Meira að
segja, hvorki lögin né stjórnin geta
gjört það. flugrenníngarnar, geðshr 'yf-
íngamar, áform viljans er sérhvers manns
eigin eign en einkis annars. Fyrir
því geta hvorki landslögin né Iandstjórn-
in veitt mönnum þetta trúarfrelsi, því
það sem manninum er meðskapað, það
sem er hans eigin eign og vera,
það getr enginn annarr gefið honum-
Lögin og Iandstjórnin geta heldr eigi
svift manninn þessu trúarfrelsi, því þau
hafa engan rétt og engin ráð yfir hinum
innra manni. Maðrinn einn getr firt
sjálfan sig trúfrelsinu, því hann getr
varist að afla sér þekkíngar og mann-
dáðar. En hitt er satt, að þeir menn
er dauða eðr blinda trú hafa, þeireiga
enga trú sjálfir, heldr eigna sér trú
annara, og eru því sem smalarnir: „sér