Fróði - 10.11.1886, Blaðsíða 1

VII. Ár.
15. Mað.
ODDEYEI, MIÐYIKIIDAGINN 10. NÓYEMBEK
ÍS-SG.
107
163
169
Nokkur orð nm búnaðarskóla
eptir
Þorg'ils Þorgilsson búfræðing.
J>að eru nú liðin mörg ár, síðan að vjer
Islendingar fórum að hugsa um að stofna
búnaðarskóla, en fljótlega kom pað fram
í ræðum og ritum, að menn voru ekki
samdóma urn fyrirkomulag skólanna.
Sumir vildu hafa skóla í hverri sýslu,
aðrir vildu láta tvær sýslur vera saman
um einn skóla, aðrir vildu hafa 4 skóla
á öllu landinu, pað er einn í hverju
amti, og enn aðrir vildu, að einn bún-
aðarskóli væri reistur fyrir land allt.
J>að má virðast svo, að amtsskóla-hug-
myndin haíi verið tekin, pegar til veru-
legra framkvæmda kom, og byrjað var
að reisa skólana á Hölum og Eyðum,
pó að sumar sýslurnar drægi sig í hlé,
pegar á átti að herða.
Vér eruin með peim mönnum, sem
hafa pá sannfæringu eindregna, að bezt
myndi vera, að liafa skölana mjög fáa,
pví oss finnst, að með pví mæli margt.
Fyrst og fremst stendur pað orðtæki
ætíð stöðugt, að „auðurinn er afl peirra
hluta sem gjöra skal“. En vér íslend-
ingar erum svo fátæk pjóð, að ef vér
sundrum voru litla auðsafii, pá verður
oss aflafátt við framkvæmd nauðsynleg-
ustu starfa, sem annars mætfcu verða
landi og lýð til framfara og heilla.
l>að munu ílestir bændur játa, sem
einu sinni hafa byrjað búskap, að pað
er ekki svo ljett verk að byrja hann af
litlum efnum, svo laglega fari. Og pótt
efnin sje nægileg, dettur fáum í hug að
setja upp mörg bú fyrstu búskaparárin.
En pví síðnr er pað ljett verk, að reisa
einn búnaðarskóla af litlum efnum, hvað
pá heldur marga. pví bóndinn kemst ef
til vill af, pó að hann vanræki jarðabæt-
ur fyrstu árin, meðan hann er að koma
upp bústofni, einkum ef jörðin hefir ver-
ið vel, hirt, áður en hann tök við henni.
l>etta má alls ekki vanrækja á búnaðar-
skólanum, hversu vel sem jörðin hefir
verið setin áður en skólinn var reistur
á henni, pvi undir eins og námspiltar
fara að koma á skölann, purfa peir að
fá tilsögn í jarðabótavinnu afdráttarlaust.
Sje nú skólajörðin niður nídd og fólks
og fjenaðarhús í rústum að kalla má,
pá parf milrið fje til að endurbæta petta
allt. Eiunig er pað mjög illt að hafa
ekki nægilegtfje, til að koina bústofnin-
um í viðunanlegt horf í fyrstu, pví pað er
fjarskalega afkáralegt að skólabúið kom-
ist í búpröng ár eptir ár ,eins og á sjer
stað hjá ósjálfbjarga aumingjum, að vjer
ekki nefnum, hve leiðinlegt pað væri
fyrir búið að vera í miklum lcaupstaðar-
skuldum, sem nú eru taldar mest eyði-
legging búandmönnum. En pessu öllu
má búast við, ef að ekki er nægt fje, til
að stofna og viðhalda búinu.
1 öðru lagi er miklu hægra að fá dug-
lega kennara að fáum skólum öflugum
en mörgum efnalitlum, pví að purfi veru-
lega að spara fje, pykir sá beztur, er
fæst fyrir minnst laun, nema að manna-
munur sje pví auðsjáanlegri. Einn getur
t. d. verið ágætlega að sjer í bóklegu,
en miður fallinn til verklegra fram-
kvæmda, en af pví að hvorugt má miss-
ast á búnaðarskólanum, pá er nauðsyn-
legt að kennararnir sje fleiri enn einn
og valdir að hæfileikum, svo peir geti
skipt verkum ineð sjer á haganlegastan
liátt. J>að er ekki nóg fyrir búnaðar-
skóla, að hafa pann kennara einan, sem
er bóklærður maður, hann parf einnig
að vera góður og rnikill búsýslumaður.
Hann parf að kunna vel að stjórna, vera
árvakur, reglusamur, og ganga á undan
öðrum í dugnaði og hagsýni. Nú munu
peir fæstir vera, er sje pessum kostum
öllum búnir samfara framúrskarandi bók-
vísi, en tveir menn geta mikið vel fund-
ist, sem hafa pessa kosti pannig, að ann-
ar sje ágætur í bóklegu, og pað á hann
að kenna, en liinn hafi hina kostina alla,
og pá er hann sjálfkjörinn bústjóri.
J>á viljum vjer nú skoða hvernig
búnaðarskólunum hefir verið háttað bjá
oss til pessa tíma. I’yrstur allra var
skólinn í Olafsdal stofnaður, og liefir
hann verið talinn beztur peirra er á fót
hafa komizt; samt sem áður hefir hann
ekki pótt fullnægjandi, pví nú höfum vjer
heyrt, að búið sje að sameina liann hin-
um fyrirhugaða Hvanneyrarskóla, svo
pá er einungis einn búnaðarskóli, sem
stendur í Suður-og Vesturamtinu. Apt-
ur eru nú tveir í Norður og Austur-
amtinu, á Hólum og Eyðum. Astand
Eyðaskólans pekkjum vjer ekki að neinu,
pví að vjer höfum ekki heyrt eða sjeð
neitt paðan, er teljandi sje, en erfitt
mun hann fremur eiga hvað fjárhaginn
snerti. Hólaskóla pekkjum vjer talsvert
■ bæði að sjön og reynd, og má með
J sanni segj — pó sumir kalli hann á
i fastan fót kominn — að hann stendur á
„heljar pröm“. Um hann má fyllilega
segja, allt pað sem vjer höfum áður
tekið fram, að ætti sjer stað um pá bún-
aðarskóla, sem stofnaðir væru án pess
að nægt fje væri til stofnunar og við
halds. J>ar eru enn fólks og fénaðarhús
svo ljeleg, að lítt myndi pykja viðun-
andi ú kotbæjum. l>ar má sjá afleið-
ingar fjeleysis í fyllsta máta, enda er
pað mikið oðlilegt par var sem að cins
tvær sýslur stofnuðu hann í fyrstu, og
hafa síðan að miklu leyti viðhaldið hon-
um af eigin efnum. Skólin hefir verið
pung byrði á pessum mæðrum sínum,
sem von er, pví að pegar ekki er liægt,
að hafa búið svo stórt í fyrstu, að pað
fæði hyski sitt nokkurn veginn, verður
pað útdragsamt á krónum, að kaupa pað
sem til vantar. Um aðra galla á Hóla-
skóla, en pá sem beinlínis koma af
fjeleysi, ætlum vjer ekki að tala, pví
pað sem sagt er, er nóg til að sýna, að
hann getur ekki lengi lifað við sömu
heilsu. Hverra ráða skal pá leita svo
honum verði „at borgnara" ? pví leiðin-
legt og skaðleg er, að hann falli um
koll og verði að engu, svo ekkert komi
í staðinn. Hin einu úrræði álítum vér
að sé, að sameina nú skólana á
Hólum og Eyðum, og um leið, að
sýslur pær í norður og austuramtinu,
sem enn hafa ekki tekið pátt í skóla-
stofnunum, beinlínis, taki pátt í peim
sameinaða skóla. Með pessu móti yrðu
pá tveir búnaðarskólar á landinu, og á-
lítum vér pað alveg nóg, og hefði vcrið
byrjað á pvx i fyrstu, að meiri hluti
landsins hefði sameinað krapta sína, til
að stofna að eins tvo skóla, væri bún-
aðarkennsla fullkoinnari nú en hún er.
Yér pekkjum svo mikið skólastjóra pá,
sem nú eru á Hólum og Eyðum, að ef
peir legðu saman krapta sína við einn
skóla, myndi hann verða mikið vel skip-
aður kennurum, pvi að peir eru báðir
dugnaðarmenn hver á sinn hátt.
Á pessa tvo skóla ætti svo engan
pilt að taka, sem ekki hefði fengið
nokkra almenna menntun, annaðhvort á
gagnfræðaskóla eða alpýðuskóla, pví vér
álítum pað óheppilegra, að kenna al-
mennar námsgreinar saman við pá eig-
inlegu búfræði. Sé pað gjört verður
námsgreinafjöldia svo mikill, að til að
læra pann grúfa allan svo til gagns sé
parf í pað minnsta 4—5 ár. Búfræðis-
menntun heimtar engu síður fullkomnun
en hver önnur menntun, pví par verða
verkin að sýna merkin. Sé búfræðis-
menntuninn ófullkomin mjög, pá er liætt
við að búfræðingurinn reki sig herfilega
á vankunnáttu sína, pegar hann fer að
sýna kunnáttuna í verkunum.