Fróði - 30.03.1887, Blaðsíða 2

29. og 30, bl;
nóÐi
1857.
267
I
268
269
Til þess að uppástunga eður frum-
varp til laga geti orðið að lögum, verður
að bera tað upp til umræðu á prem
fundum í hverri deild fyrir sig, og mega
ekki minna en 2 dagar líða milli hverr-
ar umræðu. þó er stundum brugðið
út af þessu. í hinum vandasamari mál-
um kýs opt sú deildin, sem hefir málið
til meðferðar, 3, 5 eða 7 menn í nefnd
við fyrstu umræðu til að íhuga málið, og
segir þessi nefnd álit sitt um það, og
gjörir um það uppástungur. |>egar nefnd-
in hefir komið með þetta álit, er málið
tekið til annarar umræðu, og síðar til
hinnar þriðju. Yið báðar þessar um-
rmður má gjöra breytingar uppástungur
við frumvarpið, og heita þær breyting-
aratkvæði. Pái nú frumvarpið með á-
orðnum brejrtingum samþykki meira
hluta atkvæða í deildinni, er það sent
til hinnar deildarinnar. Hún tekur það
þá til umræðu á þrem fundum. Ef hin
síðari deild breytir fruinvarpinu frá því,
sem það kom frá fyrri deildinni, verður
það að fara til hennar aptur. |>ar er
það fiætt einu sinni; sje því þá aptur
breytt, er það enn aptur sent hinni
deildinni. J>ar er það aptur rætt einu
sinni, Sje frumvarpinu þá enn breytt
þar, ganga báðar deildirnar saman í
eina deild, og er það kallað sameinað
þing. J>ar er frumvarpið rætt einu sinni.
Eái það þar með áorðnum breytingum
samþykki tveggja þriðjunga atkvæða
þeirra, er greidd eru, er frumvarpið
sent landshöfðingja.
Engan vegin eru það öli frumvörp,
er þurfa að rekast þannig milli deild-
anna, heldur er hvert frumvarp afgreitt
frá þinginu sem lög, þegar báðar deild-
ir hafa samþykkt það í sama formi.
J>etta Verður opt eptir 3 umræður í
hvorri deild. Landshöfðingi' n tekur þá
við frumvarpinu, og sendir það stjórnar-
ráði lslands i Kaupmannahöfn. þar er
því snúið á dönsku, og með þeirri þýð-
ingu leggur ráðgjafi Islands það fram í
ríkisráði Danmerkurríkis. Sitja í því
allir ráðgjafar konungs, en hann 'hefir
sjálfur forsætið. |>ar má ræða frum-
varpið. En hvort sem meiri hluti ráð-
gjafanna er því hlynntur eða eigi, er
það nóg til þess, að frumvarpið geti orð-
ið að lögum, að ráðgjafi íslands vili
skrifa undir það með konunginum. |>eg-
ar konungur og ráðgjafinn eru búnir að
skrifa nöfn sín undir það, er það orðið
að lögum.
Ef eigi er til tekið í lagaboðinu
sjálfu, hvenær það skuli öðlast gildi, þá
hefir það ekki lagakrapt á Íslandi, fyr
en 12 vikum eptir að búið er að geta
þess í stjórnartíðindunum, að konuugur
hafi staðfest það með undirskript sinni
(Lög um birtingu laga og tilskipana 24.
ág. 1857).
Hvert frumvarp, sem verða á að lög-
um á íslandi, verður að ganga þessa
leið. J>ó er sú undantekning frá því,
að konugur má gefa út bráðabirgðarlög
milli þingfunda , „legar hrýna nauðsyn
her til“. En þó verður að leggjaþau lög
fyrir alþingi til samþykktar undir eins
og það kemur saman, ef þau eiga að
gilda lengur.
Að vísu getur eigi ráðgjafinn neitt
konung til að skrifa undir eitthvert laga-
frumvarp, er hann vill eigi skrifa undir.
En í raun og veru ræður þó ráðgjafinn
mestu um, hvort konungurinn skrifar
undir það eða eklci.
|>etta er nú sagt um þær uppástung-
ur eða frumvörp, sem verða að lögum.
En fjölda margar uppástungur til laga
eða frumvörp bæði frá stjórninni og ein-
stökum þingmönnum eru borin upp á
þingi, en verða eigi að lögum. Uppá-
stungumaður eða uppáétungumenn geta
tekið frumvarpið aptur, hve nær sem er,
ef málið er ekki útrætt í báðum deild-
um. Eins getur þingið fellt það á sama
hátt. Frumvarp getur og fallið, ef það
er eigi útrætt, áður en þingsetu er lok-
ið það ár, sem þingið kemur saman.
Frumvarp verður heldur eigi að lögum,
þótt það hafi samþykki þingsins, ef kon-
ungur neitar að staðfesta það með und-
irskript sinni, eða hafi konungur ekki
staðfest það á undan næsta reglulegu
alþingi.
Frumvarp til laga um breytingu
á stjórnarskrá Islands eða viðauka við
hana verður að hafa alla hina sömu
meðferð og önnur frumvörp, er um hefir
verið talað. En ekki má konungur
staðfesta slíkt frumvarp, fyr en það þing,
er samþykkti frumvarpið hefir verið leyst
upp, fyr en nýar kosningar hafa farið
f'ram, og hið nýkosna þing hefir komið
saman og samþykkt aptur frumvarpið ó-
breytt eins og fyrra þingið samþykkti
það. J>á má konungur staðfesta það með
undirskript sinni; og er hann hefir gjört
það, er það orðið að lögum.
Rjettur þingsins til að stinga upp á
frumvörpum til laga og samþykkja þau
nær einungis til þeirra málefna, er snerta
ísland sjerstaklega. Samkvæmt 3. gr.
í lögum um hina stjórnarlegu stöðu Is-
lands í ríkinu 2. jan. 1871 eru þau
þessi:
1. Hin borgaralegu lög, hegningarlögin
og dómgæzlan, nema að því er hæsta
rjett snertir.
2. Lögreglumálefni.
3. Kirkju og keunslumálefni.
4. Lækna og heilbrigðismálefni.
5. Sveita og fátækra málefni.
6. Yegir og póstgöngur á íslandi.
7. Landbúnaður , fiskiveiðar , verzlun,
siglingar og aðrir atvinnuvegir.
8. Skattamál beinlínis og óbeinlínis.
9. |>jóðeignir, opinberar stofnanir og
sjóðir.
Á hverju þingi er lagt fyrir það
frumvarp til fjárlaga, er gilda skulu 2
ár, frá lokum þess árs, er þingið kemur
saman. í þessu frumvarpi er áætlun
gjörð yfir allar tekjur landsins og öll
útgjöld þess á þessu timabili. þingið
getur gjört breytingar við þetta frum-
varp að svo miklu leyti sem upphæðir
þess eru ekki ákveðnar með sjerstökum
lögum, svo sem er um styrki alla og ó-
,-iss útgjöld til ýmsra stofnana og fyrir-
tækja, það er með öðrum orðum, fjár-,
lögin ná ekki til þeirra útgjalda eða
tekna, sem ákveðin eru með eldri lög-
um, tilskipunum, konungsúrskurðum eða
öðrum gildandi ákvörðunum. Hinsveg-
ar hefir þingið rjett til að stinga upp á
með sjerstöku lagaboði, að einhver út-
gjaldagrein eða tekjugrein sje aukin,
minnkuð eða afnumin, eður og að ný út-
gjaldagrein eða tekjugrein sje tekin upp.
En þessi frumvörp þurfa alla hina sömu
meðferð til að verða að lögum og önn-
ur frumvörp, sem þegar hefir verið lýst.
Enginn nýr skattur verður heldur
lagður á landsmenn, nema með sjer-
stöku lagaboði.
Undan fjárráðnm þingsins eru skil-
in útgjöldin til hinnar æðstu innlendu
stjórnar íslands og fulltrúa konungs 4
alþingi. Gjöld til hinnar æðstu inn-
lendu stjörnar íslands hafa hingað til
verið skilin um laun og skrifstofukostn-
að landshöfðingja og ekki annað. |>essar
upphæðir eru eptir stjórnarskránni þing-
inu óviðkomandi.
Ekkert skattgjald verður heimt sam-
an og engan eyri má greiða úr land-
sjóði, nema heimild sje til þess í fjár-
lögunum, það er að segja, stjórnin má
ekkert fje veita, sem ekki er nefnt í
fjálögunum, er þingið hefir samþykkt.
J>ö verður það eigi allsjaldan, að
meira fje þarf til ýmissa útgjalda en
þingið hefir tiltekið, og ávísar lands-
höfðingi eða ráðgjafi það þá til útborg-
unar úr landsjöði. En jafnmikinn rjett
hefir þingið til að neita þessum frum-
vörpum og öðrum.
Enn fremur kýs þingið tvo menn
til að gagnskoða hina árlegu reikninga um
tekjur og gjöld landsins, og gæta þess,
að tekjur landsins sje þar allar taldar,
og að ekkert hafi verið goldið út án
heimildar. Síðan eru þessir reikningar
lagðir undir samþykki alþingis.
Akvörðunarvald þingsins um fjár-
mál landsins eru ein hin þýðingarmestu
rjettindi þess.
Jnngið hefir eigi rjett til að taka
beinan þátt í framkvæmdarvaldinu ; en
gjört getur það ályktanir um ýms mál-
efni, er framkvæmdarvaldið snertir, og
látið í ljós álit sitt, að þetta eður hitt
skuli vera svo eða svo. En ekki er
stjórnin bundin að fara eptir þeim á-
lyktunum.
Júngmenn geta gjört fyrirspurnir til
landshöfðingja um ein eða önnur atriði í
framkvæmdarstjórninni, og svarar hann
þeim eptir því, sem honum þykir við
eiga.
Samkvæmt 22. gr. stjórnarskrárinn-
ar getur hvor þingdeildin sett nefndir
af þingmönnum til þess, meðan þingið
stendur yfir, að rannsaka málefni, sem
eru áríðandi fyrir almenning. Júngdeild-
in getur veitt nefndum þessurn rjett
til að heimta skýrslur munnlegar og
brjeflegar bæði af embættismönnum og
einstökum mönnum.
í sveitastjórnarlögunum er sýslu-
nefndum veitt heimld tll að semja reglu-
gjörðir um fjallskil og refadráp.
Með „Lögum um ýmisleg atriðí, er