Fróði - 30.03.1887, Blaðsíða 3

1887.
f n ó ð x
29. og 30. bl.
270
271
272
snerta iiskiveiðar á opnum skipum“ 14.
des, 1877, er þeim einnig veitt heimild
til að gjöra sampykktir um ýmsar grein-
ir, er snerta fiskiveiðar. Fá pær sam-
þykktir lagakrapt, er amtmaður hefir
staðfest þær.
NOKKUÐ TJM
Björnstjerne Björnson
eptir Guðmund Hjaltason.
(Niðurl.)
Og pó er vinnustúlkan látin vera
eirflæg og trúa pví sem hún segir börn-
unum. Hvað ætli Björnson segði ef
hann ætti að útmála pá sem kenna móti
sannfæringu sinni?
Svo er sýnileikur hans „0 ver B vne“
Hann bendir par á að hin hágöfuga sið-
kinning kristindómsins sje manninum of-
vaxin. Svona. langt er nú Björnson kom-
inn! Aður ljet hann sjer nægjaað mót-
mæla trúarlærdóminum. Nú ræðst hann
á siðalærdóminn! Efni sögunnar er
petta:
Höfuðpersónan er prestur, sem er
heitasti og innilegasti trúmaður, elsku-
legasti faðir og eiginmaður, já sannnefnd-
ur faðir og hjálpari safnaðar síns. Presta-
kall hans var örðugt, en skyldurækni
hans er frábær. — í ófæru veðri fer
hann yfir fjöll og klungur, sollinn sæ og
vötn til að vitja sjúkra og nauðstaddra,
til að hugga pá og hjálpa þeim. — Son-
ur hans fer opt með honum og báðir
eru opt í dauðans hættu. Prestur breýt-
ir svo bókstafiega eptir siðreglum Nýja-
testamenntisins, að hann „gefur hverjum
sem biður hann“ getur eig vitað að neitt
gangi að neinum, getur engum neitað
um hjálp. J>ótt hann sje nú svona strangur
við sjálfan sig pá er hann ekki strangur
við aðra. — Hann er frjálslyndur og virðir
annara skoðanir og vonar góðs af öllum.
Opt blekkist hann, en pað bugar hann
ekki. Trú hans og ást er ósigrandi.
Kona hans elskar hann, en henni pykir
nóg um sjálfsafneitun hans og gjafir,
enda stendur efnahagur peirra áveikum
fæti og börnin fá ekki færi á að læra
mikið. —
Prestur trúir að Ouð gjöri ennpá
kraptaverk og börn hans eru eins blind
í trúnni og faðirinn. En pegar börnin
fá íæri á að pekkja aðra menn, pá
bregður peim við að sjá og reyna að
fjöldi manna annaðhvert ekki trúir, eða
pá lagar kristindóminn eptir sínum smekk
og sinni sjergirni — petta trúleysi og
pessi liræsui hneixlar börnin — þau sjá
að enginn er eins og faðir peirra — pau
fara að efast og verða þunglynd og pau
segja að bara einn maðnr sje sannkrist-
inn og pað sje faðir peirra. Hann reyn-
ir að hughreysta pau en pað hjálpar
ekki. — Efinn hefir nú einusinni gagn-
tekið pau — pá kemur mikill atburður.
Skriða fellur úr fjallinu og ætlar yfir
bæinn. Prestur fer út í kirkju, biðst
fyrir, syngur og lætur hringja og skrið-
an sneiðir bæði lijá bæ og kirkju. —
Prestur lofar Guð fyrir kráptaverkið.
Eu trú barnanna kemur ekki aptur fyr-
ir pað. Svo koma þangað margir prest-
ar og biskup með til pess að finna og
sjá hinn guðlega og góða prest — þeir
eru flestir bara rjettir og sljettir verald-
armenn sem hálfvegis dáðst að og hálf-
vegis kýma að þessum undarlega manni.
En loksins fara að renna á pá tvær grím-
ur — þeir fara sumir að finna að þeir
hafa ekki lifað samkvæmt kenningu
sinni ekki trúað öllu pví sem peir hafa
kennt, að maður verður annaðhvort að
breyta eins og pessi prestur eða pá að
hætta við kristindóminn. Og endirinn á
þessum hugsunum peirra verður sá að þeir
fara að tala sumir um að segja af sjer.
Og biskupinn keinst í vandræði með
pá. A meðan á pessu stendur er prest-
urinn að biðja og lofa Guð. En kona
prestsins verður veik, yfir hana líður.
Prestur biður fyrir henni pað hjálpar
ekki. — Hann verður hissa, lítur til him-
ins og segir: „En petta var ekki mein-
ingin?“ líklega hefir hann meint að Guð
ætti strax að bænheyra hann bæði til
að hjálpa konunni og til pess að styrkja
trú hinna mörgu efandi presta sem par
voru viðstaddir. — Svo liður yfir hann
og hvorugt þeirra raknar við og allt
endar svo með sorglegum klukknahljómi.
|>að er nú ekki svo að skilja að skáld-
ið hæðist að presti þessum. En auðsjeð,
er að honum ofbýður ekki að eins trú
hans, heldur einnig dyggð hans. Að
presturinn heimtar kraptaverk af Guði,
er djarft að sönnu. En að hann er fyr-
irmynd annara í manndyggð og sjálfsaf-
neitun, pað purfti Björnson ekki að fella
hann fvrir. Margur hefir lifað eins
dyggðugu lífi eins og prestur pessi, og
} ó ekki endað með efa nje yfirliði, held-
ur verið sæll og glaður ogsælli enBjörn-
son er stundum!
J>etta kemur pó ekki af pvi, að
Björnson sje eigingjarnari en aðrir. Nei,
skoðun hans hafa margir, sem pó heita
kristnir. pað má sjá pað á mörgu.
Maður parf ekki annað enn að útmála
dyggðahetju og pá er viðkvæði margra
að petta sje „ofvaxið“ „yfírdrifið“ „for-
skrúfað“.
En pessir „krítikusar11 gæta pess
ekki vel, að dj^ggðamálverk slík eru pó
ekki annað en myndir af manndyggðum
sem hinir bestu menn opt hafa framið
og sem að kristindómurinn heimtar bein-
línis og óbeinlínis. Jeg segi petta, til
pess að menn dæmi Björnson ekki of-
hart, heldur líti í sinn eigin barm og
gái að hvort trú og siðferði þeirra sje
sterkara og betra en bans.
En svo hef jeg nú í stuttu máli
minnst á prjú rit Björnsons. Mörgum
mun ef til vill ofbjóða trúleysi hans. En
jeg vil pá líka minnast pess, að allt af
hefir hann í ritum sínum talað máli fá-
ráðra, fátækra og ofsóktra. Hann vill
finna sannleikann. Hann vill glæða
pekkinguna. Hann vill fremja rjettlæt-
ið. Hann vill glæða frelsi, mannúð
og kærleika. Bara hannmissi pá ekki
sjálfur trúna á pennan kærleika sem
hann hefír málað svo yndislega og
sungið svo fagurlega um og sem hann
sjálfur er svo ríkur af!
Misjafnir eru dómarnir um Björnson
á Norðurlöndum hvað trú hans snertir.
Strangtrúarmenn hatast við hann og
kalla hann „fráfallinn11 „týndan og tap-
aðan11 og pað sem verra er „Antikrist11
(hjerumbil sama sem holdgetinn Djöfuls-
ins son), sem að Fjandinn hafi sent til
þess að leiða þjóðirnar á veg glötunar-
innar, Frelsismennirnir kalla hann par
á móti næstum spáraann og postula frels’
isins og hinnar nýju heimskoðunar pað
er efans og trúleysisins! J>eir telja hann
einn af beimsins söguhetjum. Jeg held
þeir hafi rjettast, sem hjer fara meðal-
vcginn, og segja: „Skáld er Björnson, eink-
ura söguskáld, svo saga skáldskaparins
raun sýna fáa jafnoka hans og færri hon-
um meiri. — Mælskumaður er hann og
('inn hinn bezti pegar tekið er tillit
til útmálunargáfu ou fastrar sannfæring-
ar. En pað sem hann hefir ritað í trú-
ar og stjórnarmálum er hvorki nýtt nje
sjálfstætt „nema að pví leyti. að Björn-
son hefir sterkari sannfæring og fylgir
henni fastara fram en margur hver í
pessu efni11 Og hið bezta við lifstefnu
hans er þetta, að hann segir sannfær-
ing sína skýrt og skorinort, ótvírætt og
hlutdrægnislaust og í pessu höfum vjer
mikið af honuin að læra.
Og hvað trúleysið snertir, pá segi jeg
fyrir mig, að mjer þykir það lakast við
Björnson að hann stundum gjörir gis að
höfuðlærdómura kirkjunnar. Að menn
af og til efist um pá er eðlilegt og til
vorkunar virðandi — En enginn hefir
rjett til að afneita eða fyrirlita pað sem
er hafið yfir alla rannsókn, og sem að
mannieg skynsemi hvorki getur sagt já
nje nei um og sem bænin og trúin ein
getur helzt komist að.
Vildi jeg pví ráða Björnson og öllum
líkum hans: „Hættið pið að hæða og fyr-
irlíta pað, sem pið ekki getið dæmt um með
fullkorainni vissu! Látið ykkur nægja að
leita sannleikans hreint og beint og boða
hann hreint og beint og látið svo höfund
hans ábvrgjast afleiðingarnar — þetta
held jeg gjöri ykkur sannsæla11, pví að
„Hver verður sæD af sinni trú
ef sannleik keppist við að ná
En Guði næst er sálin sú,
er sannast trúir dýrð hans á“.
Ritstjóri „Xoröurljóssins“,
—0—
|>egar „ritstjórinn11 auglýsti pað í
blaði sínu, að hann mundi svara „Fróða11
síðar póttumst vjer vissir um, að hann
mundi ekki treystast að leggja út í pað
vandamál upp á sitt eindæmi, enda vit-
um vjer nú að svo er. Hann purfti að
skrifa til „yfirboðara" sinna, til að vita
hverju hann mætti svara. Svarið mun
hafa verið á pá leið: Eicri skalt pú Páll
segja neitt ákveðið um stjórnarmálið, pað