Suðri - 28.05.1884, Blaðsíða 1

Af Suðra kotna 3 blöö út
á mánuði. Uppsögn með
3 mán. fyrirvara frá ára-
mótum.
Árgangurinn 34 blöð kostar
3 kr. (erlcndis 4 kr.), sem
borgist fyrir ágústlok ár
hvert..
2- árg. {
Um hey]mrk.
Eptir Ólaf Ólafsson, búfræðing.
fótt margt liafi verið rætt og
ritað í dagblöðum vorum um ýms
umvarðandi málefni, pá virðist mér
pó helzt til lítill gaumur gefinn
ýmsum málefnum, er varða bænda-
stétt vora, sem með réttu er köll-
irð „bústólp.i“ og buið „landsstólpi“.
pví verður reyndar ekki með réttu
neitað, að ekki sé leitazt við að
vekja atJiygli bóndans á ýmsum
góðum og gildum búmannsreglum,
t. a. m. að rækta og bæta grasvöxt á
túnum og engjum sínum, vanda hey-
ásetning o. s. frv. Hitt er langtum
sjaldgæfara að ritað sé í dagblöð-
um um heyjanna hirðingu og nýt-
ingu, pó pað sé ekki örgrannt að
um pað liafi verið skráð í riturn
ins íslenzka lærdómslistafélags (2. b:
f. 1782, bls. 57—72) af sera M.
Eyjólfssyni; íAndvara (4.árg. 1877,
bls. 121—122) af Sv. búfr. Sveins-
syni; í ísafold (1881—1882) at’ Ej.
búfr. Bjarnarsyni; í Jíöld (Ak. 1861
bls. 77) af Halldóri porgrímssyni;
um heypurk í votviðrum (í 5. ári
Norðra 1851, nr. 1—4) af Magnúsi
Eyjólfssyni í Skáleyjum, og víðar.
Heyin eru nokkurskonar ábyrgð
fyrir velmegun sveitabóndans. Er
pví áríðandi fyrir bóndann að geta
afiað mikilla og góðra heyja. En
málshátturinn segir: „Ekki er liægra
að gæta fengins fjár en afla pess“,
I>ess vegna er ekki búið með pað,
pó bóndinn hafi góðar og miklar
slægjur; pví heygæðin eru eins
mikið komin nndir góðri hirð-
ing eða nýting heyjanna. Sum-
arið 1882 hefði átt að kenna oss,
hvað mest eigi að geta bætt eitt-
hvað úr pessum vandræðum, sem
leiða af illri hirðingu í ópurka-
tíð pegar heyin hrekjast o. s. frv.
Hjá oss íslendingu getur varla
verið að tala um nema tvær aðal-
aðferðir við heyverkun, nefnil. að
verka pað sem súrhey og purka
pað í pur- eða grænhey.
1. Um verkun á súrheyi hefur
B. B. áður Ijóst og greinilega ritað
í ísafold, pykir mér pví óparfi að
eyða mörgum orðum að pvi, en eg
skal samt lóyfa mér að bæta pví
við, að til pess að verka súrliey í,
má allt að oinu nota gamlar hey-
Reykjavík, 28. maí 1884.
tóptir, par sem pær eru til, eins
og að grafa gryfju niður í jörðina,
og að heyið má jafnt hirða í regni
sem perri; eins má láta saman við
pað purt hey gamalt, einkum ef
heyið, sem til súrheys skal verka,
er kjarngott, einnig er ágætt að
salta pað lítið eitt. En við súr-
hey er pað athugandi, að pað iná
aldrei gefa pað eingöngu, lieldur
að eins lítið eitt í einu með öðru
heyi, og er pá bezt að gefa pað á
undan aðalgjöfinui. Oðrum skepn-
um en kúm er pað ekki hollt; hest-
um ætti ekki að gefa pað, pví peir
eiga verra með að melta pað Aðal-
reglan við verkun á súrheyi er:
að lopt og vatn ekki komist að pví,
hvorki að ofan né neðan.
2. fað lítið sem eg heí ferðast
um landið, pá hef eg tekið eptir
pví, að næstum í hverju byggðar-
lagi, er sín aðferðin notuð í hverju
við heypurk. 1 perrisumrum mætti
sýnast að pað stæði á sama hver
aðferðin notuð sé, en pað er pó ekki
svo, pví í sólskins-breiskju skrælna
in finustu blöðin burt, en sem jafn-
framt eru in næringarmestu, hollustu
og auðmeltustu; en að svo komnu máli
ætla eg mér ckki að talafrckar umpað.
Sunnanlandsr eða sem kallað er
austanfjalls, er heyinu vanalega
rakað í smáa flata flekki, svo litla,
að aldrei er tekið fang, heldur að
eins rakað „utanað“; eru flekkirnir
pví mjög litlir og seinlegt að purka
og hirða (binda i garð) pegar um
litla perra er að gera. í Borgar-
firðinum, og eg hygg á öllu Yestur-
og Norðurlandi, er öllu lieyi rak-
að í péttsöxuð föng, pá rigninga-
tíð er, í perritíð í stóra flata flckki,
strax úr ljánni, og álíta margir bezt
að ljá aldrei safnist. Iljá einstöku
bændum slær allt, karmenn og kvenn-
tólk, pá rigning er, en aptur raka
allir pá perri gerir. petta hefur
pann ókost við sig, að pá perrir
kemur, er allt í ljá, en pá búið er
að raka, er perririnn máske útí.
Af pessum premur aðferðum álít eg
pað bezt að raka í föng, en pað
lakast, að pví lcyti sem heyið hrekst
mest ('í vætutíð), að rakaí flataflekki.
í föngum polir heyið óperri.
Séra M. E. segir (bls. 62), að heyið
poli 2—3 vikna ópcrri í pétt-
söxuðum föngum. það er auðvitað,
51
13. blað.
að pað er miklu meira erfiði að bera
pað saman í stóra fangahnappa og
næstum ofætlun fyrir kvennfólk, og
í vætutíð hygg eg pað vel tilvinn-
andi að láta einn eða fleiri karl-
menn bera „ofan af‘ fyrir pað, en
par sem pví ekki verður við kom-
ið, væri máske gott til hægðar-
auka að raka í svokölluð „rosa-
dríli“ strax úr ljánni; pað væri
reynandi, hvort hey pyldi eins mik-
inn ópurk í „dríli“ sem í föngum.
Austanfjalls er pað siður, pá hey-
ið er orðið hálfpurt og rigning
vofir yfir, að „dríla“, að setja „rosa-
dríli“: heyinu er rakað í uppmjó-
ar hrúgur en pað ekki saxað. Eptir
pví sem heyið pornar, ætti á hverju
kveldi að dríla pví, ef nokkur lík-
indi eru til að rigningu geri og
enda livort sem er, pá í stærri og
stærri dríli eptir pví sem pað porn-
ar. þá heyið er orðið svo purt,
að maður hugsar til að geta liirt
pað, ætti helzt að sæta pað í tví-
setta „bólstra“, svo pað jafni sig
pess betur; séu peir vel sættir og
mændir, parf ekki að óttast að í
peim blotni, pótt rigning geri, en
hafi lieyið staðið nokkra stund í
„bólstrum“, pó ekki sé nema 1—2
daga, er síður hætt við, að í pví
hitni til skaða.
Ef einhverra hluta vegna, sem
vel getur fyrir komið, parf að hirða
miður vel purt hey, pá álít eg
heppilegast, að láta heyið pegar
niður, troða pað svo vel saman sem
verður, helzt ef hægt væri að láta
hest troða pað, og strá salti1 í pað,
jafnóðum og heyið er uppgert, að
tyrfa pað með blautu torfi og yfir
höfuð að pressa pað sem mest, svo
liitinn lilaupi sem fyrst frá gólfinu
ef í pví hitnar. pá látið er aptur
% niður í heyið, pá er sjálfsagt, að
taka blautu skánina burt sem næst
er torfinu. p>að hey, sem hvorkier
laust né fast, myglar og fúlnar og
verður öllum skepnum óholl fa>ða;
álít eg pví betra, að pað blikni.
pegar lieyið er laust, pá porn-
ar pað og blæs, en pað er
langtum erfiðara að fá pað svo
mátulega laust. Sé pví troðið vel
saman, pá getur að vísu hitnað í
pví, en af loptleysinu, sem verður
1) í kýrfóðrið er ætlað 1 kútur af
salti (sjá «Höld», bls.101).