Austri - 08.06.1885, Blaðsíða 2

38
brotið eða beiðzt rannsóknar. En
optar mun lítið sem ekkert hafa kom-
ið út af pessu, stundum ekkert orðið
sannað, enginn viljað bera neitt með
prestinum; presturinn orðið að liætta
við allt með minnkun og óvinsældir að
auki; pað átti ekki að vera af sann-
leiksást að hann fór að skipta sér af
framtalinu, heldur af pví að hann var
einn tíundartakanna; pað var gamla
eigingirnin prestanna sem parna átti
að gægjast fram. — Ekki er heldur
pess að vænta, að bændur sjálfir eða
vinnumenn — vinnumenn eru opt verst-
ir með 'tiundarsvik — ljösti upp um
aðra röngu framtali; auk pess sem
pað er aldarhátturinn að menn dylja
með öðrum í lengstu lög pað er peir
vita saknæmt að lögum í fari peirra,
pótt peir komi sér að pví að tala í
sinn hóp nægilega um bresti peirra,
pá eru svo margir sem ekki hafa í
pessu tilliti hreinsað vel fyrir sínum
dyrum, og hugsa sem svo: pegar ná-
ungans veggur brennur, pá er pínum
hætt..
Meðan pví sómatilfinning manna
verður ekki ríkari en er, og meðan
beita verður peim ákvörðunum lag-
anna, er gilda um tíundarsvik, eru
hreppstjórarnir nær pví hinir einu,
sem vænta má að láti nokkuð til sín
taka í pessu umrædda efni. Auk
peirrar skyldu sem á peim hvílir,
standa peir hér svo miklu betur að
vígi en nokkur aunar. jpeir munu
optast nær ef ekki ætíð vera sjálfir
saklausir af röngu framtali. |>ví að
pað er sjaldgæft að peir sem settir
eru til af laganna hálfu að hafa ept-
irlit með pví, að petta og petta laga-
brot sé ekki framið, gerist sjálfir sek-
ir í pví. Svo eru peir og, eins og
eðlilegt er um menn sem hafa við
mörgu að snúast í sinni sveit og hafa
viðskipti við marga, kunnugri um fjár-
eign bænda en nær pví hver annar
maður einn í hreppnum, svo að ætla
má, að ef einhver telur stórkostlega
skakkt fram til tíundar, pá hljóti
peir að verða pess pegar áskynja.
Og loks er pað ekki persónuleg á-
girni, ekki ástæðulaus hlutsemi, ekki
hatursfull illgirni, heldur peirra há-
leita og veglega embætti sem knýr
pá til að líta eptir tíundarframtaliuu.
Ef peir eru strangir með að rétt og
fullt sé framtalið, pá verður pað ekki
eignað neinu öðru en skyldurækni
peirra sem embættismanna. J>að er
ekki hægt að eigna framkvæmdir
peirra í pessu efni neinum óhreinum
hvötum, né að misskilja starfsemi
peirra. |>ví harðar sem peir ganga
eptir pví að ákvæðum laganna um
rétt framtal sé hlýtt, pví betur mun
öllum er vit hafa á, peir pykja standa
í stöðu sinni, pví meira álit íá peir
að verðleikum fyrir góðan og einarð-
an embættisrekstur, og pað sem mest
er í varið, pví betri samvizku geta
peir haft fyrir pað að hafa gegnt
skyldu sinni rækilega.
Eins og vér höfum pað traust að
minnsta kosti til allmargra hrepp-
stjóra, að peir geri pað er í peirra
valdi stendur — og hversu mikið er pað
— til pess að útrýma tíundarsvikun-
um, hver í sinni sveit, eins vonum vér
og að sá tími nálgist bráðlega, að
flestum ef ekki öllum verði ljóst og
skiljanlegt, hvílík smán tíundarund-
andráttur er, að nærri stappar full-
um pjófnaði að telja skakkt fram, og
að pann pjóf má telja svívirðileg-
astan sem stelur fé úr sinni eigin
hendi.
BÓKAFREGN.
Af hinum nýútkomnu J>jóðvina-
félagsbókum fyrir yfirstandandi ár höf-
um vér séð og yfirfarið tvær : a 1 m a n-
akiðog dýravininn.
Almanakið er, eins og að vanda,
einkar fróðlegt og margbreytt að efni
og inntaki. I pví eru nú meðal ann-
ars æfisögur og myndir peirra Les-
seps hins frakkneska og Edisons
hins ameríkanska, pessara miklu hug-
vitsmanna og mestu nytjamanna mann-
kynsins nú á tímum. |>ar eru og
„ráð Bíkarðs gamlatil að verða auð-
ugur og farsæll“. J>au hefðu peir
allir gagn af að lesa og setja vel á
sig, er óánægðir eru með upphæð
sinna opinberu gjalda og kvarta um
kúgun, er ekki kunna að nota tímann
sem vera ber, ekki kunna að hirða
muni sína og fara vel með pá, ekki
kunna að spara fé sitt, ekki kunna
að nota lánstraust hjá öðrum. |>ví
að par ertalað um iðni, sparsemi, að-
gæzlu og hirðusemi, sem ofmarga
virðist vanta hér á voru landi. Sér-
stakt verð almanaksins er 45 aurar
eða nokkru minna en eitt kaffipund.
Dýravinurinn er gefinn J>jóð-
vinafélaginu aí Dýraverndunarfélagi
danskra kvenna. |>að er bók með
snotrum smásögum um dýr, sumum
einkar fallegum. Myndir eru til og
frá í bókinni, sérlega vandaðar, og
allur frágangur á bókinni má heita
afbragðsgóður. Bók pessi myndi verða
sérlega hentug til að láta börn læra
lestur á henni. Enda kynni pá til-
gangi útgefendanna helzt að verða
náð með tímanum, en hann er sá að
innræta mönnum velvild og hlýjar til-
finningar til dýranna, og koma peim
með pví móti til að fara vel með pau.
Mjór er opt mikils vísir, og samkvœmt
pví kynni pessi bók að verða orsök
til pess að sumir lærðu að farabet.ur
og mannúðlegar með skepnur sínar.
Fjrir utan pá siðferðislegu skyldu
sem allir hafa til að fara vel með
pær skepnur er peir liafa undir liendi,
má hér geta pess að pað mundi ekki
all-litið bæta efnahag og auka fram-
farir vor Islenndinga, að skepnurnar
væru betur meðfarnar og peim meiri
sómi sýndur en almennt gjörist. |>á
mundu pær gefa ólíkt meiri arð af
sér, auk pess hve miklu ánægjulegra
er að hafa undir hendi vel meðfarn-
ar en illa útlítandi skepnur.
Yér ráðum sem flestum til að
eignast pessa snotru bók, eins og yfir
höfuð allar jpjóðvinafélagsbækurnar,
‘sem kosta að eins 2 kr. séu pær
keyptar í einu, pótt pær séu miklu
meira virði. Auk almanaksins og
dýravinsins kemur í ár frá félaginu
Andvari og enn ein bók um spar-
semi.
II m s ó 1 i n a.
Allir vita að pað er sólin sem
veitir oss bæði birtu og hita, en án
pess hvorstveggja mundu hvorki plönt-
ur né dýr né nokkur maður til vera;
svo og pað að sólunni er að pakka
litaskrúði jarðarinnar, hinar mismun-
andi árstíðir og pað að ávextir peir
er vér á lifum, ná að proskást. En
pað eru ekki allir sem vita, að hver
hreifing á jörðunni og pví um leið
hver náttúrukraptur sprettur frá sól-
unni, að án hennar getur hvorki vind-
urinn blásið né vatnið farið hringrás
sína, hvorki gufuprýsting til orðið né
vöðvaafl manna og dýra myndazt. Og
pó er pessu pannig háttað. Allur
kraptur er hiti í annari mynd, pann-
ig t. d. myndast sá kraptur, sem knýr
byssukúluna áfram, við íkviknan púð-
ursins; og pað afl sem dregur áfram
eimvagna, verður til við pað að kol-
um er brennt. Og eins og allur
kraptur kemur af hita, eins verður
hann og aptur að hita, í hringrás
náttúrunnar. J>ess vegna á allur
kraptur kyn sitt að rekja til hita.
En vér förum enn lengra: Allur
hiti á jörðunni kemur frá sólunni.
Sérhver hitamyndan, hvort heldur í
bræðsluofni par sem steypistál er
brætt, eða í mannlegum líkama er
titrar af sóttveiki, sprettur af ná-
kvæmlega ákvörðuðum brothluta sól-
arhitans. Að eins kemur mjög lítill
hluti hitans á jörðunni af eldi peim
er brennur í miðju hennar. En par
eð yfirborð jarðarinnar hitnar afpess-
um orsökum að eins um V30 hluta,
eins hitastigs, pá má svo álita sem
pessi eldur eigi nær pví engan pátt í
hitanum á jörðunni. Jafnvel eldgos
og jarðskjálftar hjá oss, norðurljós
vor og segulstraumar, stormar vorir
og fellibyljir eru einungis eptirköst
og afleiðingar sólstormanna og vaxa
og minnka í réttu hlutfalli við pá.
Nátttúrufræðingar nútíðarinnar verða
pess æ vísari, að allt sem gerist á
jörðunni, er að eins ómur hinna stór-