Fjallkonan - 16.03.1885, Page 3

FJALLKONAN.
19
/
annar læknir hér á landi, Dr. Jónassen, hefir nú
samið og gefið út almenna lækningabók handa
alþýðu, er lengi hefir verið brýnasta þörf á. —
Á hinn bóginn hafa þeir menn, er sitja í hóglífis-
embættum, fæst gert til almennrar nytsemdar.
Nálega enginn sýslumaðr hefir t. d. snert á penna
til bóklegrar ritunar siðan á dögum Jóns Espó-
líns. Af þessu virðist oss mega ráða, að in óþörfu
makinda-embætti leiði þá sem í þeim sitja fram-
ar til dáðleysis enn atorkusemi eða þjóðlegra
framkvæmda.
í þessari stuttu grein á ekki við að fara
lengra út í þessi atriði. Vér vildum einungis vekja
athygli almennings á því, hverir eru nytsamir
embættismenn og hverja vér álítum óþarfa, og
hver munr er á alþýðlegri starfsemi og nytsemi
þeirra embættismanna er gegna nauðsynlegum
embættum og hinna, er gegna óþörfum skrif-
snápaembættum og hafa minnst að gera.
Manneldi.
(|>ýtt að mestu.)
Spekingr einn hefir sagt, að fæðan veitti
manninum alt atgervi og viðgang, og gamall ís-
lenzkr málsháttr segir, að „matr sé mannsins
megin“. Nú á dögum vilja þó eigi mentaðir menn
líta svo á mannlegt líf, heldr segja þeir, að allr
viðgangr mannsins eigi rót sína í andlegu og
líkamlegu atgervi, er gangi í ættir, enn auk þess
sé mikið undir loftslaginu komið, uppeldinu, lifn-
aðarháttum og fæði manna. Á barnsaldrinum og
æskuárunum myndast hlutar líkamans og þrosk-
ast þar til maðrinn er fullþroska; síðan helzt lík-
aminn einungis við. Alt það, sem líkaminn eigi
getr notað, eða sem orðið er slitið eða ónýtt,
færist brott úr líkamanum, enn annað nýtt kemr
í staðinn; þessi umskifti verða á hverju augna-
bliki. Áðr héldu menn, að líkami mannsins yrði
endrnýjaðr áttunda hvert ár, enn nýjar rannsókn-
ir vísindamanna sýna, að þessi ummyndan verðr
á miklu skemri tíma.
Svo telzt til, að á hverjum sólarhring gangi
til þurðar einn fjórtándi hluti af þyngd mannsins
fyrir útgufun og rennsli úr líkamanum, svo að sá
maðr, sem er ioo pund að þyngd, léttist um 7
pund. J>essi missir verðr að bætast líkamanum,
og því getr enginn lifað án matar eða drykkjar,
er færi líkamanum ný efni. Enn eigi þessi efni
að bæta þá hluti líkamans, er gengið hafa til
þurðar fyrir andlega og líkamlega áreynslu, verða
þau að vera samkynja efni og líkaminn er af
gerðr, eða geta breyzt í sömu efni.
Með hungri og þorsta bendir náttúran til
þess, að líkaminn þurfi að fá nýjar birgðir af
þeim efnum, er bæta upp það sem eyðzt hefir af
pörtum blóðs og tauga, vöðva og beina. J>að er
meira vert að fæðið sé gott og haganlegt, enn
að það sé mikið. Fæðuefnin verða eigi að notum
fyrr enn þau fyrir meltinguna eru orðin að blóði,
því blóðið er næringarlind alls líkamans. Hjartað
veitir blóðinu um alla parta líkamans. J>að hefir
verið reynt á dýrum, að ungviðið þolir miklu
ver hungr enn fullþroska dýr. Ef dýrum er gefið
vatn, lifa þau miklu lengr fóðrlaus enn ella. Sama
er að segja um manninn.
Með ósjálfráðri hreyfingu færist fæðan úr
maganum niðr í þarmana. í þörmunum bland-
ast fæðan galli og magavökva, og verðr þannig
að næringarvökva er færist út í blóðið. In nær-
ingarlausu efni fæðunnar ganga út gegnum þarm-
ana. J>ví auðmeltari sem fæðan er og því meira
sem í henni er af blóðmyndandi efnum, því meiri
næring er í henni. J>að er því nauðsynlegt að
þekkja, hversu fljótt inar ýmsar fæðutegundir
meltast og hversu mikil næring er í þeim.
Manneldið er tekið bæði úr dýrarikinu og
jurtaríkinu. Líkamsskapnaðr mannsins sýnir, að
maðrinn þarf að lifa bæði á dýrum og jurtum.
J>eir menn eru þó til, sem aldrei borða kjöt og
jafnvel drekka eigi mjólk né eta egg, af því að
það er dýrafæða. J>essir menn hafa fjölgað á siðustu
árum, og því verðr ei neitað, að margir þeirra
lifa góðu lífi, hafa góða heilsu og andlegan
þroska. jþeir segja, að mannkynið geti tekið alla
fæðu sína úr jurtaríkinu, að það sé grimdarverk
að drepa dýr, og að þar af spretti harðýðgi og
siðaspilling. J>eir færa það enn framar til sins máls,
að sveitafólk lifi víða mestmegnis á jurtafæðu og
sé þó fyllilega jafnhraust og þeir, sem hafa meiri
dýrafæðu.
Ið heilnæma loft í sveitunum eykr melt-
ingaraflið, enn þeir, sem búa í þorpum, hafa óheil-
næmara loft og meiri áreynslu, bæði likamlega
og andlega. J>eir sem vinna í húsum þurfa og
kostbetri fæðu enn þeir sem vinna úti, og kom-
ast því eigi af án dýrafæðu.
In kostbezta fæða er kjöt, af því að sam-
setning þess er svo lík blóðinu. Kjöt er auðmelt,
því efni þau, er það er samansett af, eggjahvíta,
taugar, fita, salt og lítið eitt af sýrum, breytast
skjótt i blóð.
Kjöt er mjög misjafnt að næringu. Kjöt það,
sem fagrrautt er á lit, t. d. nautakjöt, sauðakjöt,
svinakjöt, hérakjöt og flest fuglakjöt er kostmeira
enn ið hvítleitara kjöt, t. d. kálfskjöt og lamba-
kjöt, enn þó er lambakjöt mjög auðmelt og því
heilnæmt. Fuglakjöt er þurrara og eggjahvítu-
meira enn kjöt spendýranna.
(Framhald síðar).
Reykjavík, 15. marz.
Emlbættaskipan. (Jveitt prestsembœtti að Mikla-
bæ í Blönduhlíð (Skagafj. s.) fyrir uppsögn síra
Jakobs Benidiktssonar. Augl. 28. f. m. Tekjur:
1078 kr. —• Umboffsmaðr þjóðjarða Norðrsýslu
og Reykjadals jarða er skipaðr Jón alþingismaðr
Sigurðsson á Gautlöndum.
Búnaðarstyrkr. 20000 kr. eru veittar úr
landssjóði á ári til eflingarjbúnaði, og úthlutar
landshöfðingi helming þessa fjár til sýslunefnda
og bæjarstjórna að hálfu eftir tölu lausafjárhundr-
aða og að hálfu eftir mannfjölda. Skiftingin varð
á þá leið þetta ár að: Austrskaftafellssýsla fékk
160 kr. Vestr-Skaftafells.s. 300, Rangárv. s. 780,
Árnes. s. 910, Vestmanneyja s. 60, Gbr. og Kjós-