Fjallkonan - 27.02.1886, Page 2

14
FJALLKONAN.
andlega innihald; og þegar kjarnanum verðr ekki lýst,
þá er að lýsa hýðinu.
Vér ætlum, að þingið gæti verið nokkuru betr
skipað enn verið hefir, og berum það traust til þjóðar-
innar, að hún hafi þegar náð svo miklum politiskum
þroska, að ef allir beztu kraftar kæmu saman á þinginu
þá mætti vel við una. það er kunnugt, að kosningar
hafa oft komið þar niðr er sízt skyldi, og þeir menn
hafa komizt á þing, er hafa orðið þinginu til lítils gagns.
Vér eigum að vísu allmarga góða þingmenn, er vonandi
er að verði endrkosnir, enn fullan helming þingmanna
mun bresta traust þjóðarinnar. Sumir þeirra eru allgóðir
þingm. að mörgu leyti, enn atkvæðalitlir, aðrir eru ónýtir
eða verri enn svo. Vér ætlum því að kraftar alþingis
ætti að yngjast upp með nýjum þingmönnum og viljum
vér leyfa oss að benda á nokkura þingmenn í ýmsum
héruðum landsins, er vér ætlum eða oss er sagt að vera
muni góð þingmannaefni.
Suðr-Múlasýsla hefir þá Jón Ólafsson og Tryggva ridd-
ara Gunnarsson. Eftir því sem frézt hefir, mun fylking
riddarans þar eystra tekin að þynnast. Viljum vér leyfa
oss að benda þar á síra Ldrus Halldórsson. I Skafta-
fellssýslu hefir oss verið bent á Sigurð bónda Ingimundarson
á Fagrhólsmýri. I Arnessýslu hefir oss verið bent á síra
Jens Pálsson og Brynjólf Jónsson frá Minna-Núpi, enn
teljum víst, að þorlákr Guðmundsson verði endrkosinn,
annaðhvort sem þingm. Arnesinga eða í Gullbr.sýslu. I
Gullbringusýslu hefir oss verið bent á Guðmund Guð-
mundsson í Landakoti. Vér teljum þó ekki frágangssök
að kjósa síra þorkel, sem að mörgu er góðr þingmaðr, þótt
hann sé á móti stjórnarskrárbreytingu að sinni. það er
sjálfsagt að öll alþýða og þá um leið allr þorri þingm.
heldr fram stjórnarskrárbreytingunni, og þó 1—2 þing-
menn sé á öðru máli, þá gerir það ekkert til ef þeir að
öðru leyti eru nýtir þingmenn. Borgfirðingum eða Mýra-
mönnum viljum vér benda á síra Arna Jónsson á Borg.
I Húnavatnssýslu hefir oss verið bent á Pál Pálsson í
Dælum og porleif Junsson kand. phil. Eyfirðingar hafa
áðr tekið sér þingmenn úr þingeyjarsýslu, og ef þeir hafa
ekki völ á mönnum innanhéraðs, viljum vér benda þeim
á Jón Jónsson á Arnarvatni og Sigurð Jónsson í Yzta-
felli. Síðar munum vér benda á fleiri þingmannaefni, og
jafnframt minnast á hverja þingmenn ætti að endrkjósa.
Alpýðumentun.
i.
þ>að var sem þing og stjórn vaknaði úr roti, er
lögin vóru sett um uppfræðslu barna í skrift og
reikningi, sem út komu g. janúar 1880.—Áðr hafði
ekkert verið gert af hálfu þings og stjórnar til að
hlynna að mentun alþýðu; það þótti nægja, að fólkið
kynni sinn kristindóm og ef vel væri að lesa á bók.
Júngið þóttist hafa vel gert, jafnvel þó hér væri
enn ekkert fé framlagt til að menta alþýðu, enn
ærnu almenningsfé varið árlega til að ala upp em-
bættismenn og embættismanna-efni, lærða menn og
hálflærða, er nú tóku að gerast nógu margir og dýr-
ir. J>essi lög um uppfræðslu barna mæltust og vel
fyrir, og flutningsmaðr frumvarpsins á alþingi, Sig-
hvatr alþingsmaðr Árnason, á heiðr og þakkir skild-
ar fyrir framgöngu sína í þessu máli. Enn fyrstu
upptök málsins er að finna f umburðarbréfi bysk-
upsins, dr. Pétrs Pétrssonar, er hann ritaði öllum
próföstum á landinu þá um vorið (30. maí 1879),
þar sem hann skorar á presta að hvetja unglinga
til að læra að skrifa og reikna, og stuðla að því
eftir því sem unt er, og skrifa í húsvitjunarbækrn-
ar hvé langt hver unglingr sé kominn í skrift og
reikningi. Jafnframt benti byskupinn á, að fámætti
menn til að ferðast um sveitirnar á veturna til að
segja til börnunum eins og tíðkast í Noregi.
Lög þessi hafa víða orðið að góðu liði, og auk
þess sem þau hafa bætt heimilisfræðsluna, hafa þau
orðið til að hvetja menn til að koma upp barna-
skólum og unglingaskólum, kvennaskólum, alþýðu-
skólum og gagnfræðaskólum. Flestir þessir skólar
hafa komið upp síðan 1879, og ávextir þeirra munu
verða sýnilegir hjá inni ungu kynslóð. Enn mestu
munar það að heimilisfræðslan hefir tekið miklum
bótum.
Almenningi er orðið ljóst um það, að það er eigi
nóg að læra að lesa og skrifa, heldr þarf mentun-
in að ganga stig af stigi samfara þroskastigum
unglingsins; fyrst er heimilisfræðslan, þá er barna-
skólinn, þá unglingaskólinn, þá skólar fyrir þrosk-
aða menn og stúlkur, alþýðuskólar eða gagnfræða-
skólar, búnaðarskólar, kvennaskólar. J>að er og
ekki nóg að læra á bækr eingöngu ; verkleg kensla
verðr á allri þessari mentunarleið að vera jafnhliða
inni bóklegu kennslu.
Vér viljum nú fara nokkrum orðum um alþýðu-
mentunina og tökum hvern kafla fyrir sér í lagi
eða hvert kennslustig. Er þá
1. Heimilisfrœ.ðslan. Sú mentun, er börnin fá í
foreldrahúsum, verðr oftast eðlilegust og notadrjúg-
ust. Enn þá verða foreldrarnir að vera svo ment-
aðir, að þeir geti veitt börnum sínum hana. Hún
verðr einnig ódýrust. Enn bæði er það, að foreldr-
ana skortir oft næga mentun til að kenna börnum
sínum in fyrstu undirstöðu-atriði mentunarinnar, og í
öðru lagi geta þau oft ekki nægilega annað því vegna
búsýslu, ekki sízt ef þau eru fátækir einyrkjar. J>ó
mun konan oftast geta komið því við, að segja
börnum sínum til, ef hún er starfsöm kona, enn þá
þarf hún að vera þeim starfa vaxin. Af þessu sést,
hvé áríðandi það er, að stúlkurnar læri svo mikið
í ungdæminu, að þær geti kent börnum sínum, og
hvé nytsamir kvennaskólarnir eru eða gætu verið
ef þeir væri nógu margir og þeim væri haganlega
fyrir komið, sem vér munum síðar minnast á.
J>að sem börnunum er nú fyrst kent í heimahús-
um er lestr, kristindómrinn, skrift og nokkuð í reikn-
ingi, eða inar sömu greinar og lögboðnar eru í lög-
unum 9. jan. 1880, enda er og ekki annað kent í
sumum barnaskólum. Vér viljum lítið eitt tala um
kensluaðferðina, þvi vér álítum að hún sé víða ó-
heppileg. f>að, sem einkum ríðr á, er það, að
námið sé sniðið eftir þroska barnsins; má því ekki
herða of mjög að barninu með því að setja því of-
mikið fyrir eða láta það sitja lengi við námið. Með
því móti þreytist barnið fljótt og fær leiða á nám-
inu og verðr það versti tálmi fyrir framförum barns-
ins. í ameríkskum skólum er víða svo til hagað,
að kenslutími barnsins í hverri grein er að eins
hálfr klukkutími í senn; þykir sú aðferð vel gefast
og börnin læra meira með því móti enn þegar þau
eru látin sitja lengr við. J>essi regla er bæði í al-
þýðuskólunum og í æðri skólum (colleges). Á Eng
1