Fjallkonan - 11.12.1886, Blaðsíða 2

90
FJALLKONAN.
iðjulausir legupeningar, og ætti sá hlnti að dragast frá
áðr enn menn gerðu pemngana að niælikvarða fyrir hlut-
falli milli viðskiftaþarfar og seðilmergðar. Eg fyrir mitt
leyti ætla að þm. hafi þar hitt á ranga stiku, og að þetta
hlutfall sé alsendis óráðin gáta enn. Miklu áreiðanlegri
mælikvarða fengi maðr úr því, sem landsmenn skulduðu
og áttu til góða í búð og utan búðar á vissu árabili, og
yrði þó þar frá að gera allra handa frádrátt eftir kring-
urnstæðum í ýmsum héruðum lands, svo sem óárani,
verzlunarástandi o. s. frv.
Enn þó nú hlutfallið aldrei væri nema rétt, þá get eg
ekki séð, hvernig það ætti að forða því, að í framanrituð
vandræði reki þegar mynt hverfr úr landi, sem sjálft
hefir hvorki námur, né nokknr tæki til að kaupa málm til
myntunar, né getr ráðizt í nokkur þjóðleg stórvirki, nema
með því móti, að sækja öll aðföng til þeirra í útlendan
markað.
Enn fremr er því hér við bætandi, að þó þetta ^hlutfall’
kynni vera rétt fyrir alt land, þá leiðir þar af engan
veginn, að bankinn ekki geti fallið o: að seðlar ekki falli.
jpar til þarf alls ekki misvægi rnilli viðskifta-þarfar og
seðil-mergðar um alt lank. Misvægið þarf ekki að ná
nema til viss hluta landsins. jpað er minstr hluti landa
eða ríkja, sem ríðr baggamuninn þegar bankar falla, og
falla þeir þó. Að einblína á ímyndaða allsherjar vörn
gegn seðilfalli og líta ekki til hinna margföldu kringum-
stæða, sem geta haft alt eins skaðleg áhrif á seðilgang-
eyri, eins og misvægi milli mergðar hans og viðskifta-
þarfar, er, að minni ætlun, þýðingarlaust í Islands til-
felli.
Að endingu vil eg biðja menrn alvarlega að vara sig á
þeim bankaspekingum Islands, sem kappkosta að telja
mönnum trú um, að bankamálið sé sá galdr, sem mér, að
minsta kosti, sé ekki gefið skilja. Málið er einfalt, og
þarf ekki nema heilbrigða skynsemi til að skilja það, og
það lítillæti, að láta reynslu mentaðra þjóða stjórna
skilningi sínum.
Og það verð ég að tulja óvanalega bíræfni af þingmanni
með þeirri ábyrgð sem hans stöðu fylgir.þegar hann sjálfr
er orðinn sekr bæði í misskilningi á málinu og ósann-
indum um það,að saka þannum gjörsamlegt skilningsleysi
á því, sem alla götu hefir haldið því einu framm, sem
löng reynsla hefir kónt mentuðum þjóðúm að sé hið ó-
hultasta fyrirkomulag á bankamálum.
Eiríkr Magiiússou.
Alpýöumentun.
in.
Barnaskólarnir. Landstjórnin ætti að réttu lagi að
sjá svo fyrir, að öll alþýða gæti fengið ókeypp kenslu í
undirstöðuatriðum mentunar. Allir eigá jafnan rétt á
og ættu að eiga jafnan kost á að afla sér þekkingar.
Barnaskólanám ætti því að vera veitt öllum ókeypis, efn-
uðum sem snauðum. Enn meðþví það mundi verða ókleyfr
kostnaðr að koma upp barkiaskólum um alt land, er allir
ætti jafnan aðgang að, getum vér ekki gert ( ráð fyrir því
að sinni. Heillavænlegast mundi verða að fækka nokkuð
prestum og kirkjum, enn koma upp sveitaskólum í stað-
inn. Ætti helzt að selja kirkjueignirnar og verja ,and-
virði þeirra til skólanna.
því verðr ekki neitað, að barnaskólar þeir,sem stofnað-
ir hafa verið hér á landi á síðari árum, hafi orðið að
töiuverðu liði, hafi haft talsverð mentandi áhrif á kyn-
slóð þá, sem er að alast upp, enn venjulega munu menn
telja gagnið af þeim meira enn það er í raun og veru og
gera sér of glæsilegar vonir um mentun barna í þessum
skólurn. það er hvorttveggja, að vandfengnir eru menn
til þessa starfa, sem kunni að kenna eða sé hneigðir til
þess, enda eru börnin oftast of mörg til þess.að einn kenn-
ari geti nægilega beitt kenslunni við þau öll og á of
ólíku reki til þess, að þau geti haft sameiginleg not af
kenslunni. Hér að auki vantar hentugar bækr og á-
höld. Avextirnir af barnaskólakenslunni verða því oft
sáralitlir; það verða að eins bráðgáfuðustu börnin, sem
hafa full not af náminu; hin dragast aftr úr og verða
viðskila. Til þess að börn í fjölsóttum barnaskóla, þar
sem eru undir 20 börn eða fleiri, geti haft verulegt gagn
af náminu, verða kenslukraftarnir að vera meiri enn
venja er til; kennararnir verða þá að vera tveir eða fleiri,
og þá fer skólinn að verða ærið kostnaðarsamr nema
fjölbygt hérað eigi hlut að máli.
Ið mesta gagn sem vænta má að barnaskólarnir geri,
ér að börnin læri í þeim reglusemi og siðprýði og að hug-
ir þeirra laðist til mannblendni og félagslífs.
það væri í mörgum greinum haganlegt, að kvenmenn
hefðu kenslu á hendi í barnaskólum. Mentaðar og
liprar stújkur eru oftast rniklu hæfari til að kenna börn-
um enn karlmenn og fara miklu nær um hugsanir og eðl-
isfar barnanna, þekkja þau í alla staði miklu betr enn
karlmennirnir. jpær geta einnig jafnaðarlega sagt stúlk-
unum til í handvinnu, enn þeir karlmenn eru ekki ætíð
auðfengnir er geta sagt til piltum í handvinnu. Loks
mundu kenslukonur verða talsvert ódýrri á kaupi sínu
fyrst um sinn enn karlménn.
Vér geturn hér ekki rætt um það, hvað kenna ætti á
barnaskólum eða hvernig kenslunni ætti að haga, því að
það yrði of langt mál í þessari grein. jpað er mikið
mein, að engar hentugar kenslubækr handa barnaskólum
eru til á íslenzku. J>ær sem hingað til hafa verið not-
aðar 'eru flestar óhæfar, andalausar upptalningarollur,
sem gera börnin leið á náminu nema kennarinn geti sjálfr
blásið lífsanda í þann bókstafalærdóm. Vel mundi reyn-
ast að kenna með fyrirlestrum og samtölum.—Hand-
vinnu ætti að kenna þar sem því verðr við komið, enn til
þess að sú kensla verði að jöfnum notum, þarf karlmaðr
og kvenmaðr að kenna. jpað er skoðun allra góðra upp-
eldisfræðinga, að það sé nauðsynlegt hverjum manni að
læra einhverja vinnu og helzt sem flest vinnubrögð. |>ví
eru nú handvinnuskólar í öllum mentuðum löndum og
handvinna kend með öðru námi í allskonar skólum. Oss
Islendingum ríðr þó meira á að kunna eitthvað til hand-
anna enn nokkurri annari siðaðri þjóð þar sem vér erum
einna skemst á veg komnir í öllum verknaði, erum
verkvélalausir að kalla og vinnum alt með höndunum ein-
um.
það mundi að öllu hentugast, að kennarar á barnaskól-
um væri tveir, karlmaðr og kvenmaðr, er gæti kent all-
ar greinir skólanámsins, bóklegar og verklegar. Ættum
vér í hverri sveit mentuð hjón, er gæti leyst slíkt starf
af hendi, þá mættum vér hafa góðar vonir um ungu
kynslóðina.
Bétt í því að vér erum að enda línur þessar, berst oss
bréf frá einum merkasta presti landsins, og af því að efni
þess er skylt rnáli því, sem hér er um að ræða, leyfumi
vér oss að taka þenna kafla úr því:
»Alþýðumentun er víða hvar engin til,—víða ekki vísír
til alþýðumentunar. Að sönnu er flestum kent að lesa og
skrifa, enn slíkir hlutir út af fyrir sig eru ekki mentandi.
]pað eru »mekaniskar« íþróttir, anda mannsins og skyn-
semi óviðkomandi, fólgnar í því að geta þekt sundr og
myndað á blað rúma 20 bókstafi. Meðal alþýðumanna