Fjallkonan - 31.01.1888, Blaðsíða 4

12
FJALLKON AN'
81. jan. 1888.
eins að nefna eitt dæmi. í f'yrirlestrinum segir
svo: „Að eins er þess að geta, að hér (o: á Islandi)
kallast aftrkipprinn (o: hugmyndin um þjóð, þjóð-
emi og fóstrland) frelsi, þjóðfrelsi, framfarir, enn
þeir sem á móti honum eru, eru kallaðir aftrhalds-
menn“. Þeir, sem hór á landi eru fremr öllum
öðrum kallaðir aftrhaldsmenn, eru þeir, sem standa
andvígir sjálfstjórn íslands, og má helst nefna til
þess hina konungkjörnu. Eftir skoðun Hannesar
Hafsteins ættu þá þessir menn, gamlir og gráhærð-
ir öldungar og stjórnarmenn, að standa fremstir í
tímans straumi ; þeir virða þjóðernið að vettugi af
því, að það er gömul og úrelt hugmynd; þeir eru
hinir sönnu framfaramenn; þeir eru forbroddarnir
í hinni fræknú fylkingu Brandesar og hins frjáls-
lynda Gyðingalýðs í Kaupmannahöfn. Aftr ámóti
eiga hinir yngri alþingismenn, og allir þeir, sem
berjast fyrir sjálfsstjórn íslands og kallaðir eru
frelsis og framfara menn, að vera að heyja baráttu
fyrir dauðar og úreltar hugmyndir. Þeirra frelsi
er ekki hið sanna frelsi, enn hið sanna frelsi er
að finna hjá hinum svo kölluðu aftrhaldsmönnum,
hjá öldungum lýðsins, hinum konungkjörnu.
Eg er sannfærðr um, að Hannes hefir ekki
þessa skoðun, þegar hann athugar málið rólega, og
ég er viss um, að hann sór það þess vegna, að fyr-
irlestr hans á ekki rétt vel við hér á íslandi, af
því að það, sem hann vegr að, hefir aldrei verið
ríkjandi hór á landi, heldr í Danmörku, og er nú
þar komið á fallanda fót.
Eg gat þess að framan, að hugmyndin um þjóð,
þjóðerni og fóstrland er nú komin á æðra og full-
komnara stig enn áðr. Þessar hugmyndir hafa á-
valt verið til. Þjóðernistilfinning og ættjarðarást j
hafa ávalt verið til, frá því sögur hófust, frá því
Móses drap egypska manninn í bræði sinni, frá
því Spartverjar börðust í Laugaskarði, frá því Nú-
mantiumenn fyrirfóru sér allir og til þessara tíma.
Allir hafa viljað verja sitt þjóðerni, enn sú hug-
mynd þektist varla í reyndinni, að menn ættu að
virða annara þjóðerni. Önnur eins hetja og Alex-
ander mikli þekti þessa hugmynd og breytti eftir
henni, enn venjulega hefir sú skoðun verið ráðandi, j
að menn ættu að verja sitt eigið þjóðerni enn jafn- ,
framt undiroka annara þjóðerni. Þessi hugmynd
er nú að víkja, og réttlætishugmyndin, mór liggr
við að segja, hin kristilega skoðun á þjóðerninu,
að ein þjóðin eigi að breyta svo við aðra, eins og
hún vilji að aðrir breyti við sig, er að ryðja sór til
rúms. Bismarck viðrkennir hana ekki, enn hinn
gamli mikli maðr Gladstone viðrkennir hana. Að
þessu leyti er hugmyndin um þjóð, þjóðerni og
fóstrland komin á æðra og háleitara stig, og eins og
réttlætishugmyndin er að ryðja sér til rúms í skoð-
unum manna á sambandinu milli þjóðanna, eins
er róttlætishugmyndin að ryðja sór til rúms í skoð-
unum manna á sambandinu milli einstaklingsins
og þjóðarinnar. Menn eru farnir að sjá betr sam-
bandið milli einstaklingsins og hennar. Einstakl-
ingrinn verðr eigi skilyrðislaust að lúta þjóðerni
og fóstrlandi. Einstaklingrinn hefir sinn sjálfstæða
rótt, og hann þarf ekki skilyrðislaust að leggja
sinn hag i sölurnar fyrir það, sem menn telja þjóð- j
arhag. Um leið og hann eflir sinn eiginn hag, efiir j
hann hag fóstrjarðarinnar. Dugnaðarmaðrinn er
stoð síns lands, enn letinginn og vesalmennið er
niðrdrep þess. Að jafnaði þarf einstaklingrinn
ekki beinlínis að leggja meira i sölurnar fyrir
þjóðina, enn að leggja fram og greiða skatta af
höndum til almennra þarfa. enn hann verðr þó
jafnan sem góðr drengr að vera reiðubúinn að
leggja alt fram fyrir fóstrj örðuna, þegar í nauð-
irnar rekr, bæði lif og blóð. Áðr hafa þjóðirnar
bæði haft málalið til að verja sig, og menn hafa
getað keypt sig undan að ganga sjálfir í herinn.
Enn síðan um miðbik þessar aldar hefir þetta
verið aftekið í flestum löndum Norðrálfunnar, og
lögleitt, að sérhver vopnfær borgari skyldi vera
án manngreinarálits skyldr að leggja lif og blóð
í sölurnar fyrir fóstrlandið. Eg skal þannig minna
á 90. gr. í grundvallarlögum Dana. Enn þar sem
þetta er ekki komið fullkomlega á, ryðr það sór
meir og meir til rúms. Þessu heldr frjálslyndi
flokkrinn fram í Belgiu, og um þetta varð fyrir
skömmu mikil þingdeila á Frakklandi milli vinstri-
manna og klerkalýðsins. Hór á landi sjá menn
valla korða eða pístólu síðan 9. ág. 1850, þegar
þjóðfundinum var slitið og dönsku liðsmennirnir
létu meira á sér bera, enn venja var til, til að
ógna fundarmönnum, enn þó getr verið að menn
„tali stórt um, að láta lif og blóð og falla fyrir
fóstrlandið“, eins og stendr i fyrirlestrinum, þegar
menn verða svæsnastir í pólitíkinni. Að minsta
kosti dettr mér i hug vísa í kvæði eftir Hannes
Hafstein fyrir minni íslands, sem stóð í Fróða í
sumar:
“Ég óska þess næstnm að óvina her
þú ættir í hættu að verjast,
svo ég gæti sýnt þér og sannað þér
hvort sveinninn þinn þyrði’ ei að berjast,
og hvort ’ann hefði til hug og móð
og hvort ’ann sparaði líf og blóð“.
Hannesi Hafstein finst ef til vill, að hann hafi
sagt heldr mikið í þessari vísu, og það má vel
vera, enn ef í nauðirnar rekr er ég viss um, að
Hannes Hafstein ekki myndi flýja af vígvellinum,
heldr berjast fræknlega fyrir þjóð sinni, þó hann
tali um „hina afdregnu hugmynd þjóð“, og telji
hana dauða hugmynd. Enn það er óþarfi að gera
ráð fyrir þessu; það er enginn óvina her fyrir
landi. Fóstrjörð vor þarf annars nú á tímum, enn
að synir hennar berjist með vopnum. Hún þarf
annarskonar baráttu sór til viðreisnar og til þess,
að synir hennar, einstaklingar þjóðfélagsins, geti
vænt sér góðrar framtíðar og þeim geti „liðið
vel“.
Reykjavík 19. jan. 1888.

Þjóðlestir.
„Þið blaðamennirnir smjaðrið fyrir alþýðunni, enn
leggið embættismenniua og stjórnina í einelti“, sagði
einhver við mig um daginn.
Þetta er nú reyndar ekki nema hálfsatt.
Nokkuð er til í því, að blaðamönnum er tamara