Fjallkonan - 06.01.1891, Blaðsíða 2

2
FJALLKONAN.
VIII, l.
og svo er hér víðast, nema þar sem sandjörð er.
Enn til að fyrirbyggja ofrakaþarf að lókrœsa alla þá
matjurtagarða, sem moldjörð eða leirjörð er í, og auk
þess, ef kostr er, bera sand til muna í moldargarð-
ana til að gjöra jörðina hlýrri. Ætti helst að vera sand-
blendingr alt að helmingi.' Svo á að bylta sáðreit-
unum 5—10. hvert ár: taka fyrst skurð meðfram
einum kantinum 2—3 feta breiðan, og 2 feta djúp-
an ef kostr er, fylla svo þann skurð með moldinni
úr öðrum, jafnbreiðum og djúpum alveg samhliða hin-
um, og svo framvegis, þar til öllu er umbylt; má þá
bera moldina úr fyrsta skurðinum í hinn síðasta eða
dreifa henni út yfir allan reitinu. Þetta er gert til
að endrnýja jarðveginn og losa, sem hvorttveggja
eykr frjósemina. Það er og eina ráðið til að eyði-
leggja arfann. E>ar sem veðranæmt er, gera rokviðri i
oft skaða á nýsáðum görðum. Við því kynni að vera
nokkur vörn að strá þangi yfir garðinn þegar búið er
að sá. þar sem í það næst. Einnig getr það nokkuð
varnað arfa, eða tafið fyrir honum, enn kartöflugrös-
unum gerir það ekkert til; þau leita upp milli þang-
blaðanna. Aftr á móti yrði að taka þangið af kál-
beðum, þegar fræið færi að spíra upp úr moldinni.
Best væri þó auðvitað, að pæla þangið innan um
moldina til að binda hana fyrir viudi. Áburðinn má
þó ekki spara i garðana. Ávöxtrinn myndast af nær-
ingar efnum úr jörðinni, sem eyðist við hverja upp-
skeru, ef þeim ekki er viðhaldið. Maðr getr ekki
búist við að fá margar tunnur ár eftir ár úr görðun-
um án nægilegs áburðar, fremr enn mikla nyt úr
sveltri kú.
Hagr þurrabúðarmannanna mundi batna, ef þeir
kæmu sínum 400 ferföðmum í þá rækt, að þeir gæfu
af sér 40 tunnur af matjurtum árlega; og það má
takast.
yii.
Hallærislán eða atvinna.
Síðastliðnar 4—5 vertíðir hafa mátt heita mjög
rýrar við Faxaflóa. Enn þegar sjávargagnið bregst
um tíma, ber fljótt á skorti meðal fátæklinganna í
veiðistöðunum, sem lítið eða ekkert hafa annað við
að styðjast oft og tíðum, enn eins hlutar von úr sjón-
um. Og líklega verðr skortrinn víða tilfinnanlegr,
ef ekki verðr gott fiski í vetr. Hvað er þá til ráða?
Enn hallærislán eins og vant er! liggr beinast við
að svara. Einn hinn landbúnaðarminsti sjávarhreppr-
inn, Bessastaðahreppr, hefir þegar leitað sýslunefnd- i
arinnar um að „afstýra yfirvofandi hungrsneyð í
hreppnum“ og fengið auk þess leyfi sýslunefndar til |
að selja eða veðsetja jarðeign sem hrepprinn á. Skal
jarðarverðinu og láninu „eingöngu varið til að afstýra
hungrsneyð bjargþrota heimila“ (sjá sýslufundargjörð-
ir Kjósar og Gullbringusýslu. október 1890).
Mér hefir oft verið að detta í hug, hvort eigi mætti
vinna meira gagn með styrkveitingum þessum, og
hverjum öðrum fátækrastyrk, sem heimilisfeðrum er
lagðr, enn eingöngu að útvega matfóng fyrir hann. |
Ég hefi heyrt, að í veiðistöð einni, sem fekk gjafa- j
styrk til að afstýra hungri í fiskileysistíð fyrir nokkr- J
um árum, hafi sveitarstjórnin útbýtt styrknum þannig,
að hún lét alla þá þurfalinga, sem unuið gátu, draga
grjót til barnaskólahúsbyggingar, og borgaði þeim
vinnuna jafnóðum af styrktarfénu. Fyrir þetta komst
þar upp barnaskólahús, eitt með bestu sveitaskóla-
húsum hér á landi. Skólinn hefir síðan staðið með
góðum kennurum árlega, og bætt svo siðferði og menn-
ing sveitarinnar, að það sem áðr þótti á lágu stigi,
er nú talið með því betra í því héraði. Hefði öllum
hallærislánum og gjöfum á undanförnu harðæristíma-
bili verið þannig varið til að koma fram nytsömum
fyrirtækjum, sem þjóðin nyti góðs af um ókominn
tíma, mundu þau ekki hafa orðið eins óvinsæl. Margt
má vinna, sem framför sé að, og það jafnvel á vetr-
um. Með hallærislánum suðrhreppa Gullbringusýslu
hefði mátt leggja veg suðr ytír hranniu, sem enn er
illfær. Álftnesingar hefðu getað ræst og ræktað Ey-
vindarstaðamýri, aðalmótekju- og beitarland þeirra,
sem nú er vatnsfull mógrafapæla — og það net, sem
árlega veiðir kýr þeirra og hesta —, svo að hún væri
nú að minsta kosti fær yfirferðar og gott beitariand.
Væri hún gagnlega ræst, mætti fá mikinn mó úr vatns-
bökkum i henni. Fyrir lán það, sem þeir fá út á
jörð sveitarinnar nú, geta þeir, ef til vill, komið þar
upp stórum, vel ræktuðum jarðeplagarði: látið styrk-
þyggjendr girða hann, lokræsa, bylta, blanda, bera í
þara m. fl.; keypt útsæði fyrir sama fé, látið styrk-
þiggjandi konur eða aðra liðléttingja sá og hirða
hann að sumri og framvegis, og varið svo ávextinum
í þarfir fátækra í hreppnum. Það gæti munað um
t. d. 50 tunnur árlega = 4—500 kr. virði! Slíkum
„fátœkraakriu ætti að koma upp í hverri sveit, þar
sem girðingarefni, hagkvæmlega samsett jarðefni, þara-
rekald til íburðar og önnur skilyrði fyrir góðri mat-
jurtarækt væru. Er eigi ólíklegt, að fá mætti svo
sem dagsláttublett á hentugum stað leigðan eða keypt-
an í hverri sjávarsveit. Við þetta mætti veita fátæk-
lingum atvinnu og borga þeim úr sveitarsjóði, án þess
að þeir fyrir það þægju sveitarstyrk, því sjóðrinn
fengi endrgjaldið af uppskerunni. Enn það er mikils-
vert að þurfa eigi að svifta fátækan mann réttindum þó
hann í svip þarfnist styrks, eða jafnvel geta forðað
honum frá slíkri glötun árum saman með atvinnu-
veitingu. Margar þessu líkar tillögur - mætti koma
fram með, sem geta gilt fyrir öll hreppafélög; víðast
eru meira eða minna „ónotaðir kraftar“, sem gera
má arðberandi. Það mundi alstaðar farsælla að veita
vinnandi fátæklingum atvinnu, enn að fæða þá án
fyrirhafnar. Að borða ölmusubitann heima fyrirhafn-
laust, er dáðdrepandi, enn að lifa af ávexti iðju sinn-
ar eykur kjark og sjálfstæðistilfinning manna. Veitið
því þurfalingnum atvinnu, við arðberandi fyrirtæki.
Þó taka þurfi lán til þess, getr það borgað sig marg-
faldlega.
Til S. G.
í 102. tölubl. ísaf. stendr gr., sem einungis eftir niðrlagi fyr-
irsagnarinnar að dæma yirðist eiga að vera svar frá S. G.
(þetta er i birtunni Sigm. Guðmundsson) uppá grein mína um
strandferðirnar hér, er stóð i Fjallk. 16. des. þ. á., og leyli ég
mér að fara fáeinum orðum um það, sem mér kemr við i nefndri
grein og svara vert virðist.
Það er ávalt föst regla hjá heiðvirðum mönnum, þá er þeir
rita um eitthvað, að þeir rita um málefnið, enn sneiða persónu-
lega hjá manninum, svo framarlega sem þess ekki nauðsynlega
við þarf til skýringar á málefninu. Enn þá reglu hefir Sigmundur
Guðmundsson rækilega forðast; þvi það eru ekki yfir 2—3 lín-
ur i yfir heilum dálki í svarnefnu hans í ísaf., er snertir hið
minsta málefnið; enn það eru þessi orð: „Ég hefi alls eigi kom-
ið út í Thyra síðan Hovgaard tók við henni“.