Fjallkonan - 21.04.1891, Blaðsíða 1

Kemr út A þriSjudögum.
Árg. 3 hr. (4 kr. erlendis)
Bpplag
2600.
C+jalddagi t .jtili.
FJALLKONA
Dppsögn ógild nema
skrifleg komi til útgef-
anda fyrir 1. október.
Skrifstofa og afgreiðsia:
Veltusund 3.
vin, 16.
REYKJAYÍK, 21. APRÍL
1891.
Útgef. Fjallk. kaupir Landnámu, Kh. 1843 og Skál-
holti 1688 með hán verði.
Framfaramál.
Svar til J. Þ.
[Framli.]. Að fækka öðrum embættismönnum enn |
þeim, sem vér höfum hér nefnt, er trauðla vel fært,
enda hefir alþýða sumstaðar sett sig á móti fækkun
þeirra, t. d. hérna um árið fyrir skemstu, þegar þing-
ið vildi sameina Daiasýslu og Strandasýslu, sem þó
væri hægt, enn þvi síðr mundi slíkt tekið í mál, þar
sem ver hagar til. Sýslunefndirnar vóru á móti og
þingið lét sér lynda, að fara eftir því. Sama er að
segja um brauðasamsteypur og fækkun presta, að
nú eru menn víða á móti því og biðja sumstaðar um ;
að sameiningarnar, þar sem þær eru ákomnar, séu
afteknar aftr, svo að varla verðr sagt, að alþýðu-
mönnnm, sem hugsa nokkuð og eru sjálfum sér sam-
kvæmir, þyki hin lægri embætti ofmörg. Hér að auki
er alþýða að óska eftir nýjum læknisembættum, enn
alt þetta eykr útgjöld fyrir landssjóð, svo að efmenn
eigi vilja komast í mótsögn við sjálfa sig, hljóta þeir
sömu að vilja borga því meira í hann, enda munu
fáir þá vera svo, að þeir haldi að alt fáist fyrir enga
borgun, eða ímyndi sér að þeir geti haft marga
embættismenn og notið þæginda af að geta haft þá
nærri sér, án þess að kosta nokkru til. E>að er rétt ;
að alþýðan sjálf á fundum geri út ura það, hvar henni !
finst að fækka megi og hvar fjölga þurfi embættum,
því að hún á að njóta gagnsins og borga kaupið; j
annars getr nú mönnum oft missýnst í þessu efni. ;
Að fela hreppstjórum á hendrýmis af störfum sýslu-
manna, mun varla geranda meðan almenningr stendr
eins lágt í siðferðislegu tilliti sem hann nú stendr.
því að eigingirni og ólöghlýðni eru einkenni hins nú-
veranda siðferðislifs þjóðarinnar; nálega í hverjum
hreppi eru ríkismanna-klikkur, og þeir sem mest. tala
um hlutdrægni og ranglæti yfirmanna eru oft miklu
verri sjálfir, ef þeir eiga einhverju að ráða. Að láta
líka landsyfirréttardómendrna vera héraðsdómara,
skil eg eigi að neinn maðr óski eftir, sem vill hafa
velgrundaða dóma. því að þá yrðu dómendrnir kunn-
ingjar og sambræðr undirdómarans, enn slíka freistni !
mun naumlega rétt að leiða nokkurn mann í fyrir j
nokkrar krönur, enda varla tilvinnanda fjTÍr þjóðina.
Annars er nú samt líklegt að dómsvald og umboðs-
vald verði aðgreint innan skamms. Höfundrinn tal- ;
ar um laun prestanna eftir brauðamatinu nýja, enn það
er aðgætanda, að matið er því miðr ekki áreiðanlegt,
hvað launa uppliæðirnar snertir. Það er t. d. eigi I
rétt að reikna eigi frá tekjum presta kostnað þann,
sem þeir liafa fram yfir aðra embættismenn við að ;
reka embættisitt. Læknar þurfaengan hest að liafa sjálf- j
ir, heldr geta látið f-a kja sig á hcsti þá er læknis þurfa, !
og gera það líka viða; og hafi þeir eigi hest sjálfir,
fá þeir hverja hans ferð borgaða. Sömuleiðis þurfa
sýslumenn að eins í þingaferðir að brúka hesta fyrir
eigin reikning og geta þeir þá oft fengið hest lánað-
an fyrir þóknun, enn aðrar ferðir fá þeir borgaðar
sérstaklega. Þar á móti komast prestar í hinum
stærri prestaköllum eigi af með minna enn tvo hesta,
sem þeir verða alveg að brúka til þjónustu embættis-
ins, og kemr þá drjúgt skarð í launin við að kaupa
hestana, fyrst halda þeim við og ala þá síðan. í
brauðamatinu eru að eins taldar tekjur hvers brauðs,
fastatekjur og aukatekjur samlagðar eftir meðaltali,
enn eigi tekið neitt tillit til þess, hversu afar-
mismunandi sá kostnaðr er, sem þarf til að reka em-
bættið. Á sumum stöðum í litlum prestaköllum, þar
sem eigi er nema ein kirkja heima á staðnum, þarf eng-
an hest, og sumstaðar þarf einn, enn í fjöldamörg-
um brauðum, þar sem eru margar kirkjur og stundum
engin heima hjá presti, er ómögulegt að komast af
með minna enn tvo hesta. Fyrst þegar dregin hefir
verið frá þessi misjafni kostnaðr, er hægt að segja
hvort betr er launað t. d. Stöð í Stöðvarfirði eða
Mýrdalsþingin, eða hver eru hin sönnu laun. Enn
þessu hefir stjórnin og þingið eigi sint, svo að laun-
in eru lægri í rauninni, enn þau sýnast í matinu,
og svo sem það mun eigi vera hægt að fækka presta-
köllum neitt að ráði, svo mun eigi vera talandi um
að lækka laun presta. Þau eru fremr lág, þótt al-
þýðu séu þau fullhá til að borga þau. Sumir segja
raunar, að prestarnir eigi að lifa af búskap, enn þess
ættu þeir eigi að þurfa beinlínis; aðalstarfið hlýtr þó
að minsta kosti að vera embættið, enn búskaprinn
verðr að vera og á að vera hjáverk og alls ekki
meira.
Greinarhöf. neitar því, að þjóðin eigi þekkingu sína
i trúarbrögðum og siðalærdómi einungis prestunum
að þakka, enn játar þó, að þeir hafi eftirlitið með allri
alþýðu uppfræðingu. Enn einmitt afþví að þeir hafa
eftirlitið, er uppfræðingin þeim að þakka; þetta er svo
auðséð á því að þar sem prestar eru trassar (sem því
betr er orðið óviða) með að ganga eftir uppfræðing-
unni, þar eru börnin sem nálega óuppfrædd, þegar þau
koma í prestakall þar sem uppfræðingin er betrj.
Og nú síðan prestaköllin urðu stærri, hefir eftirlit
og uppfræðing presta sumstaðar orðið minni af því
að þeir komast eigi yfir það, og því er nú fremr enn
nokkru sinni þörf á sérstökum barnakennurum, enn
ef ofhlaðið væri á alla andlegrar stéttar menn með
því að fela þeim gersamlega á hendr barnakensluna,
myndu engir geta samið hugvekjur og postillur al-
menningi til uppbyggingar, sem höf. metr þó svo mik-
ils (!) nema ef ávalt ætti að nota þaðgamla. Það er
öldungis gagnstætt framfarastefnu nútíðarinnar, að
vilja hafa kirkju og trúarbragðamál sem mest undir
landstjórninni og sömuleiðis að gera prestana ein-
valda í kenslumálum, sem hlyti að verða, ef þeim
væri falið á hendr að vera barnakennarar. Víða í
frjálsum löndum eru menn einmitt nú að taka yfir-