Fjallkonan - 30.07.1895, Blaðsíða 1

Kemr út um miðja yiku.
Árg. 3 kr. (erlendis 4 kr.).
Auglýaingar mjög ódýrar.
FJALLKONAN.
Gjalddagi 15. júll. Cpp-
sögn skriíleg fýrir 1. okt.
Afgr.: Þingholtsstrœti 18.
XII, 31. Reykjavlk, 30. júlí. 1898.
Kvæöa-upplestr.
Eftir tilmælum nokkurra þingmanna les Þorst.
Erllngsson upp kvæði í Öood-Templarahúsinu mið-
vikudaginn 31. júlí kl. 8V2. Aðgöngumiðar fyrir 25
aura fást í bókasölubúð Sigfúsar Eymundssonar kl.
12—3 og 4—6 á morgun og við innganginn.
Góð verzlun.
Af því vörupantanir til mín næstliðið ár urðu svo
miklar, þá hefi ég — til þess að geta stundað þær
enn betr — flutt mig aftr hingað til bæjarins, og
leigt öðrum verzlun þá er ég hafði úti á landinu.
Ég býðst til, eins og áðr, að selja og kaupa vörur
fyrir landa mína, og með því ég kaupi eingöngu
gegn borgun út í hönd, get ég keypt eins ódýrt og
nokkur annar, eins og ég líka mun gera mér ómak
til þess að fá svo hátt verð sem unt er fyrir þær
vörur er ég sel fyrir aðra.
Ég leyfi mér að vísa til meðmæla þeirra er stóðu
í ísafold og Austra f. á., og hefi ég einnig í höndum
ágæta vitnisburði frá nokkrum af merkustu kaup-
mönnum landsins. Yerzlunarprincíp: Stór og áreið-
anleg verzlun, lítil ómakslaun.
Utanáskrift til mín:
Jakob Gunnlögsson,
Nansensgade 46 A,
Kjöbenhavn K.
Háskóla-málið.
Eftir Jón Ólafsson.
3. HásJcóli á Islandi.
Þegar um háskólastofnun hefir verið að ræða á
íslandi, hefir bersýnilega verið talað um embættis-
mannaefna-skóla. Stofnunin hefir verið nefnd háskóli,
síðan landsskóli og svo aftr háskóli. Frumvörpin um
stofnun hans hafa ávalt byrjað svo:
,í Reykjavík skal stofna háskóla [l&ndsskóla] fyr-
ir íslenzk embættismannaefni’.
Að vísu hefir verið haidið opnum dyrum fyrir
fleiri námsdeildum, en inum þremr (lögum, læknisfrœði
og guðfrœði), með því að segja , að auk þess skuli
kenna þar önnur þau vísindi, er síðar kynni verða
ákveðið með lögum.
Sumir kynnu nú vilja segja, að það mundi draga
mega af orðum forvígismanns málsins (B. Sv.), að
ekki væri um annað að ræða í alvöru, að minsta
kosti ekki um langa tíð, en þetta þrent. Satt er
það, að hann hefir oft haldið því fram, að hér væri
um ekkert annað að ræða, en stofnun lagakenslu, og
sameining hennar og læknakenslunnar og gnðfrceðis-
kenslunnar í eina stofnun. En vilji menn vera rétt-
vísir, er ekki leggjandi mikil áherzla á þetta; því
að það getr hafa komið til af því, að framsögumaðr
átti jafnan í vök að verjast, að sanna, að ekki leiddi
meiri kostnað af þessari stofnun, en af stofnun laga-
skóla. Hins vegar mátti stundum heyra á ræðum
hans, að hann gerði ráð fyrir, að stofnun þessi yrði
mjór vísir til meiri stofnunar með tímanum.
Satt er og bezt að segja, að hefði flutningsmönn-
um há8kólamálsins ekki búið annað í hug en laga-
skóli, þá var það berlegasti hégómi, að gera sér rellu
út úr nafninu.
Ég fylgdi fram háskólafrumvarpinu fyrst er það
kom fram á þingi, og landsskólanum á næsta þingi.
Síðar varð ég á móti háskólafrumvarpinu, en með
lagaskólafrumvarpinu, og breytti þó aldrei skoðun um
aðalefnið sjálft.
Ástœðan til að ég studdi háskólamálið var sú,
að það var, og er enn, sannfœring mín, að ísland
þyrfti lífsnauðsynlega að efla og auka vísinda-iðkun
í iandinu. Ég álít það ekki nema tímaspurning, að
komið verði upp kenslu í Reykjavík í ýmsum frœði-
greinum, svo sem sögu landsins og bókmentum, nor-
rœnni málfrœði (með því er þar til heyrir), þjóðmeg-
unarfrœði, einhverju af náttúrufrœði, og virðist auð-
sætt, að ef einhver þjóðleg œðri mentastofnun, þótt
upphaflega væri að eins embættaskóli, hvaða nafn
sem hann hefði, væri á fót komin, þá mundi þess
skamt að bíða, að smátt og smátt yrði við bætt fleiri
mönnum til að kenna ýmislegar vísindagreinir.
Ég hefi enda hugsað mér, að slíkt mundi einatt
að bera, án þess að stofnuð væri föst hálaunuð em-
bætti, þannig, að mönnum, sem framtak er í í ein-
hverri frœðigrein, yrði veitt árleg þóknun fyrir að
halda fyrirlestra og veita tilsögn í ment sinni, án
þess þeir væru gerðir að föstum kennurum. Væri þetta
bæði til þess að gefa þeim er vildu færi á að njóta
góðs af fróðleik þeirra, og frœðimönnunum kost á að
iðka vísindi sín og hvöt til þess. Þet.ta er altítt við
háskóla erlendis, og tíðast í Þýzkalandi. Er auðsætt,
að þessa er þó hvað mest þörf í fámennu og tátœku
landi, þar sem vart gæti ella verið um vísindaiðkun
að ræða í ýmsum greinum.
Þetta, ásamt gersamlegri breyting á fyrirkomu-
lagi safna vorra, sérstaklega landsbókasafnsins, er ó-
hjákvæmilegt skilyrði fyrir, að nokkurt vísindalegt
líf geti átt sér stað á íslandi.
Og það þarf að greiða götu fyrir slíku; það er
skilyrði fyrir allri landsins framför, því að án þess
víkkar aldrei vor þröngi sjóndeildarhringr. Samfara
því ætti að vera ferðastyrkr til útlanda fyrir nokk-
ura mikilhæfa menn, eldri og yngri. (Heimskt er heima-
alið barn’.
Auk þess stendr það ljóst fyrir mér sem árangr
af kynning minni við menn af ýmsum þjóðflokkum,
að í hlutfalli við mannfjölda er vafalaust engin þjóð
sú, sem framleiði jafnmarga menn með hæfiieikum til
vísindalegra starfa, sem íslendingar, jafnvel þótt eng-
in mentuð þjóð í heirni geri eins algerlega ekkert til
eins og íslendingar, að gera nokkurn kost á vísinda-
iðkun í landinu sjálfu.