Fjallkonan - 28.01.1897, Blaðsíða 1

GJalddsgii 15. Júli. Opp-
sögn skrifleg íyrir 1. okt.
Afgr.: Þingholtsstræti 18
Kemr ftt nm miöja viku.
Árg. 3 kr. (erlendis 4 kr.).
Auglýsingar mjög ödýrar.
FJALLKONAN.
XIV, 4 Reykjavík, 28. janúar. 1897
Skilnaðr ríkis og kirkju.
í 45. og 46. tbl. Fjallkonunnar þ. á. er ritgerð
eftir Jóhannes L. L. Jóhannsson um kirkjuféð, eða
meðferð þess, ef kirkjan yrði aðskilin frá ríkinu. Rit-
gerð þessi er eiginlega skrifuð á móti uppástungu
Sigrjóns Friðjón8sonar í 18. tbl. ,Fjallk.’ þ. á.
Herra J. L. L. J. vill láta allar kirknaeignir,
sem nú eru taldar, fylgja kirkjunni, þótt hún verði
aðskilin frá ríkinu, enn herra S. F. vill láta taka
allar kirknaeignir, það er kirkjujarðir og ítök, sem
kirkjum eru eignuð, undir ríkið, ef aðskilnaðr verðr
gerðr á riki og kirkju. Báðir þessir herrar þykjast
hafa mikið til síns máls, enn mig grunar, að ef önnur
hver tillagan þeirra gengi fram óbreytt, þá mundu
afleiðingarnar ekki sem beztar. Ef tillaga S. F. gengi
fram, og allar kirkjueignir gengu undir ríkið, og
kirkjan yrði svo óháð ríkinu og nyti einskis styrks
frá því, þá mundi söfnuðum ofvaxið að halda presta
upp á sitt eindæmi, til þess að launa þeim svo að
viðunanda væri, og mundi þá margr söfnuðr heldr
kjósa,aðvera prestiaus, enn að leggja afar þung gjöld
á sig, því það kæmi þá ríkinu ekkert við, þótt enginn
prestr væri.
Ef aftr á móti tillaga J. L. L. J. gengi fram, og
kirkjan héldi öllum þeim eignum, sem henni eru nú
eignaðar, og væri svo aðskilin frá ríkinu og ríkið
hefði svo ekkert með hennar málefni að sýsla framar,
þá mundi myndast nokkurs konar ríki, sem öll kirkju-
stjórn heyrði undir, og þetta kirkjuríki hefði nægan
auð til umráða, þar sem aliar kirkjueignir á landinu
heyrðu því til, og ríkið gæti ekki neinstaðar haft
hönd í bagga með þá fjárstjórn. Stjórnendr þessa
kirkjuríkis mundu verða klerkarnir með einhvern
æðsta prest eða biskup sem forseta, og í öllum
kirkjumálum mundi þetta kirkjuríki hafa sína dóm-
stóla, enn ekki þá dómstóla, sem ríkinu til heyrðu.
Enn hvaða dómstólar dæmdu, ef ríkið og kirkjuna
greindi á, er ekki gott að vita, því líklega yrðu ekki
brúkuð vopn til að skera úr málum, enn af kirkj-
unnar hendi mundu nú ekki duga bannfæringar,
eins og á fyrri öldum. Það munu flestir hafa heyrt
getið um klerka- og biskupavaldið á miðöldunum og
eÍDnig hversu heillaríkt það var fyrir þjóðirnar, og
get ég því ekki skilið, að nokkurn alþýðumann hér
á landi langi til að lifa undír því. Það er svo fyrir
þakkandi, að það eru enn til prestlegrar stéttar menn
þeim hæfileikum búnir, sem nauðsynlegir eru til þess
að geta fetað í fótspor hinna fornu biskupa og klerka,
sem uppi voru hér þegar presta- og biskupavaldið
var sem mest, enn nú hvorki þurfa eða geta látið til
sín taka meðan kirkjan er háð ríkinu. Enn hvað
yrði, ef kirkjan yrði aðskilin frá ríkinu með miklum
eignum og yrði því að öllu leyti óháð?— Það mundi
tíminn leiða í Ijós. Það er ekki meining mín, að
setja mig upp á móti því, að kirkjan verði aðskilin
frá rikinu, heldr er ég beint með því, að aðskilnaðr
ríkis og kirkju fengist, því meðan kirkjan heyrir
undir rikið og prestarnir eru í ríkisins þjónustu, þarf
ekki að búast við, að embættisverkum þeirra verði
breytt, því eins og prestsverkin eða skylda þeirra í
embættinu er nú. kemr prestastéttin ekki að þeim
notum, sem æskilegt væri, enn gæti verið sú nýtasta
stétt, ef umbætr væru gerðar á störfum hennar.
Af þvi ég er talsverðr presta vinr, þá vil ég láta
breyta stöðu prestanna og aðskilja kirkjuna frá rik-
inu.
Ef kirkjan yrði aðskilin frá ríkinu að stjórn-
inni til, þá yrði kirkjustjórnin fengin hverjum söfn-
uði í hendr sem kirkju hefði, enn ríkið tæki allar
þessar svo-köllnðu kirkjueignir, sem áðr eru taldar,
og héldi þeim sem sinni eigin eign, eins og þær eru
líka auðsjáanlega. Meðan kirkjan er sameinuð
ríkinu, þá á hún ekki full ráð á eignum sínum,
þótt hún sé talin að eiga svo og svo mikið og prestr-
inn njóti eftirgjaldanna eftir kirkjueignirnar. Það
er engan veginn f'rá kirkjunni, heldr frá rikinu og
kirkjunni í sameiningu, enda heyrir það undir ríkið
að veita brauðin.
Enn ríkið ætti að veita hverjum söfnuði, sem nú
er á landinu, nokkur hundruð króna styrk árlega til
þess að hjálpa presti sínum, með því skilyrði,
að þeir hefði á hendi unglingakensluna, svo ekki
þyrfti að kosta meiru af landssjóði til barnakenslu.
Svo ætti ríkið að létta öllum pólitískum störfum af
prestunum, og bæta þeim á aðra embættismenn, sem
þau eftir eðli sínu heyra undir. Einnig ætti ríkið
að halda uppi prestaskóla.
Með þessu fyrirkomulagi finst mér að prestar
mættu verða ánægðir með fjárskifti kirkjunnar; auð-
vitað mundi margr söfnuðr hafa minna enn uú sam-
svarar eftirgjaldi eftir kirkjujarðirnar og prestsetrin,
sem ég tel með eignum kirkna, enn aftr á móti hefði
líka margr söfnuðr meiri fjárstyrk enn nú legst til
prestsins af þeim svo-kölluðu kirknaeignum. Svo
semdi hver söfnuðr viðsinn prest um það, hvernig hon-
um væri launað, enginn biskup yrði framar til, eng-
inn prófastr og engin synódus, engin prestvígsla, að
eins vitnisburðr frá prestaskóianum og svo samningr-
inn við söfnuðinn, og öll mál, sem eru milli safnaðar
og prests, yrðu dæmd af dómstólum ríkisins.
Séra J. L. L. J. ber kvíðboga fyrir því, að engir
prestar fengist, enn það mun ekki að óttast með
þessu fyrirkomulagi, enn það er fyrir það, sem hann
saknar þeirra mest, að hann telr þá sjálkjörna leið-
toga alþýðu í „framfara- og frelsismálum“. Um það
ætla ég nú ekkert að segja, enn samt mun það nokk-
uð misjafnlega hafa gengið alt frá Árna til Hallgríms,
enn þó að prestanna misti við í þessu tilliti, mundi
ekki stór skaði skeðr, því þá mundu aðrir fara að
verða leiðtogur, sem hæfileika hefðu til þess, og prest-
arnir legðu grundvöilinn á æskuskeiðinu.
Ritað 4 preBtBsetri á gamlárskveld 1896.
Prestavinr.