Fjallkonan - 03.05.1898, Qupperneq 1

Gjalddagi 15. júli. Upp-
sögn skrifleg fyrir 1. okt
Afgr.: Þingholtsstrœti 18
Kemr út um miðja viku.
Arg. 3 kr. (erlendis 4 kr.)
Auglýsingar ódýrar.
FJALLKONAN.
XV, 18.
Reykjaví <, 3. maí.
1898.
Japanskeisari.
Keisarian í Japan, Mutsuhito, er fæddr 3. nóv.
1852. Hann mun verða talinn með merkustu mönn-
um sögunnar, því honum eru að þakka hinar stór-
kostlegu framfarir Japansmanna á síðari hluta þess-
arar aldar, sem eru eins dæmi í sögunni.
Áðr hann kom til valda vóru þar sífeldar óeirðir
í landi. Tveir þjóðhöfðingjar réðu landinu, míkadó-
inn (hinn eiginlegi keisari) og „taíkóninn", og stóðu
þeir öndverðir hver öðrum. Þar á ofan átti Japan í
deilum við Evrópu út af því, að útlendum skipnm
var bannað að koma á hafnir i Japan. Þó vóru
flestum Evrópuríkjum leyfðar þar
hafnir áðr, enn það mæltist illa
fyrir meðal höfðingjanna (léns-
herranna) í landinu, og út af
því gerðu þeir uppreist undir
forustu „míkadósins" (1867)tgegn
„taíkúninum“, sem hafði fylgt
máli útlendinganna, er lauk svo,
að míkadóinn vann algerðan sigr
og veldi taíkúnsins var þar með
lokið. Þetta var hið fyrsta verk
míkadósins (keisarans), sem nú
ræðr Japan, er hann kom til
valda 1867.
Hann gerði Jedo að höfuð-
borg ríkisins (1868) og nefndi
hana Tokio (tókæó), eins og hún
er nú kölluð. Lénsherrana, sem
áðr höfðu ráðið miklu í landinu,
svifti hann völdum 1869. Ári
þeira lén þeirra undir ríkið, og lét þá að eins hafa
V10 tekjunum. Her og flota kom hann upp og í
ágætt horf eftir evrópskri fyrirmynd. Hann fekk
sér fjölda af lærðum mönnum frá Evrópu til að
kenna í skólum. Hann aftók hina fornu stéttaskipun
og boðaði pólitiskt jafnrétti. Þessi nýbreytni mælt-
ist misjafnlega fyrir, og reis upp öflugr flokkr og
hóf uppreist 1876, enn keisarinn gat bælt hana niðr.
1873 kora keisari á póstgöngum, og bönkum eítir
amerskri fyrirmynd 1876. 1873 var tekið upp
georgska tímatalið, og evrópskan búning hafa margir
Japansbúar tekið upp. 1884 var lögleitt trúfrelsi. Dag-
blöð, málþræðir og járnbrautir þutu upp, og þar með
verksmiðjur og blómlegr iðnaðr. Skólamálog alþýðu-
mentun komst í bezta horf; þar eru 28 þús. aiþýðu-
skólar, læknaskólar, lögekólar, iðnaðarskóiar, háskóli
o. s. frv.
í utanríkismálum hefir keisari komið vitrlega og
stillilega fram. Japan komst í ófrið við Kína 1894,
út af því að Kínverjar höfðu drepið japanska sjómenn
á eynni Formosa. Japansmenn unnu sigr á Kínver-
jum, og varð það að sátt, að Kínverjar greiddu her-
kostnað og létu Japansmenn fá Liotang-skagann og
eyna Formosa, og ætluðu þessar frændþjóðir svo að
bindast í bræðralag framvegis, enn Evrópu-stórveldin
(Frokkland, Þýzkaland og Rússland) spiltu samning-
unum og fengu ura síðir Japansmenn til að sleppa
skaganum.
Evrópu stórveldin líta öfundaraugum til nýja
stórveldisins í Asíu, sem er einhver hinn mesti keppi-
nautr þeirra í öllum framförum. Einkum eru Rúss-
ar með sífeldan undirróðr og njósnir þar eystra og
muuu jafnan vera við búnir, ef einhvern feng ber að
höndum.
Búnaðarbálkr.
síðar
Mutsuhito, Japanskeisari,
tók hann af
Garðyrkja.
Hér á landi er vaknaðr
nokknr áhugi á jarðrækt, þó
það geti ekki heitið nema lítil
byrjun. í þessum línum vildi ég
sérstaklega benda á garðræktina,
sem er hægriviðfangs fyrirfátækl-
inga og einyrkja. Henni miðar
lítið áfram, þó margar góðar
bendingar hafi verið gefnar í
þá átt fyr og síðar, og einstakir
menn og einstakar sveitir og
kaupstaðir hafl gengið á undan
með góðu eftirdæmi. Það er
víst, að garðrækt gæti orðið hér
á landi góðr atvinnuvegr og ein
hinr'ábatamesta jarðrækt, sem hér er völ á. Veitég
það, að menn berja því við, að áburðinn megi ekki
taka frá túnunum, enn meðan við bæina eru stórir ösku-
haugar grasi grónir, við sjóinn liggja stór&r hrannir
ónotað&r af þara og á mörgum helztu bæjum sést
hvorki salerni né safngröf — þá er sannarlega hlægi-
legt að kvarta um ábnrðarleysl, ekki sízt þegar þar
við bætist, að áburðrinn er fluttr á túnin á haustin '
og látinn renna þar í burtu í leysingum og skemmast
á ýmsan hátt. Þeim sem búa í harðindasveitum er
nokkur vorkunn, þó þeir séu seinir til að byrja á
garðrækt; mun þó í flestum sveitum landsins
mega hafa meiri og minni garðrækt. Ég þekki
bónda, sem á heima í einni af hörðustu sveitum
norðanlands; hann bygði kálgarð fyrir 10 árum, 150
faðma að innanmáli, og hefir fengið að meðaltali 10
tunnur á ári af rófum og kartöflum, með ófullkom-
inni hirðingu, hvorki haft vermireit né vökvað í
þurkum. Sum ária fékk hann 17—18 tunnur, og
1894 25 tunnur, og var þá ekki sáð fyr enn 3. júní.
Árlegr kostnaðr við garðinn hefir verið um 30 krón-
ur, þegar alt hefir verið til tínt.
Það dylst ekki, að garðyrkjan er sorglega lítil