Fjallkonan - 29.07.1898, Blaðsíða 1

Kemr út nm miöja vikn.
Árg. 8 kr. (erlendis 4 kr.)
Anglýaingar ódýrar.
Gjalddagi 15. júli, Upp-
aögn akrifleg íyrir 1. okt,
Afgr.: Þingholtsatrœti 18
FJALLKONAN.
XV, 29. Reykjavtk, 29. júlí. 1898.
Viknna sem leið heflr verið mikið um fagaað
hér í höfuðborginni við hina dönsku gesti, sem af-
hentu holdsveikispítalann. Eiga þeir og sannarlega
þakklæti skilið, sem hafa gengist fyrir þessu mikla
mannkærleiksverki, hvernig sem fer um spítalann
þegar hann er kominn að öllu leyti í vorar hendur.
Samsæti hafa verið nálega á hverjum degi, og
heflr fjöldi bæjarmanna tekið þátt í þeim.
Hungursneyð vofir ná yfir hér á næstu grösum,
í Vatnsleysustrandarhreppi, að sögn réttorðra, kunn-
ugra manna., Þar hefir sem víðar engin björg l’eng-
ist úr sjó á síðustu vertíðinni; allir sem ferðafærir
eru, hafa farið eitthvað í burtu um sumartímann tii
að leita sér atvinnu, en heimilin bjargarlaus eftir.
„Það er farið að sjá á fólki, og ekki annað sýnilegt
en að hungurdauði sé fyrir dyrum, ef ekki kemur
bráð hjálp“, segir fregnberinn.
Það er fyrir löngu orðið heyrinkunnugt hér nær-
lendis, að landsbankinn hefir í vor og sumar neyðst
til að takm&rka mjög lán sín, svo að hann mun sem
stendur lítið lána gegn veði í húsum eða jörðum. —
Það átti að byggja fjölda húsa hér í Reykjavík í vor
í þvi trausti, að bankiun lánaði eins og að undan-
förnu, en sú von hefir brugðist, og munu margir
hafa beðið af því mikinn baga.
Fjárþröng bankans stafar eðlilega af því, að
lántakendur hafa ekki staðið í skilum við hann, svo
að hann á stórfé úti standandi, sem átti að vera
greitt, en þessi vanskil stafa aftur af hinum mikla
gangeyrisskorti, sem nú er meiri enn verið hefir
nokkurn tíma áður. Þvi miður eru litlar vonir um,
að úr þessum fjárhagsvandræðum rætist fljótlega, þar
sem fjárverzlunin, sem verið hefir helzta peningalind-
in, er svo að kalla engin, og öll framleiðsla landsins
er í lágu verði.
Fréttaþráðar málið verður eflaust að hvíla sig
fyrst um sinn. Enska stjórnin vill ekki styrkja fyrir-
tækið, sem naumast er heldur við að búast, þar sem
norræna málþráðarfélagið eyddi því, að Englendingar
kæmu því á stofn, eins og til var ætlast í upphafi.
Vér megum vera vissir um, að norræna málþráða-
félagið leggur ekki út í þetta fyrirtæki, sem bersýni-
lega ekki svarar kostnaði, nema það fái nægileg
tillög frá erlendum þjóðum. Nú er engin von um
slík tillög að sinni, nema ef það tækist að vekja svo
áhuga veðurfræðinga og annara, sem láta sig skifta
þetta mál, að þeir gætu unnið þá sem hlut eiga að
máli til fjárframlaga. — Líklegast er að málið verði
enn að dragast um nokkur ár, enda mun sá dráttur
naumast koma i bága við hagsmuni Dana. Sendiför
Hansons verkfræðings hingað til lands mun að lík-
indum gerð til málamynda og án þess félagið hugsi
til að vinda bráðan bug að þessu máli.
Vér skulum nú vænta þess, að holdsveikin verði
upprætt að mestu í landinu eftir 20—30 ár. En þá
er auðvitað hægt að nota spítalann eftir sem áður
handa öðrum sjúklingum, svo sem lungnaveikum
mönnum, sem líklega fara heldur fjölgandi. Berkla-
sýkin er miklu skæðari og almennari sjúkdómur enn
holdsveikin, og hún er að sögn að breiðast út hér á
laudi. í Noregi er hún svo almenn, að læknar þar
segja, að meiri hlutur landsfólksins fái hana ein-
hvern tíma á ævinni, en langt er frá að hún sé
æfinlega banvæn, þvi mörgum batnar hún, ef þeir
reyna að sjá við henni í tíma.
Á Reknesi í Noregi var holdsveikispítali í 182
ár. Nú hefir hann verið lagður niður, því hans ger-
ist ekki þörf lengur, af því holdsveikum mönnum
hefir fækkað svo í Noregi. En hann hefir verið end-
urbygður handa berklasjúklingum.
Á sama hátt mætti auðvitað nota holdsveiki-
spítalann í Laugarnesi á sínum tíma fyrir brjóst-
veika menn. Þó spítalinn standi við sjó, getur loftið
verið þar gott fyrir það; þessi norski spítali, sem
hér var getið, stendur lika við sjó fram.
Útgefandi Lögfr., hr. Páll Briem,
heldur því enn fram, að sagnorðið „brigsla" megi
hafa áhrifslaust og að setningin: „Loðinn Ieppur
brigslaði um það á alþingi“, sé venjulegt mál. Hér
er sagnorðið „brigsla" áhrifslaust, en dr. Jón Þorkels-
son, fyrv. rektor, sem allir vita að er mestur ís-
lenzkur málfræðingur, sem nú er uppi og verið hefir
uppi, hefir vottað, að „brigslau sé alstaðar í fornu og
nyju máli haft sem áhrifssögn.
Þetta vottorð segir hr. P. Br., að ekki snerti
deiluefnið milli okkar, þó deilan sé nú öll um það,
hvort það sé rétt að hafa sagnorðið „brigsla11 sem áhrifs-
lausa sögn.
Ég hafði lialdið því tram, að orðið væri áhrifs-
sögn, og því „ekki haft nema einhverjum (eða eitt-
hvað) væri brigslað". Þetta „eitthvað“ hafði ég milli
sviga, því það eru fágætar undantekningar, að orðið
sé haft þannig (með þolfalli). En í því eina dæmi,
sem hr. P. Br. tilfærir úr fornmálinu, er þó orðið
þannig haft. Hann hefir ætlað að hafa það sér til
stuðnings, en kveðst nú efast um, að nokkur í land-
inu tali þannig(!) Hann hefir því skeint sig á þess-
um suaga. Ég hefi og aldrei sagt, að það væri sam-
kvæmt málvenju nú, að segja t. d.: „Hann brigslaði
svívirðingar“, eða „hann brigslaði það og það", þó
sögnin sé hér áhrifssögn, heldur er nú alt af sagt
hverjum sé brigslað; orðið er nú ávalt haft sem á-
hrifssögn með þágufalli.