Fjallkonan - 09.11.1898, Qupperneq 2

174
FJALLKONAN.
XV. 44
mannsaldur farið á hverju sumri í kaupavinnu til
mið-Evrópu. Fyrir 20 árum fóru 90 þúsund ítala
þannig í daglaunavinnu, en á síðustu árum hefir
þessum hóp fjölgað svo, að 1895 voru þeir 1231/,,
þús. — Við ítali geta engir jafaast að þrautseigju
og nægjusemi nema Kíuverjar. Þeir fara í april eða
maí til Þýzkalands, Sviss, Frakklands og Rússlands;
eru þar yfir sumarið, en fara heim að haustinu (í
okt. eða nóv.) með sumarkaupið, 2—300 krónur.
Sjálfir hafu ítalir sinn þjóðmat, eins og Kínverjar,
„pólenta", sem er búinn til úrmaísmjöli og vatni og
mjög ódýr. Þegar þeir hafa unnið í 12—15 stundir
fleygja þeir sér á gólfið yfir nóttina og breiða að
eins poka nndir sig. Með þessu móti fer húsnæði
og fæði þeirra sjaldan yfir 30 au. á dag.
Af þessu má sjá, að flestar nágrannaþjóðir vor-
ar taka útlenda dagiaunamenn til að vinna hjá sér,
einkum að sumrinu, og virðist ekki vera neitt á móti
því, að íslendingar geri það lika. (Meira).
Bólusetning viö bráðapest,
Ivar Niélsen, dýralæknir 1 Björgvin, sem fundið
hefir bráðapestargerilinn, hefir nú um nokkur ár gert
tilraunir með bólusetning á sauðfé í Noregi, og hepn-
ast vel. Þegar ég var í Björgvin í sumar, notaði
ég tækifærið tii að hitta hann og fræðast um til-
raunir hans því viðvíkjandi. Hann er m&ður einkar
viðfeldinn, og lét mér í té þær upplýeingar, er ég
óskaði.
í fyrstu notaði hann nýra úr pestdauðri kind
sem bóluefni, og seinna meir lifrina, eða hvorttveggja,
eftir því sem á stóð. Nú er það kjöt (vöðvi), sem
hann notar, en meðferðin, eða undirbúningur efnisins,
er hinn sami. Hann þurkar það fyrst og malar síð-
an, að það verði salla-smátt. Bóluefnið blandar
hann með vatni áður enn hann notar það. Hann
blandar það þannig, að hann tekur 25 centigröm &f
bóluefni og þynnir það með 30 grömmum af vatni,
sem er sama sem 1 (bóluefnið) á móti 120 (vatn).
Til þess nú að fá reynslu um kraft þess og verkun,
bólusetur hann mús eða marsvín. Ef músin drepst
undir eins, er það of sterkt, og þynnir hann það þá
með því móti, að hita það með vatnsgufu. Hann
endurtekur svo tílraunina á músinni, þar til bólu-
efnið er mátulega sterkt. Ef músin lifir hér um bil
einn dag eftir bólusetninguna, þá er það hættulaust
fyrir fé. Á þennan hátt hefir honum tekist að búa
til bóluefni, sem er óhætt að nota til að bólusetja
með fé, án þess það geri skaða. Hann hefir einnig
hreinræktað bráðapestargerilinn, og sýndi hann mér
hvernig þessi planta leit út. Bólusetningar tilraunir
sínar byrjaði hann um 1890. Síðan hefir hann hald-
ið þeim áfram árlega. Síðast liðið ár drapst að eins
eitt lamb af því fé, er hann bólusetti. í byrjun vóru
fjárbændurnir mjög tregir til að leyfa honum, að gera
tilraunir á fé sínu, fáum kindum, og alt til skamms
tíma hefir trúin verið dauf á gagnsemi bólusetn-
ingarinnar.
Ég spurði Nielsen, hvað hann héldi að bólusetn-
ingin verkaði lengi á eftir. Svaraði hann mér á þá
leið: „Ef bólusetningin hefir tekist vel og bólaefnið
verið mátulega sterkt, þá hefi ég þá skoðun, sem
styðst við nokkura reynslu, að kindin sé ómóttækileg
fyrir sýkina framvegis. En ef bóluefnið hefir verið
dauft, og það þess vegna ekki gert fulla verkun, þá
haldast áhrif þes3 styttri tíma. í sambandi við þetta
sagði hann mér frá bónda þar í amtinu, er hann
bólusetti hjá fyrst 2 haust, hvort eftir annað. En
þá hélt bóndinn, að þess þyrfti ekki lengur, og varð
því ekki af bólusetninguuni það haust. Fórust þá
2 lömb úr pestinni, og fékk hann svo Nielsen til að
bólusetja lömbin seinna um veturinn. Eftir það drapst
engin kind. Næsta haust eftir, það fjórða, bólusetti
hann á ný, en síðan ekki. Nú eru 3 ár liðin, og
enginn skepna hefir farist. „Það er ekki óhugsandi",
sagði Nielsen, „eftir að bólusetningin hefir verið
framkvæmd i nokkur ár stöðugt, og hver kind bóla-
sett, að pestin deyi út, hverfi alveg burt. Um þetta
verður ekki sagt neitt með vissu; en það er ekki
ólíklegt, að eftir 2—3 ættliði fari svo, sé bólusetn-
ingin iðulega viðhöfð, og hver kind bólusett, að fjár-
stofninn verði ómóttækilegur fyrir veikina11. Þessi
skoðun Nielsens er mjög eftirtektarverð, og ætti að
vera hvöt til þess, að halda áfram bólusetningartil-
raununum. En eitt vil ég leyfa mér að minna menn
á, í sambandi við þetta, og það er, að gera alt er
verður til þess, um leið, að koma í veg fyrir hinar
ytri orsakir veikinnar, svo sem fóðurskort, illa með-
ferð o. s. frv.
Hvað bólusetninguna enn fremur snertir, þá er
það víst, að húa er örugt meðal gegn pestinni, sé
hún í lagi.
Þetta bendir reynslan ótvírætt á, bæði í Noregi
og á íslandi, og er það mjög þýðingar mikið og sann-
arlegt gleðiefni.
Sigurður Sigurðsson.
Ferðapistlar,
Eftir Qísla Þorbjamarson.
II.
Kolviðarhóll er sæluhús fyrir ferðamenn. Þar
hafa líka verið bygð hesthús og fleiri skepnuhús, og
afgirt allstórt svæði, sem farið er að gera að túni.
Þetta sýnir dugnað sæluhúsvarðarins Guðna Þor-
bergssonar. Til þess að geta komið túnrækt við,
verðr hann að flytja hey að sér langar leiðir, mest
alt aust&n yfir Hellisheiði, úr Öifusi.
Þegar austur kemur á syðri brún Hellisheiðar,
er fallegt útsýni í heiðskíru veðri seint í maímánuði.
Hið stóra Suðurlands undirlendi blasir þar við aug-
anu: allur neðrl hlutur Árnessýslu og Rangárvalla-
sýslu, alt austur í Landeyjar. Þetta víðáttu-mikla
flatlendi er fegurst fyrir það, að það er svo gróður-
rikt; hvergi sést, að kalla má, blásið holt, heldur er
alt grasi vafið, þrátt fyrir ait ræktarleysi. Væri
þetta land ræktað, mundi það þó vera langtum fegra:
væri túnin t. d. rennslétt og girt, og flæðiengi rækt-
uð með jökulvatni úr Þjórsá, en næst sjónum, á