Fjallkonan - 02.03.1900, Blaðsíða 2

2
fjallko;nan.
menn hafa sagt mér, mun láta nærri, að pottur
af kúanýmjólk sé um 8—9 aura virði til bús-
ílags. Getur verið, að á sumum stöðum megi
reikna hann lítið eitt meira, eða máske a!t að
10 aurum. En þetta verð liygg ég undir flest-
um kringumstæðum sé náiægt því rétta, hvort
heldur miðað er við alment gangverð á afurð-
um mjólkarinnar eða hún er borin saman við
aðrar fæðutegundir, að því er snertir sðalefnin
og verð þeirra. Einnig mun sennilegt, að þetta
verð, sem hér hefir verið nefnt, samsvari nær-
ingargildi hennar í hlutfalíi við aðra fæðu. —
Eftir þessu mun naumast þurfa að gera ráð
fyrir, að bændur vilji selja nýmjólkurpottinn
öllu minna en 9—10 aura. En meðan mjólkin
alment er ekki meiri en það, að hún er svoað
segja öll notuð til manneldis, búið til úr henni
skyr, höfð í grauta og drukkiu köld eða heit,
þá er þýðingarlaust að vera að rífast um verðið
á nýmjólkurpottinum. Uudir núverandi kring-
umstæðum er því aðalatriðið það, hvernig bezt
er að haga sér til þess að fá sem mest upp úr
rjómanum. Þegar byrjað verður fyrir alvöru
á ostagerð, hlýtur spurningin um verðið á ný-
mjólkurpottinum að koma fram og einhver á-
kvörðun að takast því viðvikjandi. Yonandi
er, að þess verði ekki langt að bíða, að osta-
tilbúningur komist á, annaðhvort samhliða
smjörgerðinni á sömu mjólkurbúunum eða þá á
sérstökum stofnunum, sem reistar eru í þeim tii*
gangi. En eins og nú stendar virðist mér
hyggilegast, að snúa sér að smjörgerðiuni, auka
framleiðslu þess og bæta verkunina á því. En
til þess að þetta geti orðið, þarf að koma upp
mjólkurbúum eða rjómabúum. Ég hefi reynt
að íhuga þetta mál, og mér getur ekki betur
sýnst, en að mjólkurbú eða rjómabú hljóti að
bera sig, ef ekki vilja nein óhöpp til.
Það hygg ég mundi bezt gegna, að búunum
væri komið á fót sem sameignarbúum. Ef ein-
stakir menn ráðast í að stofna þau, ef til vill
í þeim tilgangi að geta haft atvinnu við rekst-
ur þeirra, þá má gera ráð fyrir því, að þeir
mundu leitast við að færa verðið á mjólkinni
niður, og gæti þá svo farið, að fyrirtækið
strandaði á ósamkomulagi og samningsleysi
milli eigenda og mjólkursalanna. Eigandi mjólk-
urbúsins mundi eðiilega hugsa fyrst og fremst
um það, að skaðast ekki á fyrirtækinu, en
reyna að hafa sem mest upp úr því. Sé búið
aftur á móti sameign fleiri eða færri félags-
manna, þá er það enginn einstakur maður, sem
getur haft sérstaka hvöt til þess að „spekúlera"
í því að græða á fyrirtækinu. Gangi búinu
illa og beri það sig ekki, líða allir hluthafar
þess skaða við það.
En sé á hinn bóginn einhver ágóði, þá skift-
ist hann hlutfallslega niður á hvern meðeig-
anda. Af þessu ætti þá að leiða, að ef búið
er sameignarmjólkurbú, væri öllum eigendum
þess það áhugamál, að því gengi sem bezt og
að hagurinn við rekstur þess yrði sem mestur.
Þá er það bæði Pótur og Páll, sem fá siun
hluta af ágóðanum. En ef það er einn maður,
sem á búið, mundi viðskiftamönnum þess koma
það bezt, samkvæmt íslenzkum hugsunarhætti,
að afgangurinn við lok reikningsársins yrði sem
minstur. Ég hygg því, að sameignarmjólkurbú
hljóti að gefa af sér meiri og jafnari arð hver-
jum einstökum sameignarmanni en annað, sem
er eign einstaks manns.
En ég tek það fram aftur, að á meðan alla
reynslu vantar hvað mjólkurbúin snertir, þá
getum vér ekki gert neinar óyggjandi áætlanir
um kostnað og ábata við rekstur þeirra. Að
öðru leyti leyfi ég mér að. vísa til ritgerðar í
„Búnaðarritinu“ (13. árg.) um mjólkurbú í
Danmörku og Noregi þessu efni viðvíkjandi.
vm.
í Þjóðviljamm unga (tölubl. 57) þ. á. er
ritdómur um Búnaðarritið og er þar minst á
grein mína, er getið var um í næsta kafla á
undan, og farið fremur hlýlegum orðum um
hana. En áætlanirnar, hvað útgjöldin snertir
við mjólkurbúin, telur blaðið „svo lágar og ó-
nákvæmar að ekki verði á þeira bygt“. Sór-
staklega hneykslast það á kolaverðinu, hvað
það er gert lágt; en verðið miðaði ég við pen-
ingaborgun út í hönd, á staðnum þar sem þeim
væri skipað upp og að mikið væri keypt í einu.
Einnig er þess að gæta, að ko! hafa stigið
mjög í verði síðan þessi ritgerð í „Búnaðarrit-
inu“ var skrifuð. Auk þess er áætlun sú, sem
þetta dæmi er tekið frá (sjá Búnaðarritið
bls. 43--44) gerð til samanburðar við notkun
skilvindunnar, og getur því þetta atriði eitt
út af fyrir sig ekki sannað, að áætlunin í
heild sinni sé oflágt reiknað. En það get ég
skilið, að með því verði, sera nú er á koiunum,
muni það reynast ærið kostnaðarsamt að reka
mjólkurbú hér með gufuafli. Enda tel ég hyggi-
Iegast til að byrja með, að mjólkurbúin séu
eigi höfð stærri en það, að vélar þær, sem
notaðar eru, verði hreyfðar, annaðhvort með
hestafli eða handafli. Sumstaðar mætti sjálfsagt
nota vatn sem hreyfiafl, og er fram líða stund-
ir kemur rafmagnið til sögunnar. Verða þá
mjólkurbúín rekin með rafafli og þurfum vér
þá ekki á kolunum að halda.
Kaup bústýru, 25 kr. um mánuðinn, þykir
“Þjóðviljanum“ einnig of lágt gert, Hér við
hefi ég það að athuga, að í dæminu er ætlast
til, að bústýran hafi frían verustað eða húsnæði
og ókeypis mjólk, sem hún þarf til matar.
Einnig er ráð íyrir því gert, að búið starfi ekki
alt árið, t. d. nokkra mánuði að vetrinum; en
kaupið er gert til jafnaðar 25 kr. um hvern
mánuð, alt árið. Hundi eigi óhugsandi, að bú-
stýran gæti yfir þann tíma, er búið stæði autt,
haft eitthv&ð fyrir stafni, og að hún að minsta
kosti væri matvinnungur. Hvað áætlanir mín-
ar í áðurnefndri ritgerð í „Búnaðarritinu“ snertir,
þá vil ég geta þess, að verðið á blntuuum er
miðað við peninga borgun út í hönd. Má vera
að útgjöldin séu í einstökum atriðum gerð í
lægra lagi; en hið sama er þá að segja um
tekjurnar, og ætti það að jafna sig.
Sigurður Sigurðsson.
Raddir almenniiigs.
[AUireru boðnir og velkomnir, að sktifa í þennan bálk
Pjallkonunnat. Greinirnar mega vera nafnlausar, en þá
verða þær að vera með fangamarki höfnndanna undir.
Ritstjórinn ber enga ábyrgð á þessum greinum aðra en
þá sem lög ákveða].
Alþýðufyrirlestur var að vanda haldinn hér
í bænum fyrir skömmu. í það skifti talaði
hr. garðyrkjumaður Einar Helgason og hafði
valið fyrír umtalsefni: „ísland að blása upp“-
Þetta var áður auglýst, og fólk vissi náttúrlega
að ræðan yrði um ísland og íslendinga.
Það vóru heldur ekki nein þrengsli í salnum
þetta kvöld. Ávalt þá er ég hefi verið við
fyrirlestra þessa í vetur, hefir verið húsfyllir
þar til nú.
Ég hefi í hvert skifti þráð og vonað að heyra
hina háttvirtu ræðumenn beina orðum sínum að
einhverju íslenzku, og að glæða einhverjar
góðar og göfugar hugsanir, því það ætti að
vera aðal-markmið fyrirlestranna; en von mín
hefir algert brugðist. Flestir þessir háttvirtu
herrar hafa verið í ræðum sínum eins og á
gandreið út um allan heim.
Ensvona vill nú fólkið hafa það: — umfram
alt að vera ekki að tala um okkur íslendinga
eða neitt sem okkur kemur við, eða hvað svo
sem ætti að segja um okkur? fara kannske að
finna að og ávíta okkur fyrir ódugnað, hégóma-
girni, stærilæti, ósiðsemi, ræktarleysi við ætt-
jörífina o. s. frv.; það væri þó óheyrileg ó-
sanngirni!
Þegar menn svo eru að tala um, að við og
niðjar okkar getum átt góða framtíð fyrir hönd-
um hér á landi, ef við að eins sýnum dáð og
drengskap, og lifum i meiri trú og kærleika,
þá þykir okkur skörin fara að færast upp í
bekkinn; við getum víst ekki kannast við, að
nein vanræksla í þess .m efnum eigi sér stað,
að minsta kosti í höfuðstaðnum.
Yið förum iðulega til guðsþjónustu, að minsta
kosti hjá „hernum“; einnig á flestar aðrar sam-
komur, t. d. sjónleika, myndasýningar og dans.
Ait þetta kostar peninga, svo við megnm ekki
vera iðjulausir til að geta haft þá á reiðum
höndum, og nær sór er naumast hægt að taka
en að selja af sér fötin og svelta í tilbót.
Svo á að núa okkur því um nasir, að við
séum öðruvísi en við eigum að vera!
Yið ættum sannarlega helzt skilið, eftir að
hafa tekið svo nærri okkur, að við höfum ekki
lengur neitt til að éta eða klæðast af — að fá
fríflutning til Ameríku, helzt á landsjóðsskostnað,
svo sem í viðurkenningarskyni fyrir alla okkar
þjóðrækni og innilegu ættjarðarást,
___________ Þ. B.
Palladómar um alþingismenn 1899.
IV.
Misprentað i slðasta blaði í 3. clálki á 2 bls. í palladómunum
um séra Eirík Gislason: „En hin ástæðan er síður fyrirgefandi11, á
að vera ástríðan.
Ouðjón Ouðlaugsson, þingmann Strandamanna,
verður að telja einhvern bezta þingmanninn, og
hefir Fjallk. áður getið hans að góðu. Hann
er einarður vel og kroppar ekki utan af hnút-
um sinum, þegar hann sendir þær. Hann er
nú einna röskvastur maður í landshöfðingja-
flokkinum (mótflokki Valtýsmauna), og hélt
langa ræðu á móti Valtýsfrumvarpinu, eins og
áður er getið. Margt var í þeirri ræðu vel at-
hugað. í niðurlagi hennar vék hann sérstak-
lega máli sínu að málgöguum Valtýsmanna (eink-
um „Þjóðviljanum"), og komst þá svo að orði:
„Mönnum mun detta í hug orð biblíunnar, að
rotin tré geti ekki borið góðan ávöxt. Þegar
það er svo, að telja má meðal undantekninga,
ef sézt hefir leiðari í málgögnum mótflokks vors,
sem ekki hefir baft meira og minna af getsök-
um og persónulegu níði um oss, og oft fullan
heíming af þeirri vöru, þá er það ekki að undra,
þó almenningur geti ekki laðast að skoðunum
þ8irra. Það er því ekki að ástæðulausu, þó
menn bendi á suma af hinum leiðandi mönnum
mótflokks vors som rotin tré, eða tré sem séu
gegnumsmogin af eiturormum, ósanngirni, ill-
kvitni og hroka“. — En þar mun hafa verið
líkt á komið á báða bóga; líkt um ritháttinn
hjá blöðum hvorstveggja flokksins.og ekki var
að minsta kosti prúðara orðbragð hjá mótstöðu-
mönnum Valtýs.
Eldhúsdag þingsins lét Guðjón til sín heyra
með öðrum góðum mönnum, og vandaði raest
um ráðsmensku vegagerðarmanna, eins og áð-
ur hefir verið getið hér í þessu blaði. Hann
fann og að því, að verkfræðingur landsins, sem
kallaður er, hefðist heldur litið að, og að áætl-
anir hans væri ekkisem áreiðanlegastar. Lands-
höfðingi fann enga ástæðu til að svara þessum
aðfundningum hans, og lítur því út fyrir, að
þær hafi haft við'rök 'að styðjast.
Guðjón var i sex nefndum á þessu þingi og
þar á meðal í fjárlaganefndinni.
Það getur naumast komið til mála meðal
Strandamanna, að kjósa neinn annan þingmann
en Guðjón. Hann er sæmdar-þingmaður, og
engin ástæða fyrir þá að skifta um.
Hvað drynur þú, foss minn ?
Hvaö drynur þú, foss minn, sém fram yfir stall
hinn fannhvíta skrúða þinn breiðir?
Mér ógnar þitt þunga, þitt aflmikla fall,
en að sór minn huga það seiðir.
Ég htyrði það um þig, þá ungur ég var,
og á það ég nœstum því trúði,
að gammur einn lœgi á gullinu þar
sem gaus upp hinn þéttasti úði.
Ég horfði þig margsinnis hugfanginn á,
ég horfði á regnboga þína,
en aldrei þar gamminn ég upp stiga sá
og aldrei sá gullið þar skína.
Ég hafði þó ýmigust á þér, — og mig