Fjallkonan - 11.04.1900, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
í viku. Yerð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l'/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
TJppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjörnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsnu, opið á miðviku-
dögnm og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókegpis lœkning á spítalanum á priðjudögum og íöstu-
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
nU* 'v.íx* 'vU' ’sly -sl- t 'vL*’ -'L* -
Btíastríðið.
Flestam mönnum kemur saman um, að ekki
hafl ódrengilegri aðferð verið höfð í frammi við
nokkra þjóð eða ríki, en sú sem Englendingar hafa
við Búa. Þær fréttir, sem flest íslezk blöð hafa
flutt um þetta efni, eru svo magrar, að menn
hér geta enga hugmynd fengið um það. Nú er
líka of seint að skýra frá þessu, þar sem for-
lög Búa eru fyrirsjáanleg, því enginn má við
margnum; hundrað og níutíu þúsundir á móti
þrjátíu þúsundum. Hér skal að eins getið þess,
hvað það er, sem Englendingar heimta: Þeir
heimta, að þeir Engiending&r, sem búsettir eru
í Búaríkinu og hljóta þingsetu, skuli mæla á
enska tungu, en ekki á móðurmáli Búa, sem
gildir á þinginu; enn fremur á að skoða þessa
enskumælandi þingmenn sem enska borgara; en
þetta hvorttveggja er á móti öllum þjóðrétti.
Steudur öllum stuggur af athæfi ensku etjórn-
arinnar, enda getur hún ekki kúgað Búana
nema með ofurefli, en ekki með hreysti. Eug-
lendingar hafa aldrei verið neiair hermenn, og
öll þeirra stríð hefir vantað allan riddaralegan
bíæ.
Sem dæmi þess, hversu mikinn viðbjóð menn
hafa á atferli Englendinga, skal hér getið um
allsherjarávarp, sem Hollendingar hafa íátið út
ganga „til þeirra sem ráða ríkjam jarðarinnar“,
og hefir verið safnað undirskriftum atlra manna
á þetta skjal. Þar segir, að Hollendingsr séu
sem þrumulostnir út af þessu stríði, sem sé háð
til þess að eyða öilu hollenzku þjóðerni í suð-
ur-Afríku. „Sú hollenzka þjóð er frá sér numin
af grimd yfirmannanna og dátanna ensku. í
enskum blöðum eru þetta kölluð hetjuverk, en
það eru grimdarverk. Yér kærum það, að
bændabýiin eru brend að köldura kolum án
þess nauður reki til, að særðum mönnum og
heríeknum er misþyrmt, að hvíti fáninn (o:
friðarmerkið) er einskis virt, og að Kaffar (o:
villimenn) eru teknir í herþjónustuna, því að
alt þetta gerir suður-Afríku að helvíti11.
„Svertingjar bera enga virðingu lengur eða ótta
fyrir hvítum mönnum; þeir munu ianan skams
rísa öndverðir móti þeim, öruggar en nokkru sinni
hefir áður þekst“.
Þá eru nokkur dæmi nefnd í skjalinu um
grimdaraðferð Englendinga.
Filippus Koch, frændi Kochs hershöfðingja
sem fallinn er, leggur eið við, að enskir dátar
hafi flett hina föllnu menn klæðum, svo þeir fund-
ust allsberir á vígvellinum daginn eftir. Þotta
gera engir nema ræningjar og athrök manna.
Margir Búar hafa verið skotnir, eftir að þeir
höfðu fleygt frá sér vopnunum og beðist griða.
Sá ódrengskapur á sér annars ekki stað með
heiðvirðum mönnum.
Reykjavík, 11. apríl 1900.
Til Dresden hafa um tuttugu Búakonur sent
bréf þessa efnis:
„Vér vorum í bæ nokkrum skamt frá landa-
mærunum ensku, og réðust þá á oss Kafíar
undir enskri forustu. Þeir drógu oss inn á
land Englendinga og bundu oss á höndum og
fótum; Kafíarnir héldu oss á meðan dátarnir
nauðguðu oss. Sumar á meðal vor voru um tólf
vetra stúikubörn".
Þetta er „öndvegisþjóð heimsins“ — sem
„Eimreiðin“ og fleiri blöð halda fram.
Margir helztu menn á Englandi eru móti stríð-
inu, og frá Washington hafa margir þingmenn
sent Búum viðurkenningar-ávarp fyrir hreysti
— reyndar má vel gera það, þótt menn æski
þeim ósigurs.
Eina sögu skulum vér segja hér um Búana,
sem gerst hefir í þessu stríði.
Búar eru annnálaðir fyrir það, hversu hæfnir
þeir eru með byssum. Auðugur Búi, sex-
tugur að aldri, sat á búgarði sínum og hafði
ekki tekið þátt í stríðinu. Þá komu boð til
hans eian dag, að báðir synir hans væri fallnir.
G-amli maðurinn þagði um stund, stóð síðan
upp og tók byssu sína ofan af snaganum og
rannsakaði hana; síðan var hann nokkra daga
að steypa kúlur og búa skothylkin út. Eftir
það tók hann með sér mánaðar nesti, Iét biblí-
una í vasa sinn (Búar hafa hana ætíð með sér)
og hélt á stað til herbúða Búa, þeirra er næstar
vóru.
Síðan hefir hann orðið þjóðkunnur.
Hann er með hinum frbmstu í öllum bardög-
um; þegar Englendingar eru svo nærri, &ð hann
fær greinilega séð þá, þá kýs hann sér tvo úr
fylkingunni, annaðhvort fyrirliða, eða þá ein-
hverja, sem auðsjáanlega eru heldri menn —
hann er lengi að miða, fyrst á einn, svo á hinn,
og missir þeirra aldrei. „Það er fyrir báða
synina mína“, segir hann; svo les hann í biblí-
unni á kvöldin. Hann hleypir ekki af framar
í þs.ð sinn. En í hvert sinn sem úthlaup er
gert, þá fer hann líka, og ætíð er hann fremst-
ur, liggur flatur í klettunum eða í runnunum.
til að kjósa sér tvo. „Tveir á dag“, þetta er
hans regla. Hafi engin orusta staðið nokkra
daga, þá bætir hann það upp, svo hann hafi
tvo á hverjum degi. „Tvo á dag fyrir synina
mín&“, segir hann.
Englendingar þekkja vel skotin hans. Því
þegar ensku læknarnir rannsaka lík hinna
föllnu liðsforingja eða heldri manna, eða fleiri,
þá finnast ætíð tveir skotnir með kúlum af gulli
en ekki með blýkúlum, eins og hinir. Það eru
kúlurnar gamla Búans, sem hann hefir sjálfur
steypt.
Enda segir hann, að Englendingar séu komn-
ir til þess að fá gull — þeir skuli fá það.
Fyrir utan þær mörgu þúsundir manna, sem
Englendingar hafa mist í þessu stríði, þá hef-
ir tjónið ekki verið minna á þeim stórskip-
um, sem þeir hafa sent suður í Afríku, enda
yfir reginhaf að sækja. Seinast í nóvember-
mánuði voru 157 gufuskip (740,000 tons) frá
Englandi ætluð tii Afríku með hermenn, fall-
byssur, riddaralið og 20,000 múlasna; seinna
hafa verið send enn fleiri skip; menn vita ekki
hversu mörg. Flutningurinn fyrir hvern dáta
til hafnarstaðarins hefir kostað 4,500 krón-
ur. Mörg óhöpp hafa viljað til á þessum ferð-
Xr. 14.
um; ýms flutningaskip hafa verið svo illa hlað-
in, að sum urðu að hlaða upp aftnr en sum
sneru aftur heim. í einu skipinu, „Manchest-
er Port“, voru 240 tons heys, en heyið var
vott og kviknaði í ölln saman, svo hleypa varð
einhversstaðar upp og bjarga mönnunum að
minsta kosti. Á „Rapiden“ 7000 tonna gufu-
skipi, skoluðust 200 hestar útbyrðis og allir
ir bátar brotnuðu; svo var snúið aftur. — Á
„Perria“, 5000 tons, brotnaði skrúfuásinn við
Grrænhöfða. Á „Warda“ tórust 100 hestar og
fjöldi manna meiddist til óbóta. „Ismore“ komst
á móts við Kap, þá kom svo mikill stormurað
200 he3ta tók út og fleygja varð fallbyssunum
og púðri og kúlum í sjóinn. „Danton Grange“
strandaði og fór í spón, en mannbjörg varð.
Miklu fleira þess konar mætti telja.
Þó að sjálfsagt sé, að Englar geti kúgað
Búa að lokunum, þá verður sá sigur þeim bæði
til minkunar og óheilla. Rússar, Frakkar og
Japanar standa nú yfir höfuðsvörðum Kínverja
og sitja með óvígan her um, að gleypasvo stóra
bita af Kínaveldi sem hver fær yfir ginið, en
Englendingar geta nú ekki náð í krásina, þótt
þá sárlangi til þess; þar sem þeir verða að
neita alls afla síns til þess að kúga þessa litlu
þjóð suður í Afríku. Á Indlandi er drepsótt
og hungursneyð, en þar geta Englar heldur
ekkert. Þeir geta ekki hjálpað þessum nýlend-
um, sem þeir raunar hafa fengið með svik-
um og ofríki; mætti vel verða að sannist máls-
hátturinn: „illur fengur illa forgengur“, því að
altaf er ólga og óánægja undir niðri meðal
þjóðflokkanna, sem sviftir hafa verið löndum sín-
um og hafa orðið að lúta fyrir ofureflinu, sem
í rauninni ekki hefir gert annað en auðgast
sjálft, en flutt með sér spillingu og eymd —
þetta sem kallað er „mentun".
Þrátt fyrir öll manndráp og alla þá oymd,
sem er samfara stríðunum, þá liggur við að
þessi viðureign Englendinga við Búana sé hlægi-
leg. Hundrað og níutíu þúsuudir á móti fjöru-
tíu þúsundum! Mætti vel likja Búum við Gretti,
sem fjölda manns þurfti til að binda, eða við
Herkúles, sem Pygmæarnir (dvergarnir) réðust
á þúsundum saman, þótt öðruvísi færi en hér.
Athugasemdir út af „Aidamótum“ 1898,
Eftir Guðmund Friðjónsson.
n.
Séra Friðrik heldur því fram, að kristindóm-
urinn hefji þjóðirnar í öllum greinum, þegar
hann er í blóma. Hann heldur því fram, að
ókristni heimurinn sé eins og dimmur útsær
utan um kristnu löndin og að þar séu engar
framfarir, heldur kyrrstaða og afturför.
Þetta er rétt, að kristuu löndin eru nú lönd
menningarinnar og framkvæmdanna. En rætur
þeirra liggja dýpra en höf. grefur.
Eins og öllum er kunnugt, sem nokkuð vita
byggir Kákasuskynflokkurinn þann hluta jarð-
ar vorrar, sem vér köllum kristinn. Hann
var öðru vísi en sá mongólski, áður en Krist-
ur kemur til sögunnar, og það ætti séra Friðrik
að vita. Hann er þá með sömu einkennum og
nú: framgjarn, óeirinn, herskár, fégjarn, hraust-
ur og harðfengur. Þessir eiginleikar hafa rutt
honum veg til valda. Félagsskipun og ýmis-
legar uppfundningar voru komnar langt á veg